چند همسریچند همسری چیست؟
چندهمسری که تحت عنوان چندکامی شناخته می شود وضعیتی است که در آن زن یا مرد بیشتر از یک همسر داشته باشد. این شرایط شامل دو نوع متفاوت خواهند بود که چند زنی و چند شوهری هستند. چند زنی به این معنا است که یک مرد با بیشتر از یک زن ازدواج کند اما چند شوهری حالتی است که یک زن در آن واحد با چند مرد باشد.
در مسیحیت به جزء برخی فرقه ها مانند مورمون ها این کار ممنوع می باشد درحالی که در یهودیت و اسلام چند زنی با شرایطی خاص جایز شمرده می شود. اما چند شوهری در همه ادیان حرام است و به پیروان اجازه این کار را نمی دهند.
در بیشتر کشورهای توسعه یافته زندگی زناشویی تنها به صورت تک همسری است و مرد و زن به صورت قانونی نمی توانند در آن واحد با بیشتر از یک نفر ازدواج کنند. اما چند همسری هنوز جایگاه مخصوص به خود را دارد و در بسیاری از جوامع و فرهنگ ها ب صورت حفظ شده باقی مانده.
مفهوم دقیقی که بتوان آن را برای چند همسری درنظر گرفت چندان روشن نیست این موضوع به فقدان تعریف دقیق از همسر برمی گردد. غالبا تعریف همسر در چند همسری به روابطی محدود نمی شود که به درستی مشخص نیستند. در سوسیوبیولوژی و جانورشناسی اصطلاح چندهمسری به هرنوع جفت گیری چندگانه اشاره می کند.
چند همسری از نظر روانشناسیچند همسری از نظر روانشناسی:
براساس یافته های در ازدواج های چند همسری نسبت به زنان در ازدواج های تک همسری SE پایین تری داشته اند و رضایت زندگی کمتر، رضایت زناشویی پایین تر و علائم اختلالات روانی بیشتری را تجربه کرده اند. بسیاری از علائم سلامت روان برای هرکدام متفاوت هستند اما به طورکلی اشتیاق، افسردگی، خصومت و روان پریشی و شاخص کلی در این افراد بالاتر است.
علاوه بر این موضوع سندرم همسر اول که در برخی از خانواده های چند همسری وجود دارد و در مقایسه با همسران دوم و سوم در ازدواج های چند همسری نتایج مختلفی به دست آمد. براساس یافته های کسب شده همسران اول نسبت به همسران دوم و سوم بیشتر مورد مشکلات خانوادگی دارند، از طرفی SE کمتر اضطراب بیشتر و عقاید پارانوئید و روان پریشی دارند.
این نتایج باتوجه به واقعیت های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی که پیش روی این زنان قرار دارد بهتر درک می شود. پیامدهای مربوط به عملکرد بهداشت روان، سیاست ها و تحقیقات بیشتر مورد بحث قرار می گیرند. به صورت کلی نتایج این موضوع اثبات کرده که بیشتر افرادی دارای چند همسر مشکلات روانی هم دارند.
انواع چند همسری:
چندشوهری:
با وجودی که منابع طبیعی در برخی جوامع محدود هستند چند همسری را زیاد در آنها مشاهده می کنیم زیرا رشد جمعیت را محدود می کند و شانس بقای فرزندان را افزایش می دهد.
چند شوهری به خصوص در جوامع ساکن در هیمالیا مانند تبت رایج می باشد و تنها به خانواده های فقیر مربوط نمی شود. دلیل شیوع چند همسری در این جوامع را می توان به کمبود زمین قابل کشت مربوط کرد.
ازدواج تمام برادران با یک زن موجب می شود که زمین های خانوادگی آنها تقسیم نشود اما اگر هر برادر به صورت جداگانه یک زن بگیرند و بچه دار شوند زمین ها تکه تکه می شوند.
از انواع مهم چند شوهری؛ چند شوهری برادرانه است که در تبت در جنوب غربی چین، تبتی‌های کوچ‌نشین نپال و شمال هند رایج می باشد. در این روش دو یا چند برادر با یک زن ازدواج می کنند و همه آنها به صورت برابر به یک زن دسترسی جنسی دارند درنتیجه اگر فرزندی شکل گیرد همه آنها پدر وی محسوب می شوند.
انواع دیگری از چند شوهری هم وجود دارد برای مثال نایرهای هندی پیش از بلوغ یک مراسم آیینی برای دختر خود برگزار می کنند که در آن شوهری برای دختر انتخاب می شود و پدر تمام فرزندان او محسوب می شود. البته این شوهر ممکن است هیچگاه با آن زن زندگی نکنند و زن به جای آن مرد با مردان دیگری رابطه عاشقانه داشته باشد.
مرد یا مردانی که با زن رابطه دارند در هنگام تولد فرزند با پرداخت دستمزد قابله تایید می کنند که آنها پدر فرزند نیستند و شوهری که از پیش از بلوغ تعیین شده بود پدر اصلی است. زن هم در خانه نقش مادری خود را دارد و با برادرانش زندگی می کنند اموال وی هم از مادر به فرزندان خواهد رسید.
