دکتر مهشید ناصحی در آستانه روز جهانی پیشگیری از جذام در گفتگو با ایسنا، با اشاره به تاریخچه این بیماری، گفت:این بیماری به اندازه تاریخ زندگی بشر قدمت دارد. چینی ها از بیش از ۵هزار سال قبل با این بیماری دست و پنجه نرم می کردند، در آفریقا هم حداقل از زمان فراعنه اطلاعاتی مبنی بر وجود بیماری در دست داریم. جذام همچنین از ۶۰۰ سال پیش از میلاد مسیح در هند شناخته شده و به نظر می رسد از هند وارد ایران شده باشد.
او در ادامه جذام را یک بیماری کاملا قابل درمان با منشأ عفونی معرفی کرد و گفت:میکروب جذام که یک باکتری میله ای شکل است خصوصیت های خاص و جالبی دارد؛ بطور نمونه دمای مناسب برای رشد آن ۳۰ تا ۳۳ درجه است و از آنجایی که دمای بدن انسان به صورت متعارف ۳۷ درجه سانتی گراد است، میکروب بیشتر رغبت دارد بافت های سردتر بدن مثل پوست، اعصاب محیطی و راه های هوایی فوقانی را درگیر کند و به همین علت است که علائم اولیه بیماری نیز در همین بافت ها هویدا می شود.
او ادامه داد:نکته دیگر، دیر تکثیر بودن عامل این بیماری است؛ به صورتی که تکثیر یک میکروب جذام و تبدیل آن به دو میکروب حدود دو هفته زمان می برد و بنابراین از زمانیکه باکتری جذام وارد بدن فرد می شود بطور متوسط سه تا پنج سال به طول می انجامد تا علائم بیماری ظاهر شود.
ناصحی افزود :نکته آخر اینکه میکروب های جذام برای زنده ماندن و تکثیر نیازمند حضور در داخل سلول های زنده بدن میزبان بوده و با خروج از بدن، در مدت زمان کوتاهی از بین می روند. به همین جهت بیماری جذام هرچند در زمره بیماری های با منشأ عفونی قرار دارد، ولی از کم سرایت ترین این بیماری ها محسوب می شود.
مدیر کشوری برنامه کنترل سل و جذام وزارت بهداشت با بیان مقدمات فوق به چند موضوع مهم در مورد این بیماری اشاره نمود و گفت:نخست اینکه برخلاف تصورات اشتباه موجود، این بیماری همیشه با معلولیت و خورده شدن بینی یا انگشتان دست یا پا همراه نیست و عوارض و معلولیت های جذام زمانی اتفاق می افتد که بیماری بسیار دیرهنگام تشخیص داده شود.
او ادامه داد:دوم اینکه تظاهرات بالینی بیماری معمولاً با یک یا چند لکه پوستی بدون آزار، که هیچگونه درد، خارش و پوسته ریزی نداشته و تدریجا بروز می کنند ، آغاز می شود. به همین خاطر این لکه ها غالبا مورد توجه واقع نمی شوند و حتی اگر در قسمت هایی از بدن بروز کرده باشند که در معرض دید فرد قرار ندارد، امکان دارد فرد اصلاً متوجه آن نشده و بیماری سال ها بعد و بعد از بروز معلولیت های ناشی از تخریب اندام های محیطی تشخیص داده شود.
ناصحی افزود :سوم و مهمتر از قبلی ها، اینکه بر خلاف باور عمومی مبنی بر سرایت بالای بیماری جذام ، ۹۰ تا ۹۵ درصد آحاد بشر هرگز جذام نمی گیرند، به عبارت دیگر اکثر انسان ها نسبت به جذام ایمنی ذاتی دارند، به این معنی که حتی اگر میکروب این بیماری وارد بدن آنها شود، قادر به ایجاد بیماری نخواهد بود.
او در ادامه ضمن تأکید بر ضرورت اطلاع رسانی عمومی در خصوص این بیماری گفت:هرچند تظاهرات اولیه جذام با لکه های پوستی است، ولی در عین حال باید بخاطر داشته باشیم که لکه های پوستی در طیف وسیعی از بیماری های پوستی و عفونی مشاهده می شوند که شیوع آن ها به مراتب بیشتر از جذام در کشور است.
ناصحی با بیان اینکه مخزن بیماری، انسان است، افزود:در بیماری که به واسطه دیر تشخیص داده شدن جذام، دچار معلولیت شده است، بیماری جذام شخص را می توان با تجویز درمان بطور کامل برطرف کرد؛ ولی متأسفانه معلولیت ناشی از آن دیگر قابل بازگشت نیست. موضوعی که همواره مورد تأکید ما است توجه به این امر است که اگر شخصی در قبل جذام داشته و درمان کاملی دریافت کرده، ولی معلولیت دارد، به هیچ وجه نمی تواند عاملی برای سرایت به دیگران باشد.
این متخصص با تأکید بر اینکه بواسطه بکارگیری رژیم درمانی مؤثر و ارائه رایگان داروهای ضد جذام و خدمات مراقبتی مورد نیاز بیماران و خانواده های آن ها در کشور، تعداد ابتلا به جذام به شدت کاهش یافته است، افزود :خوشبختانه از سال ۱۳۷۲ در سطح کشوری و از سال ۱۳۷۶ در سطح شهرستانی موفق شده ایم که به مرحله حذف جذام دست یابیم؛ حذف بیماری به این معناست که میزان شیوع جذام به کمتر از یک مورد در هر ۱۰هزار نفر جمعیت رسیده است.
