گزارشی از کمبود داروهای روان در بازار و بی‌قراری بیماران

سرش را به صندلی سرد یکی از داروخانه‌های بزرگ شهر تکیه داده و پاهایش را با شدت فراوان تکان می‌دهد. پدر که گرد پیری موهایش را سپید کرده است هر از گاهی نگاهش را به پسر لاغراندامش که آرام و قرار ندارد می‌اندازد. این سومین داروخانه‌ای است که برای پیداکردن داروها زیرپا گذاشته است. چند لحظه‌ بعد متصدی داروخانه صدایشان می‌کند و می‌گوید: ریتالین نداریم. مرد با دستان لرزان پسرش را نشان می‌دهد و می‌گوید بی‌قراری‌هایش را ببینید من چطور بدون دارو این بچه را آرام کنم؟ مشکل کمبود دارو این روزها به حوزه داروهای سلامت روان رسیده است به‌طوری که حدود ۳۰۰ نفر از روانشناسان، پزشکان و متخصصان حوزه روان در نامه‌ای به وزیر بهداشت نسبت به کمبود دارو در این بخش ابراز نگرانی کرده‌اند و خواستار حل مشکل بیماران شده‌اند. در بخشی از این نامه آمده است: «متأسفانه داروهای پرکاربرد تولید داخل چون فلوکستین در بازار وجود ندارد و داروی مهمی همانند کربنات لیتیوم هم بسیار کمیاب شده است. همچنین دارویی چون متیل فنیدیت یا ریتالین نیز ماه‌هاست کمیاب شده و کمبود دارو، داروخانه‌ها و مراکز را وادار به سهمیه‌بندی داروها کرده است».

بیمه،‌ هزینه درمان بیماران را پوشش نمی‌دهد

هرچند‌ماه یک‌بار باید به تهران بیایند تا بستری شود. ۲‌ماه است که در بیمارستان روانپزشکی بستری بوده و حالا منتظر است تا کارهای ترخیصش انجام شود و به منزل برود. ۲۲سال دارد و به بیماری اختلال دوقطبی دچار شده است. مادر با گوشه روسری اشک‌هایش را پاک می‌کند و می‌گوید: با هزار امید و آرزو  او را به دنیا آوردم. همه‌‌چیز تا ۱۳سالگی‌اش خوب بود اما کم‌کم متوجه شدیم رفتارهایش غیرعادی است. دکترهای شهرستانمان که چیزی متوجه نشدند به تهران آوردیم و گفتند دخترم دوقطبی است. گاهی حالش آن‌قدر بد می‌شود که مجبور می‌شویم بستری‌اش کنیم. برای هر شب بستری هم باید کلی پول بدهیم. بیمه‌ هم هزینه درمان این بیماران را پوشش نمی‌دهد. ما هم دفترچه سلامت روستایی داریم که چند ماهی است خیلی از خدمات را دیگر پوشش نمی‌دهد. هزینه‌های درمان روزبه‌روز بالاتر می‌رود و از همه بدتر اینکه چند ماهی است داروهای لیتیوم، والپروات سدیم، کاربامازپین هم  پیدا نمی‌شود و یا به سختی پیدا می‌شود. دخترم داروهایش را که به‌موقع مصرف نکند واقعا غیرقابل کنترل می‌شود. ‌ای کاش مسئولان بیشتر از این به فکر پدر و مادر‌ها باشند.

داروها را سهمیه‌بندی کرده‌اند

۱۷ ساله است و لحظه‌ای نیست که پدر و مادر برای آرام‌کردن دختر نوجوان تلاش نکنند. چهره پدر و مادر از خجالت سرخ است و نگاه‌های متعجب مردم بیشتر خجالت‌زده‌شان می‌کند؛ در نهایت مادر دختر را به بیرون از داروخانه هدایت می‌کند.  پدر می‌گوید: از قزوین آمده‌ایم. چند ساعت است که به‌دنبال داروهای دخترم هستیم. به هر داروخانه‌ای که سر می‌زنیم یا داروهایشان را ندارند و یا اینکه سهمیه‌بندی کرده‌اند. باید هر ۱۰ روز یک‌بار به تهران بیایم و داروها را تهیه کنم. گذشته از اینکه راه دور است دارو‌ها هم کمیاب شده و هزینه داروها هم افزایش پیدا کرده است. دخترم روزی دست‌کم ۳ تا قرص باید استفاده کند که در‌ماه می‌شود ۱۰۰ قرص اما تنها ۵۰ عدد قرص داده‌اند و می‌گویند قرص نیست.

