لطفا برای انجام سی‌تی‌اسکن و آنژیوگرافی و اسکن هسته‌‌ای بی‌جهت به پزشک مراجعه نکنید. آزمون‌های تشخیصی از این دست که با کمک پرتوهای یونیزان استفاده می‌شوند مثل چاقوی دولب است که می‌تواند عوارض ناشناخته بسیار بدی از انواع سرطان‌ها تا تولد فرزندان معلول به بار بیاورد. مسئولان سلامت کشور باید بدانند که ایجاد یک سیستم ثبت دوز جذبی مردم یک امری حیاتی است و بدون سیستم ثبت دوز جذبی گسترش تکنولوژی‌هایی مثل سی‌تی‌اسکن و آنژیوگرافی به صلاح جامعه نیست. در این زمینه دیدگاه دو تن از پزشکان را با هم می‌خوانیم .
شروع رادیولوژی به زمان نصب اولین دستگاه رادیولوزی در سینا بر می‌گردد و همزمان با رشد تکنولوژی‌های نوین و شیوه‌های جدید آن در دنیا، ما هم ورود این دستگاه‌ها را در ایران داشتیم، منتهی قبل از ورود یک تکنولوژی به یک کشور باید دانش استفاده از آنها وارد شود که متاسفانه هم اکنون این چنین نیست و بهره برداری حداکثری صورت نمی‌گیرد.
دکتر فریبرز فائقی استاد دانشگاه در مورد برون‌سپاری بخش‌های تصویربرداری گفت: من فکر می‌کنم که از دید دانشگاهی و منطقی یکی از بزرگترین صدماتی که سیستم آموزش ما دیده است واگذاری بخش‌های تصویربرداری به بخش خصوصی است و بنیاد آکادمیک دانشگاهی را به هم می‌زند و اجازه نمی‌دهد که ما نیروهای خودمان را درست تربیت کنیم. شما یک مرکز مدرنی را تصور کنید که به حساب ضرردهی به یکی دو نفر واگذار می‌کنند که این بسیار نادرست است.
فائقی تایید کرد: کسانی که مراکز دولتی را به بخش خصوصی واگذار می‌کنند هیچ درکی از نظام سلامت و تکالیف دولت در این مورد ندارند.
وی در مورد تبلیغات تجاری مراکز ام آر‌‌ای در کشور نیز گفت:برخلاف سی‌تی‌اسکن در ام‌آر‌‌ای از امواج رادیویی و مغناطیسی استفاده می‌کنیم که سیستم‌های بسیار بسیار پیشرفته هستند و یکی از پارامترها شدت میدان مغناطیسی هست که در افزایش رزولوشن فضایی موثر است و هرچه این شدت بالاتر باشد کیفیت بالاتر است که می‌تواند ضایعات ریز را نشان دهد، منتهی به یک کارشناس بسیار خوب و متدهای علمی اجرای پروتکل ام‌آر‌‌ای بر می‌گردد. ضمن آنکه در برخی مراکز می‌بینیم سطح عملکرد مراکز مختلف باهم متفاوت است و نکته‌‌ای که وجود دارد این است که دستگاه‌های ۱/۵ تسلا یک دستگاه عمومی در همه جای دنیا است و در مورد دستگاه ۳تسلا به کارشناس بر می‌گردد و اگر علمی کار نشود، مثل یک دوربین عادی با آن برخورد می‌شود. به گفته فائقی از دستگاه‌های ۳ تسلا انتظارات خاصی هست که باید از آنها در مراکز فوق تخصصی استفاده کرد.
وی گفت: اگر قرار باشد با دستگاه‌های ۳ تسلا که بسیار گران است و نگهداری آنها پرهزینه هست، کارهای عادی انجام شود بی‌فایده است. وی گفت با اینکه دستگاه‌های متداول سی‌تی‌اسکن ۱۶ اسلایس هست می‌بینید که متاسفانه با چشم و هم چشمی برخی مراکز سراغ خرید دستگاه‌های ۳۲ و ۶۴ و ۱۲۸ و ۲۵۶ اسلایس می‌روند که کاربرد آنها برای مطالعات داینامیک قلبی است و نه کارهای ساده.
دکتر محسن بخشنده عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی نیز در این زمینه گفت:در مورد تشعشع نیازمند آنیم که بحث امنیتی مطرح شود و واقعیت این است که با توجه به وجود آنکه راه‌اندازی سامانه‌‌ای برای ثبت میزان اشعه جذبی هزینه‌‌ای هم ندارد، ما شاهد هستیم که اهمیت موضوع برای مسئولین قابل درک نیست و در این مورد غفلت شده است.
بخشنده در ادامه گفت: سونوگرافی سه بعدی و چهار بعدی در پایان نامه دانشجویی کار شده است و عوارض بیولوژیکی را در ابعاد سلولی نیستیم و امواج چیزی جز انرژی نیست و می‌تواند موجب تبدیل به گرما و اثرات آن شود، اینکه یک خانمی بیاید برای جنین خود یک سی‌دی یادگاری بگیرد اصلا درست نیست و من برای فرزند خودم هرگز راضی نشدم این کار غیرمنطقی را انجام دهم، چون اصلا منطقی نیست که این همه انرژی را روی جنین تخلیه کنیم.
