ایدزی معرفی کنید پاداش بگیرید

هفته جهانی ایدز است و خبرهای نه‌چندان امیدوارکننده‌ای از فعالیت‌ها برای پیشگیری از ابتلا به اچ‌آی‌وی/ ایدز در کشور به گوش می‌رسد. چند روز پیش بود که معاون پیشگیری و درمان سازمان بهزیستی از احتمال تعطیلی باشگاه‌های مثبت ایدز خبر داد و گفت که اگر در ‌سال آینده، اعتبارات حمایتی مربوط به این باشگاه‌ها پرداخت نشود، ما (سازمان بهزیستی) ناچار به تعطیلی باشگاه‌های مثبت ایدز می‌شویم.

شرایط تنها برای بهزیستی نگران‌کننده نیست، به گفته «فرید براتی‌‌‌سده» باشگاه‌های مثبت ایدز وزارت بهداشت هم اوضاع خوبی ندارند و بودجه بین‌المللی‌شان (گلوبال فاند) قطع شده است. زهرا بیات،‌ مدیر مرکز تحقیقات ایدز کشور و مدیر باشگاه یاران مثبت وزارت بهداشت، مشکلات اقتصادی را تایید می‌کند و آن را مانعی بر سر راه فعالیت این باشگاه‌ها می‌داند: «خیلی از مراکزی که در حوزه پیشگیری فعالیت می‌کنند، به دلیل مشکلات اقتصادی با مشکل مواجه شده‌اند، بر همین اساس باشگاه‌ها تلاش می‌کنند با تامین نیروهای داوطلب به فعالیت‌شان ادامه بدهند.»

با این حال، او به «شهروند» می‌گوید که باشگاه‌های وزارت بهداشت تعطیل نشده‌اند و همچنان فعالیت می‌کنند: «بودجه این باشگاه‌ها در قالب طرحی از سوی بودجه‌ای بین‌المللی تامین می‌شد، اما این طرح تمام شده و دیگر بودجه‌ای از سوی سازمان‌های بین‌المللی برایش در نظر گرفته نشده است، بنابراین بودجه آن از سوی وزارت بهداشت تامین می‌شود.»

به گفته بیات بودجه فعالیت این باشگاه‌ها از سوی معاونت‌های بهداشتی دانشگاه‌های علوم‌پزشکی تامین می‌شود: «در این باشگاه‌ها خدمات اجتماعی، مشاوره، روانشناسی، روانپزشکی، مددکاری و همچنین پیگیری درمان بیماران ارایه می‌شود.»

بر اساس آن‌چه مدیر مرکز تحقیقات ایدز کشور اعلام می‌کند، باشگاه‌های مثبت دو گروه هستند؛ یک گروه از  سوی وزارت بهداشت و یک گروه از سوی سازمان بهزیستی اداره می‌شوند. بخشی که زیر نظر وزارت بهداشت است، بیشتر روی مددکاری و آموزش تمرکز دارد و باشگاه‌های مثبت بهزیستی، در بخش مددکاری فعالیت می‌کنند.

معاون بهزیستی: بودجه‌مان را نمی‌دهند

با این‌که معاون سازمان بهزیستی از مسئولان دولتی برای اختصاص بودجه فعالیت باشگاه‌های مثبت گلایه دارد، اما حیدرعلی عابدی، سخنگوی کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی، یک روز پس از اعلام نگرانی بهزیستی معتقد است که ریشه این مشکل در خود بهزیستی است و اگر مسأله‌ای وجود دارد، باید موضوع را به مجلس اعلام کند. اما فرید براتی‌سده، معاون پیشگیری و درمان مرکز درمان سازمان بهزیستی این انتقاد را نمی‌پذیرد و به «شهروند» می‌گوید که مجلس در جریان برنامه‌های استراتژیک ایدز در کشور هست، اما خیلی ماجرا را پیگیری نمی‌کند: «مجلس باید از ما گزارش بخواهد، تا به آنها نتیجه کار را توضیح بدهیم. برنامه‌های مربوط به ایدز قرار نیست مناسبتی و یک‌روزه اجرا شود، باید سازمان‌های مختلف هم در این زمینه اقدام کنند. ما به مجلس گزارش می‌دهیم، اما آنها چیزی از ما نخواسته‌اند.»

گلایه براتی از بودجه‌هایی است که در مجلس مصوب شده، اما در اختیار سازمان قرار نگرفته و مجلس هم هیچ پیگیری برای اختصاص آن نکرده است: «از بودجه ٣٠٠‌میلیارد تومانی که برای آسیب‌های اجتماعی در نظر گرفته شده، تنها ١٠‌میلیارد تومان آن در اختیار قرار گرفته، این پول به وزارت کشور داده شده، اما آیا مجلس می‌داند که چقدر از این بودجه به بهزیستی داده شده است.»

