دنیای اقتصاد، سه‌شنبه، بازار ارز یکی از متفاوت‌ترین روزهای خود را پشت‌سر گذاشت. در این روز، دلار سه نرخی شد که حداقل در ۲ سال گذشته بی‌سابقه بود. در واقع در چهارمین روز هفته، اختلاف نرخ صرافی‌های بانکی، صرافی‌های غیربانکی و پاساژ افشار چنان زیاد بود که فضای بازار را با روزهای پیشین بسیار متفاوت کرد.
نرخ‌های صرافی‌های بانکی در انتهای روز سه‌شنبه در مرز ۳هزار و ۸۰۰ تومان و در مقطعی حتی زیر این مرز قرار گرفت. بخشی از صرافی‌های غیربانکی نیز قیمت خود را نزدیک به سامانه سنا تنظیم کردند که ساعت ۳ بعدازظهر حدود ۳ هزار و ۸۴۰ تومان بود، حال آنکه عده دیگری نرخ خود را با پاساژ افشار تنظیم کردند. در پاساژ افشار که بخشی رسمی از بازار محسوب نمی‌شود، ولی معمولا نرخ‌های آن مبنای برخی صرافی‌ها قرار می‌گیرد، قیمت در حوالی ساعت ۳ بعدازظهر در محدوده ۳هزار و ۸۹۰ تومان بود. با وجود فاصله‌های قیمتی که نرخ‌های یاد شده با یکدیگر داشتند(فاصله کمینه و بیشینه قیمت حدود ۹۰ تومان بود)، هر سه قیمت زیر مرز ۳ هزار و ۹۰۰ تومان قرار داشت.
دلیل کاهش قیمت دلار به زیر مرز ۳ هزار و ۹۰۰ تومان را می‌توان در دو بخش بررسی کرد: اول، عوامل انتظاری و دوم، تغییر حجم عرضه ارز. در ساعات انتهایی روز دوشنبه فضای انتظاری در بازار شکل گرفت که بیشتر معامله‌گران را در موقعیت فروش قرار داد. بخشی از شکل‌گیری این انتظارات کاهشی ناشی از صحبت‌های منتسب به وزیر اقتصاد بود. از وی در فضای مجازی صحبتی نقل شده بود که مضمون آن، این بود که دولت پیش از انتخابات قصد بالا بردن قیمت دلار را نخواهد داشت. معامله‌گران کاهشی این خبر را در در کانال‌های تلگرامی بسیار به اشتراک گذاشتند تا جو کاهشی را بیشتر کنند. در کنار این، عصر روز گذشته قرار بود جلسه مطبوعاتی رئیس‌جمهوری برگزار شود و این موضوع مزید بر علت شد که بخشی از معامله‌گران بازار به این قطعیت برسند که حداقل در روز سه‌شنبه امکان نوسان‌گیری وجود ندارد؛ چراکه بازارساز با قدرت در برابر سیگنال‌های افزایشی مقاومت خواهد کرد. اما در کنار این رویکرد انتظاری، تغییرات سمت عرضه و افزایش فروش ارز نیز به ریزش قیمت به کانال ۳هزار و ۸۰۰ تومان کمک کرد. به گفته شماری از معامله‌گران در ابتدای روز میزان فروش ارز ازسوی صرافی‌های بانکی بالا رفته بود و این موضوع موجب شد که قیمت با آسودگی بیشتری از مرز روانی پایین‌تر برود. آخرین بار دلار در اوایل دی ماه، در مرز یاد شده نوسان کرده بود. همسو با سقوط دلار به مرز ۳ هزار و ۸۰۰ تومان، سکه تمام بهار آزادی نیز راه کاهشی را در پیش گرفت و به کانال یک میلیون و ۱۸۰ هزار تومان وارد شد. روز سه‌شنبه، سکه تمام بهار آزادی ۶ هزار تومان از ارزش خود را از دست داد و به قیمت یک میلیون و ۱۸۴ هزار تومان رسید. کاهش بهای سکه تمام در حالی رقم خورد که طلای جهانی تا ساعت ۳ بعدازظهر تا قیمت هزار و ۲۱۷ دلار بالا رفته بود.
رمزگشایی از سه نرخی
روز سه‌شنبه می‌توان گفت بازار ارز به این اجماع رسیده بود که قیمت دلار از کانال ۳هزار و ۹۰۰تومان پایین رفته و وارد کانال ۳ هزار و ۸۰۰ تومان شده است. اما در اینکه کدام قیمت را برای روز سه‌شنبه مبنا قرار گیرد و نسبت به روز دوشنبه مقایسه شود، جای بحث وجود دارد. روز سه‌شنبه شایعه‌ای در بازار وجود داشت که برخی از فعالان بازار ارز، علت شکل‌گیری سه نرخی شدن دلار را ناشی از موضعی دانستند که بازارساز در برابر برخی صرافی‌های غیربانکی اتخاذ کرد. گفته می‌شود بازارساز از صرافی‌های غیربانکی خواسته است که قیمت اعلامی خود را نزدیک به سامانه سنا اعلام کند. البته در گذشته نیز این درخواست وجود داشت؛ ولی گویا به گفته فعالان در شرایط فعلی آن را با جدیت بیشتری دنبال کرده است. شنیده‌ها حاکی از آن است که استدلال بازارساز به این گونه است که چرا صرافی‌های غیربانکی دلاری را که با قیمت پایین‌تر از صرافی‌های بانکی تهیه می‌کنند، در قیمت‌های بالاتر به فروش می‌رسانند. در واقع، زمانی که قیمت فروش صرافی‌های بانکی برای عرضه ارز به صرافی‌های عادی حدود ۳ هزار و ۸۰۰ تومان است، به چه دلیلی، آنها قیمت خود را بالای ۳ هزار و ۸۵۰ تومان تنظیم کنند.