دکتر فریبرز فائقی در ادامه تاکید کرد: پرتوها از نظر آثاری که ایجاد می‌کنند و آثار درازمدت به دو دسته آثار کوتاه مدت و بلند مدت تقسیم می‌کنند و آثاز کوتاه مدت مثل برافروختگی و سرخی پوستی یا تاثیر بر روی عدسی چشم و تیرویید داشته باشند. منتهی بحث آثار تجمعی دوز‌های تجمعی در درازمدت مطرح است که به مرور زمان ممکن است عواقبی داشته باشد، فعلا ما اثر کوتاه‌مدت را نداریم و عوارض بلندمدت مطرح است. وی گفت ما همیشه در سیستم‌های تشخیصی که با اشعه ایکس کار می‌کنند باید حدود خاصی را در استفاده از اشعه ایکس استفاده کنیم.
فائقی گفت: در مورد کیفیت آنژیوگرافی و سی‌تی آنژیوگرافی در صورتی که توسط یک کادر ماهر و متخصص خوب انجام شود تفاوت معناداری در کیفیت تصاویر نیست و می‌توان از سی‌تی‌انژیوگرافی به جای آنژیدگرافی که یک امر تهاجمی و وارد کرد کاتتر داخل شریان است استفاده کرد.
دکتر محسن بخشنده دکترای فیزیک پزشکی در مورد مقاله چرنوبیل سلامت و هشدار یک نویسنده کرمانی در مورد استفاده بی‌رویه از آنژوگرافی گفت:
واقعیت امر این است که یکی از جنبه‌های مهم این است که آیا آنژیوگرافی لازم است یا نه؟ چون گولد استاندارد تشخیص بیماری قلبی آنژیوگرافی است. اما مهم این است که اصول رعایت شود تا بیماران با کمترین دوز دریافتی این آزمایش را انجام دهند و این مهم نیاز به کارگاه‌های آموزشی دارد تا به شکل سالم صورت گیرد. نیاز به یک سیستم ثبتی برای دوز جذبی یک دغدغه مهم است که باید از روز تولد تا روز مرگ دوز جذبی مردم ثبت شود. بخشنده گفت: واقعیت این است که تکرار آزمایشات با اشعه ایکس در استفاده از سی‌تی‌اسکن و آنژیوگرافی بدون ثبت دوز جذبی یک بحران در کشور است که باید ساز و کاری برای آن ببینند.
بخشنده در پاسخ به این سوال که اگر شخصی مثلا در سن و سال نوجوانی مثل ۱۲-۱۳سالگی در طول یک سال حدود ۳ بار مورد آزمایش اسکن هسته‌‌ای استخوان قرار بگیرند، چه اتفاقی می‌افتد؛ پاسخ داد: اگر این اتفاق در کشورهای غربی بیفتد باید بیمار از هفت‌خوان رستم رد شود تا مجوز تابش مجدد اشعه را بگیرد، چون آنجا ایمنی بیمار بسیار رعایت می‌شود.
به اعتقاد بخشنده رسانه‌ها در این زمینه به درستی آموزش‌های لازم را به مردم نمی‌دهند.
این دکترای فیزیک پزشکی که افزود: اصلی به نام آلارا ALARA داریم که می‌گوید هیچ وقت حق نداریم به بیمار اشعه‌‌ای بدهیم که متطقی نباشد. توزیع اینگونه دستگاه‌های تابش اشعه یونیزان در کشور منطقی نیست. سرطان یکی از عوارض احتمالی تابش اشعه است و اثرات احتمالی اشعه همیشه وجود دارد و ممکن است حتی ده سال دیگر خودش را نشان دهد.
وی گفت: تروریسم هسته‌‌ای که می‌گویند دقیقا همین تابش اشعه یونیزان است که نه بویی دارد و نه رنگ و صدا و باید به آن حساسیت نشان داد و مراقبت کرد.
دکتر فریبرز فائقی استاد دانشگاه شهید بهشتی نیز در مورد بی‌زیان بودن ام آر‌‌ای گفت: در مقایسه با سی‌تی‌اسکن از اشعه ایکس و پرتوهای یونیزان استفاده می‌شود، ولی در ام‌آر‌‌ای از امواج رادیویی استفاده می‌شود که مخاطره‌‌ای برای آن شناخته نشده است، اما در کل باید گفت آثار بیولوژیک در اثر انرژی ایجاد می‌شود که حتی در سونوگرافی هم از امواج اولتراسوند استفاده می‌کنیم که در صورت استفاده غیر ضروری می‌تواند آسیب وارد کنند، منتهی سونوگرافی و ام‌آر‌‌ای در مقایسه با امواج اشعه ایکس بسیار انرژی کمتری به بدن وارد می‌کنند و در صورت استفاده صحیح تاکنون آثار بیولوژیکی تایید نشده است.
مهدی اسفندیار،مردم شریف
- 18
- 5