نگرانی این مسئول در سازمان بهزیستی تنها به این موضوع محدود نمی‌شود، توقف برنامه‌ها به دلیل کمبود بودجه، نگرانی اصلی او است: «ما چند سالی است که برنامه استراتژیک ایدز را در کشور اجرا کرده‌ایم. این برنامه پنج ساله است، الان هم در ‌سال چهارم به سر می‌بریم و‌ سال آینده تمام می‌شود، یعنی باید برنامه جدیدی نوشته شود. در این برنامه برای کنترل اچ‌آی‌وی/ ایدز، اقدامات مختلفی در نظر گرفته شده که بخشی از این اقدامات مربوط به حمایت از افراد مبتلا و خانواده‌هایشان است.»

قرار بر این بود که امسال ٥٠‌میلیارد تومان و ‌سال آینده ٨٤‌میلیارد تومان برای اجرای این برنامه به کمیته پیشگیری و کاهش ابتلا به ایدز که در زمینه پیشگیری از ایدز با سازمان‌ها و وزارتخانه‌های مختلف همکاری می‌کند، داده شود، اما از بودجه ٥٠‌میلیارد تومانی تنها کمی بیش از ٢‌میلیارد تومان آن به بهزیستی پرداخت شده است. براتی اینها را می‌گوید و توضیح می‌دهد: «قرار بود این پول در اختیار دستگاه‌های حمایتی قرار گیرد، اما این اتفاق نیفتاد.‌ سال گذشته تنها ٣‌میلیارد تومان و امسال هم تاکنون ٢‌میلیارد و ٤٠٠‌میلیون تومان برای فعالیت باشگاه‌های مثبت ایدز به سازمان بهزیستی پرداخت شده است.»

بهزیستی بعد از وزارت بهداشت، مهمترین شریک در برنامه استراتژیک ملی کنترل عفونت اچ‌آی‌وی یا ایدز است که بخش کنترل مصرف‌کنندگان پرخطر مانند زنان دارای رفتار پرخطر، مصرف‌کنندگان مواد و کودکان خیابانی برعهده بهزیستی گذاشته شده است.

در حال حاضر ٤٠ باشگاه مثبت ایدز زیر نظر بهزیستی و ٣٠ تا ٣٥ باشگاه زیر نظر وزارت بهداشت در کشور فعال هستند، اما به گفته معاون پیشگیری سازمان بهزیستی، وزارت بهداشت تا پیش از این با بودجه گلوبال فاند که یک بودجه بین‌المللی است، فعالیت می‌کرد، یعنی بودجه ملی برای آن در نظر گرفته نشده بود و حالا با قطع بودجه بین‌المللی برای فعالیت باشگاه‌ها، وزارت بهداشت درحال تامین اعتبارات است: «گلوبال فاند در هر طرح، بودجه‌هایی برای پیشگیری از ایدز را روی یکی از برنامه‌ها متمرکز می‌کند، در برنامه قبلی روی باشگاه‌ها تمرکز کرده بود و حالا بخش دیگری را مورد حمایت قرار داده است.»

براتی می‌گوید وزارت بهداشت به دلیل قطع این اعتبار بین‌المللی با مشکلات زیادی مواجه شده است، سازمان بهزیستی همین مشکل را دارد: «ما بودجه ملی برای اجرای برنامه استراتژیک داریم، اما این بودجه در اختیار قرار نمی‌گیرد، در این شرایط ما هم نمی‌توانیم خیلی برنامه‌های حمایتی داشته باشیم.»

نخستین باشگاه مثبت ایدز در سال‌های ٨٤ و ٨٥ راه‌اندازی شد، حالا هم هشت باشگاه در تهران فعال است و برخی از شهرها هم اصلا باشگاهی ندارند: «قبلا ما هم از گلوبال فاند سهمی داشتیم اما بودجه‌ها نقدی نبود، حالا هم حمایت‌ها خیلی کم شده است، از آن طرف هم با محدودشدن فعالیت باشگاه‌های مثبت ایدز وزارت بهداشت، افراد مبتلا و نیازمند حمایت به باشگاه‌های بهزیستی گسیل شده‌اند.»

به گفته معاون سازمان بهزیستی، این وظیفه وزارت بهداشت بود که اختصاص اعتبارات را پیگیری کند. سازمان برنامه بودجه، وزارت کشور و ... باید این اعتبارات را در اختیار کمیته پیشگیری و کاهش ابتلا به ایدز قرار می‌دادند، چرا که وزارت بهداشت مسئول کمیته است.

حالا سوال اینجاست که اگر این باشگاه‌ها نباشند یا تعدادشان محدود شود، چه سرنوشتی در انتظار بیماران است؟ براتی می‌گوید که باشگاه‌ها، بیمارانی که شغل‌شان را از دست داده‌اند یا آنها که به دلیل بیماری به انزوا کشیده شده‌اند را تحت حمایت قرار می‌دهد تا آنها هم برای معیشت به سمت کارهای غیر قانونی نروند، این بیماری، جزو بیماری‌های خاص و صعب‌العلاج است، بنابراین باید مورد حمایت قرار گیرد: «بودجه‌هایی که برای اجرای این برنامه در نظر گرفته شده بود، در سال‌های ٩١ و ٩٢ مصوب شده بود. آن زمان نه از تورمی که اکنون وجود دارد، خبری بود و نه دلار این‌قدر قیمت بالایی داشت.»

