واکسن کرونا کِی به بازار می‌آید؟

روزنامه گاردین در مطلبی با عنوان« واکسن کرونا چه زمانی آماده می شود؟» نوشت:بعد از آنکه در پی شیوع گسترده ویروس جدید کرونا در کشورهای گوناگون، سازمان جهانی بهداشت آنرا همه گیری جهانی بیان کرد ، همه چشم ها بسوی تولید واکسن (vaccine) و ورود آن به بازار دوخته شده است.

در این میان نزدیک به ۳۵ شرکت و موسسه دانشگاهی در حال رقابت بر سر تولید و ساخت چنین واکسنی هستند و دستکم ۴ مورد از واکسن های تولید شده بر روی حیوانات آزمایش شده اند و حتی جدیدا هم خبری مبنی بر اولین آزمایش واکسن کرونا (corona) بر روی نمونه انسانی در فیلادلفیای آمریکا شنیده شد. اگرچه شرکتهای تولیدکننده واکسن نزدیکترین زمان آزمایش حیوانی واکسن خود را در فصل بهار سالجاری اعلام کرده اند؛ به طورمثال یکی از این شرکتهای مستقر در بوستون آمریکا قرار است آزمایش حیوانی واکسن تولیدی خود را در آوریل( فروردین ماه) انجام دهند.

یک شرکت پژوهشی دیگر مستقر در مریلند آمریکا هم اعلام کرده است که نخستین آزمایش انسانی واکسن تولیدی خود را در بهار امسال شروع می کند.

تمامی واکسن ها بر یک اساس عمل می کنند؛ آن ها بخشی یا تمام عوامل بیماری زا را از طریق تزریق با دوز پایین به دستگاه ایمنی بدن انسان وارد کرده و آنرا وادار به تولید آنتی بادی می کنند. آنتی بادی ها نوعی حافظه ایمنی دارند که با یکبار مواجهه با عامل بیماری زا، برای مدتی در بدن باقی مانده و دفعات بعد آمادگی لازم برای مبارزه با ویروس و یا هر عامل بیماری زای دیگر را پیدا می کنند.

به طور سنتی، ایمن سازی بدن از روش واکسن با استفاده از اشکال زنده ویروس یا شکل ضعیف شده آن انجام می گیرد. ولی در بعضی پروژه های ساخت واکسن کرونا، از برخی فناوری های جدیدتر بهره گرفته می شود. یک راهبرد جدید استفاده از واکسن« نوترکیب» است. این امر مستلزم استخراج کد ژنتیکی پروتئین (Protein) سطح ویروس کرونا است که به احتمال زیاد سبب ایجاد واکنش ایمنی در انسان می شود.

کارآزمایش های بالینی واکسن هم طبق مقرررات، معمولاً در سه مرحله انجام می شود. نخستین مرحله، حاوی ده ها داوطلب سالم است. در مرحله دوم چند صد نفر از کشورهای گوناگون که به این بیماری مبتلا شده اند انتخاب شده و با تزریق واکسن بر روی آن اثرگذاری واکسن (vaccine) سنجیده می شود. مرحله سوم شبیه مرحله دوم است اما در مقیاس چند هزار نفر انجام می گیرد.

با اینحال باید تأکید کرد تمامی داوطلبانی که مرحله اول را به خوبی گذرانده اند، لزوما سایر مراحل را هم با موفقیت طی نمی کنند. چراکه امکان دارد داوطلبان بی صلاحیت و بی اعتبار باشند.

به همین علت تولید واکسن ممکن است یک دهه یا حتی بیشتر به طول بینجامد و احتمالا به همین سبب دونالد ترامپ در جلسه خبری روز ۲ مارس( ۱۲ ماه اسفند) در کاخ سفید سراسیمه خواستار تهیه واکسن تا ماه نوامبر( آبان ماه و زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری) شد.

اگرچه« آنالی وایلدر اسمیت» Annelies Wilder- Smith استاد بیماری های عفونی و گرمسیری دانشکده بهداشت لندن بر این باور است که این واکسن مثل سایر واکسن ها، تا قبل از ۱۸ ماه تولید نمی شود. باآنکه او تأکید کرد این ۱۸ ماه سریع ترین زمان ممکن است و در شرایطی واکسن کرونا به این سرعت تولید می شود که هیچ مشکلی پیش نیاید.

در این میان یک مشکل احتمالی دیگر وجود دارد و آن اینکه به محض تائید واکسن، میزان زیادی از آن برای ارائه به بازار لازم خواهد بود و در این میان بدون تردید خیلی از شرکت های تولید کننده واکسن ظرفیت لازم را برای تولید انبوه ندارند. چراکه تولید واکسن به لحاظ تجاری امری خطرناک است و از این جهت مؤسسه های کمی در این راه سرمایه گذاری می کنند.

از سوی دیگر، به محض آنکه واکسنی که در انسان ایمن و مؤثر باشد، تائیدیه های لازم را بگیرد، تنها یک سوم راه را رفته است. در واقع علاوه بر زیست شناسی ویروس و فناوری ساخت واکسن ها که میتوانند از عوامل محدود کننده تولید باشند، سیاست و اقتصاد از دیگر موانع سر راه ساخت واکسن هستند.

چالش آخر اطمینان خاطر از دسترسی تمامی افراد به واکسن است. با توجه به اینکه بیماری های همه گیر ضربه سختتری به اقتصادهای شکننده وارد می کند، لذا بسیار محتمل است که بعد از تولید واکسن کرونا، عدم تعادل بین نیاز و قدرت خرید به وجود آید. مثلا ، در طول همه گیری آنفولانزای H۱N۱( آنفلونزای خوکی) در سال ۲۰۰۹، کشورهایی که توانایی تهیه آنرا داشتند، واکسن را تهیه کردند و کشورهای بی بضاعت دست خالی ماندند.