او در مورد ثبت موارد این بیماری در ایران از زمانیکه سیستم ثبت آمار و اطلاعات جذام به وجود آمده تا کنون، بیان کرد :کل تعداد موارد ثبت شده بیماری جذام در ایران تا کنون ۱۱ هزار و ۸۷۱ مورد بوده است که از این تعداد ۹ هزار و ۲۱ مورد درمان کامل شده و درمان شده اند، و ۲ هزار و ۴۱۸ نفر فوت کرده اند که البته علت فوت آن ها ابتلا به جذام نبوده؛ چراکه جذام مرگ آفرین نیست بلکه به دلیل کهولت سن یا مشکلات دیگر جان خود را از دست داده اند.
وی ادامه داد :طبق آمارهای ثبت شده ، از آخرین شرایط ۴۰۹ نفر از بیمارانی که در دهه های دور شناسایی شده بودند، اطلاعی در دست نیست؛ که این امر به دلیل عدم ارائه آدرس صحیح محل سکونت آن ها بوده است. متأسفانه به دلیل باورهای غلط عمومی نسبت به این بیماری، هنوز هم برخی بیماران مبتلا به جذام مایل نیستند آدرس دقیقی از خود به ما ارائه کنند؛ به دلیل آن که متأسفانه نه تنها از طرف جامعه بلکه حتی گاهی اوقات از سوی اعضای خانواده خود هم ممکن است طرد شوند.
این مقام مسئول در خصوص آمار ابتلا به جذام در سال ۹۷، گفت:سال پیش تنها ۱۸ نفر بیمار جدید مبتلا به جذام داشته ایم که از این تعداد ۱۵ نفر ایرانی بودند و ۱۳درصدشان به معلولیت درجه دو یعنی معلولیت شدید دچار شده بودند. باید اشاره کنم که وزارت بهداشت در مورد درمان بیماران خارجی هم اقدامات مقتضی را برای جلوگیری از انتقال آن به سایر افراد انجام می دهد.
او در پاسخ به این سوال که درصد ابتلا به بیماری در زنان و مردان به چه شکل است، گفت:در آمار سال پیش ، یک سوم مبتلایان را بانوان تشکیل می دادند. ولی آنجایی که تظاهرات بالینی بیماری با مشکلات پوستی شروع می شود به واسطه فرهنگ موجود در کشور ما و نوع پوشش ممکن است بیماری در زنان دیرتر از مردان تشخیص داده شود.
ناصحی با اشاره به اینکه فعلا درمان بیمار در کنار خانواده اش انجام می شود و دیگر قرنطینه و طرد شدن بیمار معنایی ندارد، گفت :در گذشته های دور به واسطه نبود درمان مؤثر، مبتلایان به جذام از جمع و حتی خانواده رانده شده و به مراکز و مناطق دور افتاده نظیر آسایشگاه بابا باغی تبریز می رفتند؛ که اکنون علیرغم وجود درمان مؤثر و عدم نیاز به وجود چنین مکانی، برخی از این بیماران درمان شده و چند نسل بعدی از فرزندان سالم شان همچنان در این مناطق زندگی می کنند و به همین خاطر برخی خدمات دولتی نظیر آموزش و پرورش و بهداشت و درمان در این مرکز ارائه می شود.
او در مورد ارائه خدمات توانبخشی و بازتوانی به مبتلایان به جذام که اکنون درمان شده اند ولی دچار معلولیت هستند، گفت:زمانیکه بیمار بعد از دریافت دارو به صورت دوره شش یا ۱۲ ماهه( بسته به نوع جذام)، مداوا می شود، مسئولیت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در قبال آن ها تقریبا به اتمام رسیده و بعد از آن نهادهای دیگر مثل بهزیستی باید به موضوع ورود کنند.
خوشبحتانه بر خلاف دهه های قبل که باور اشتباه برخی از همکاران در بخش های توانبخشی آن بود که تخریب اندام ها در جذام( که از قدیم الایام به نام بیماری خوره شناخته می شد) به گونه ای است که جایگاهی برای توانبخشی، تهیه اندام مصنوعی و جراحی های اصلاحی وجود ندارد و لذا مایل نبودند که به این معلولان خدمت ارائه دهند، در حال حاضر شاهد تصحیح نگرش و ارائه خدمت در مراکز توانبخشی بهزیستی و هلال احمر به افراد دارای معلولیت به جا مانده از جذام، همانند معلولین ناشی از دیگر بیماری ها و حوادث، هستیم.
مدیر کشوری برنامه کنترل سل و جذام وزارت بهداشت ادامه داد :همچنین با توجه به اینکه اعصاب محیطی این بیماران درگیر می شود، علاوه بر احتمال ایجاد معلولیت در دست و پا، ممکن است به عنوان مثال عصب مربوط به پلک زدن چشم های بیماران درگیر شود و پلک زدن غیرارادی که یک مکانیسم دفاعی برای مراقبت از چشم هاست در آن ها از بین رفته و یا تضعیف شود. یا در موارد معلولیت پیشرفته حتی امکان دارد نتوانند بطور ارادی نیز پلک هایشان را ببندند که در اینصورت به خشکی و زخم قرنیه و افت بینایی مبتلا می شوند و در این موارد به خدمات چشم پزشکی و بعضا جراحی های مرتبط نیاز پیدا می کنند.
- 9
- 3