در این شرایط، به گفته فعالان، بازارساز انتظار دارد، آنها باید برای شفافیت و هماهنگی معاملات نرخ‌های موجود در سامانه سنا را ملاک قرار دهند. نرخ‌های اعلام شده این سامانه بیانگر میانگین وزنی نرخ خرید و فروش ارز بر مبنای معاملات ثبت شده در سامانه نظارت ارز (سنا) از سوی صرافی‌های مجاز کل کشور است. با تمام این تفاسیر می‌توان روز سه‌شنبه صرافی‌های غیربانکی را به دو دسته تقسیم کرد. صرافی‌هایی که با بازارساز تا حد زیادی همکاری کردند و صرافی‌هایی که اقدام به چنین کاری نکردند. صرافی‌هایی که تقریبا به بازارساز توجه داشتند، قیمت خود را در حوالی محدوده‌های ۳ هزار و ۸۳۰ تا ۳ هزار و ۸۴۰ تومان تنظیم کردند. این در شرایطی بود که صرافی‌های بانکی نیز قیمت خود را تا مرز ۳ هزار و ۸۰۰ تومان پایین آوردند و حتی قیمت‌های پایین‌تری نیز در مقاطعی ثبت شد. در این وضعیت، صرافی‌هایی که کمتر به بازارساز توجه کردند، قیمت خود را نزدیک به معامله‌گران پاساژ افشار تنظیم کردند و برخی دیگر عددی بین نرخ اعلام شده بازارساز و معامله‌گران غیررسمی را ثبت کردند.
فضای افشار در روز ۳ نرخی
روز سه‌شنبه، معاملات مانند روزهای گذشته همچنان در میدان روبه‌روی پاساژ افشار که محل تجمع دلالان غیررسمی بود، ادامه داشت. در ابتدای چهارمین روز هفته، بهای دلار در پاساژ افشار به زیر مرز ۳ هزار و ۹۰۰ تومان رسید. در این روز، دلار معاملات خود را در این منطقه با قیمت ۳ هزار و ۹۱۰ تومان آغاز کرد؛ ولی خیلی سریع به زیر مرز ۳ هزار و ۹۰۰ تومان رفت و با قیمت ۳ هزار و ۸۹۵ تومان معامله شد. این در حالی بود که تعدادی از معامله‌گران در شروع بازار سعی داشتند، دلار خود را با قیمت ۳ هزار و ۹۱۵ تومان به فروش برسانند، ولی هیچ فردی در بازار حاضر به خرید ارز در نقطه یادشده نشد و دلار به سرعت نزول کرد. با این حال، قیمت دلار در این محل از محدوده ۳ هزار و ۸۷۰ تومان پایین‌تر نرفت و توجه چندانی به نرخ‌های صرافی‌های بانکی نداشت. برخی فعالان، اعتقاد داشتند که علت این موضوع ناشی از آن بود که حجم عرضه ارز این صرافی‌ها به پاساژ افشار وارد نشد. این در حالی بود که بعضی از کارشناسان معتقدند حجم معاملات انجام شده در پاساژ افشار بسیار محدود است و حتی در برخی مقاطع معاملاتی که در این محل به‌صورت فردایی صورت می‌گیرد، حالت صوری دارد که دلاری در آن جابه‌جا نمی‌شود.
در واقع پاساژ افشار را می‌توان یک بورس غیررسمی برای بازار ارز دانست که معاملات بیشتر از آنکه با هدف پاسخ به تقاضای مصرفی انجام شود، به‌دلیل کسب سود و بالا بردن بازدهی از هر طریقی صورت می‌گیرد. با این حال، این بازار با وجود عمق کم و با توجه به حجم اندک معاملات در مقایسه با تقاضای ارزی کلان، همچنان یک شاخص برای قیمت ارز است. در این شرایط، بعضی از کانال‌ها و سایت‌ها هستند که بانک مرکزی آنها را تایید می‌کند و بسیاری از صرافی‌ها نیز از آن کانال‌ها، اعلام قیمت می‌کنند. این کانال‌ها روز سه‌شنبه قیمت دلار را ۳ هزار و ۸۹۰ تومان اعلام کردند که ۴۵ تومان پایین‌تر از روز دوشنبه بود. البته پس از ساعت ۳ بعدازظهر قیمت‌های پایین‌تری نیز در میان معامله‌گران غیررسمی ثبت شد. درواقع، پس از تسویه معاملات ارزی در ساعت ۲ بعدازظهر، به‌تدریج مقاومت معامله‌گران غیررسمی نیز کاهش یافت. «دنیای اقتصاد» مستقلا نمی‌تواند مشخص کند که کدام نرخ باید مبنا قرار بگیرد. ازآنجاکه برخی معامله‌گران اعلام کردند صرافی‌هایی که قیمت پایین‌تری را اعلام کردند، با آن نرخ اقدام به فروش نمی‌کردند. در واقع آن قیمت را که نزدیک بازارساز بود، در معاملات لحاظ نمی‌کردند. با این توضیحات، قیمتی که امروز در تابلوی «دنیای اقتصاد» برای دلار اعلام می‌شود، همان نرخی است که از سامانه مورد استفاده صراف‌ها اخذ شده است.
- 12
- 6