سهمیه‌بندی داروی بیماران دوقطبی

ثریا مرادی که برادرش سال‌هاست بیمار است، می‌گوید: دارو را سهمیه‌بندی کرده‌اند. قبلا ۵۰۰ عدد دارو را برای یک دوره درمان می‌توانستیم تهیه کنیم. در نسخه‌ماه پیش تنها ۲۰۰ عدد داده‌اند. واقعا بیماری که دارای اختلال دوقطبی است می‌تواند دارو نخورد و یا اینکه دارویش را کم استفاده کند. آیا درست است که دارو برای این بیماران سهمیه‌بندی شود. از همه بدتر هزینه داروها افزایش داشته است. قبلا ۲۰ هزارتومان پول نسخه‌مان می‌شد الان برای یک دوره یک‌ماه و نیمه ۴برابر پول داده‌ایم. برای بیماران نباید صرفه‌جویی تجویز  کرد. اصلا شک و گمان نبود دارو بیمار و خانواده‌اش را از پای می‌اندازد.

کمبود در داروهای تولید داخل

دکتر زارعی، روانشناس هم با اشاره به کمبود برخی از داروهای مربوط به بیماری‌های روانپزشکی می‌گوید: هم‌اکنون برخی از داروهای تولید داخل که مصرف روزانه برخی از بیماران است دچار کمبود شده است. داروی فلوکستین، ریتالین و لتیوم کربنات که برای درمان اضطراب، بیش‌فعالی و دوقطبی کاربرد دارد با کمبود همراه شده و از آنجا که این داروها واقعا استراتژیک است باعث نگرانی شده است. به هر حال افرادی که دچار اختلالات روانی هستند اگر در تهیه داروهایشان دچار مشکل شوند اختلالات رفتاری آنها تشدید می‌شود و این نه به نفع خود بیمار است و نه به نفع جامعه و از همه مهم‌تر اینکه جامعه را با مشکل مواجه می‌کند.

داروها، تحت پوشش بیمه سلامت نیست

شایان مبتلا به اسکیزوفرنی است. پدرش دفترچه بیمه سلامتش را نشان می‌دهد و می‌گوید: خیلی از داروهای شایان دیگر تحت پوشش بیمه سلامت نیست. شما بگویید من با ۷ سر عائله و یک بچه مریض از کجا هزینه درمان بیاورم. از مسئولان می‌خواهم که ما را به امان خدا رها نکنند تا بتوانیم حداقل هزینه دوا و درمان‌ بچه‌هایمان را فراهم کنیم.

 کارشکنی در برخی شرکت‌های دارویی

محمد زمانی، روانشناس بالینی اما مهم‌ترین مشکلات این بیماران را مشکل تأمین دارو می‌داند و می‌گوید: «قیمت بالای دارو مشکل اصلی این بیماران است. آنها برای تهیه تنها یک هفته مصرف‌شان باید بالای ۵۰۰هزار تومان بابت دارو پرداخت ‌کنند، این در حالی است که اگر بیمار روانی داروهایش را مصرف نکند با تشدید بیماری روبه‌رو می‌شود که ثمره آن برای خانواده غیرقابل تحمل است». این پزشک متخصص همچنین کمبود داروهای داخلی را ناشی از کارشکنی برخی شرکت‌های دارویی اعلام می‌کند و می‌گوید: «قرار بود داروی خارجی وارد نشود و از تولید داخل حمایت شود. جالب اینکه داروی تولید داخل است که امروز بیماران ما را دچار مشکلات اساسی کرده است. سخت است اما باید بگویم که کمبود فلوکستین نتیجه کارشکنی شرکت‌هایی است که مواداولیه دارند اما تولید نمی‌کنند به این دلیل که وزارت بهداشت جلوی واردات داروهای خارجی را گرفته و خوب است بدانید که واردات داروی خارجی سود دارد و تولید داروی داخل حتی در تیراژ بالا سود چندانی ندارد. همه اینها سبب شده تا دودش به چشم بیماران برود. جالب است اما ما دچار«خود تحریمی» دارو هستیم. چرا که برخی داروهایی کمیاب شده‌اند که تولید داخل هستند و این موضوع سبب شده تا به‌رغم برخورداری از منابع، دارو به سختی در اختیار بیماران قرار گیرد».

۲۵ درصد شیوع اختلال روانی در ایران

از هر چهار نفر در ایران در گروه سنی ۱۵ تا ۶۵ سال, یک نفر دچار یکی از اختلالات روانپزشکی است که بیش از ۶۰ درصد  افراد اختلال روان «افسردگی» دارند

افسردگی در جوانی

نیمی از اختلالات روانی تا سن ۱۴ سالگی بروز پیدا می‌کند اما به دلیل عدم آگاهی خانواده‌ها، بیشتر آنها تشخیص داده نمی‌شود و در بزرگسالی درمان آن سخت‌تر خواهد بود