آخرین آمار ایدز چه چیز را نشان می‌دهد؟

آخرین آمار ابتلا به ایدز که هفتم آذرماه از سوی وزارت بهداشت اعلام شد، نشان می‌دهد که تاکنون (تا آخر شهریور ٩٧)  ٣٨‌هزار و ٤٣٩‌ فرد مبتلا به HIV در ایران شناسایی شده‌اند که از این تعداد ٢٤هزار و ٨٤٠ نفر زنده و مابقی جانشان را از دست داده‌اند. اما براساس پیش‌بینی سازمان بهداشت جهانی، تعداد مبتلایان به این بیماری در ایران حدود ٦٠‌هزار نفر است که تاکنون حدود ٤١‌درصد آنها شناسایی شده‌اند.

پروین افسر کازرونی، رئیس اداره کنترل ایدز و بیماری‌های آمیزشی وزارت بهداشت، چند روز پیش به ایرنا گفته بود که سالانه به‌طور متوسط بین ٢‌هزار تا ٢‌هزار و ١٠٠ مورد جدید ابتلا به HIV شناسایی می‌شود. براساس آخرین آمار تا پایان شهریور، ٣٨‌هزار و ٤٧٤ نفر در کشور به HIV مبتلا بودند که این عدد شامل موارد زنده و فوتی است.

نکته قابل توجه در آخرین گزارش وزارت بهداشت، راه انتقال جنسی این بیماری است که روند رو به رشدی دارد. به گفته مسئولان وزارت بهداشت، رفتارهای جنسی در کشور درحال افزایش است و این خود افراد بیشتری را در معرض ابتلا به ایدز قرار می‌دهد.

در باشگاه‌های مثبت ایدز چه خبر است؟

باشگاه‌های مثبت (ایدز)، مراکزی غیر دولتی است که از اواخر دهه ٨٠، برای حمایت روانی – اجتماعی از مبتلایان به اچ‌آی‌وی و ایدز راه‌اندازی شد. یکی از اهداف راه‌اندازی این باشگاه‌ها، انجام اقداماتی برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری بود. در این باشگاه‌ها، خدماتی ارایه می‌شود که شاید در مراکز بهداشتی – درمانی وجود نداشته باشد، اما افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی به آن نیاز دارند. هر چند که خدمات ارایه‌شده در این باشگاه‌ها نمی‌تواند جایگزینی برای مراکز مجهز و تخصصی باشد، اما می‌تواند با توانمندسازی و بهره‌مندی از توان و مشارکت مبتلایان، کمک زیادی به برنامه‌های موجود در حوزه سلامت کشور باشد. در باشگاه‌های مثبت ایدز، چندین نوع خدمات ارایه می‌شود؛ یکی از آنها خدمات جسمی به مبتلایان است. در این بخش، پایبندی به درمان، آگاهی در مورد عفونت‌های این بیماری، نحوه تغذیه، سبک زندگی درست، آزمایش‌های دوره‌ای، مقاومت‌های دارویی، آگاهی در مورد درمان، عوارض درمان و ... مورد توجه قرار می‌گیرد.

بخش بعدی، خدمات روان است. این‌جا بیماران از خدماتی مثل مشاوره قبل و بعد از تشخیص، نحوه اعلام ابتلا به دیگران، آموزش مهارت‌های ذهنی، تقویت وابستگی‌های اجتماعی و گروهی، شیوه مواجهه با انگ و تبعیض، احتمال ابتلا به افسردگی، عوارض روانی عفونت و مرگ و ... استفاده می‌کنند. باشگاه مثبت ایدز، بخش دیگری با موضوع سلامت جنسی و باروری هم دارد. این موضوع یکی از مهمترین بخش‌های مورد توجه بیماران است، چرا که یکی از راه‌های انتقال اچ‌آی‌وی، تماس جنسی است. در این بخش مسئولیت‌های افراد برای جلوگیری از انتقال این ویروس مورد توجه قرار می‌گیرد. در اختیار قرار دادن وسایل پیشگیری، آموزش حقوق و مسئولیت‌های جنسی و باروری، تقویت وفاداری به خانواده، آموزش و ترویج رفتارهای جنسی بی‌خطر و کم‌خطر، خدمات مشاوره برای زوج‌های مبتلا، کمک در کاهش خطر انتقال ویروس برای زوج‌هایی که قصد دارند صاحب فرزند شوند و ... خدماتی است که در این بخش به بیماران ارایه می‌شود.

در باشگاه‌های مثبت، به خانواده افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی هم توجه می‌شود. باشگاه‌های مثبت می‌تواند با حمایت از خانواده افراد مبتلا و جلب مشارکت آنها، به بیماران و خانواده‌هایشان کمک کند. بخش دیگری که در باشگاه‌های مثبت مورد توجه است، حمایت‌های مادی است. آموزش‌های فنی – حرفه‌ای، کمک‌های مالی و ... هم در گروه موضوعاتی است که در این باشگاه‌ها برای بیماران مبتلا به اچ‌آی‌وی و ایدز در نظر گرفته شده است.