در قوم موسو در جنوب چین روشی خاصی از پیوند زناشویی وجود دارد که تحت عنوان ازدواج گذری شناخته می شود، البته شاید بتوان گفت این قوم اصلا ازدواجی ندارند و فقط به روابط عاشقانه می پردازند. مردان و زنان موسو در خانه پدری و مادری می مانند و زندگی زناشویی آنها به شب ها در اتاق شخصی زن در خانه مادری اش محدود خواهد شد. البته بیشتر افراد در یک زمان تنها با یک شریک جنسی ارتباط دارند و درحقیقت تک همسر هستند اما هیچ منع اخلاقی برای روابط چندگانه چه برای زن و چه برای مرد وجود ندارد. از آنجایی که خانواده هیچگاه تقسیم نمی شوند ارثیه آنها از یک نسل به نسل دیگر منتقل می شوند و مشکلی در تقسیم ارث وجود ندارد.
پدر کودک هم توسط مادر مشخص خواهد شد و حتی اگر مادر نداند فرزندش از آن کیست زیرا پدر نقش حیاتی در زندگی فرزندش ندارد.
انواع چند همسریازدواج گروهی:
یکی از انواع دیگر چند همسری ازدواج گروهی است که یک فرد بیشتر از دو شریک جنسی دارد و خانواده را تشکیل می دهد، همه آنها نیز وظایف والدینی را در قبال فرزندان بر عهده دارند.
وضعیت حقوقی در چند همسری در کشورهای مختلف:
آمریکا:
این وضعیت در یک خانواده غیرقانونی خواهد بود.
خاورمیانه:
در اسرائیل چندهمسری غیرقانونی است.
ایران:
در قوانین ایران چند زنی تا ۴ همسر در یک زمان به صورت دائم و بی نهایت همسر موقت که به رسمیت شناخته شده باشد قانونی است اما چندشوهری غیرقانونی خواهد بود.
بعد از اینکه قانون لایحه حمایت از خانواده چند همسری تصویب شد مردان فقط با یکسری قواعد خاص امکان انجام این کار را دارند. ازدواج مجدد مرد بدون اجازه همسر اول طبق قانونی جدید محال است، شرایط گرفتن زن دوم براساس ماده ۱۶ قانون حمایت از خانواده که در سال ۱۳۵۳ تصویب شده است به شرح زیر می باشد:
مرد نمی تواند با داشتن زن همسر دوم هم داشته باشد مگر اینکه: همسر اول راضی باشد، همسر اول قدرتی برای ایفای وظایف زناشویی نداشته باشد، زن از شوهر خود تمکین نکند، زن به جنون یا امراض صعب العلاج مبتلا شده باشد به صورتی که دوام زناشویی بین آنها درخطر باشد، جنون هر یک از زوجین، محکومیت زن به حکم قطعی به مجازات پنج سال حبس یا بیشتر به نحوی که حکم مجازات در حال اجرا باشد، ابتلا زن به هرگونه اعتیاد مضری که به تشخیص دادگاه به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد آورد و ادامه زندگی زناشویی را غیرممکن سازد، ترک زندگی خانوادگی از طرف زن، عقیم بودن زن، غایب مفقودالاثر شدن زن. چنانچه زوج بدون اثبات موارد فوق اقدام به ازدواج مجدد کند، مرتکب جرم شده و قابل تعقیب کیفری است.
شرایط تعدد زوجات از نظر اسلام:
تعداد زوجین در ادیان مختلف شرایط متفاوتی دارد برای مثال در آیین یهودی؛ تمکن مالی مرد، عقیم یا دیوانه بودن زن اول، عدالت میان زنان شروط تعدد همسر محسوب می شود.
از طرفی برخی از فقیهان مسلمان باتوجه به آیات و روایات شرایطی را برای تعدد زوجین ارائه می کنند که شامل موارد زیر می باشد:
شرایط چند همسریعدالت:
تمام مذاهب اسلامی اعلام می کنند شرط تعدد همسر عدالت است که این شرط با مراجعه به آیه سوم سوره نساء قابل برداشت خواهد بود. مفسران و فقیهان بااشاره به عبارت ذلک ادنی الّا تعولوا اشاره می کنند که اساس تشریع احکام ازدواج بر پایه عدل و عدم تجاوز به حقوق دیگران می باشد.
مقصود از عدالت براساس نظرات مفسران شیعه و سنی در آیه اشاره شده در رفتارهایی مانند همخوابگی، وسایل زندگی و نفقه دانسته‌اند که در اختیار انسان است.
مفسر بزرگ شیعی به نام عدالتعلامه طباطبایی چند همسری را مختص به مردان می دانند که اطمینان دارند می توانند عدالت را بین همسران خود رعایت کرده و دغدغه تامین خوشبخی خود و خانواده شان را دارند اما نسبت به مردانی که زن را تنها مخلوقی برای شهوت و لذت می دانند، عقیده دارد که تنها حق اختیار یک همسر را دارند گاهی نیز همین حق را هم ندارند.
رضایت همسر:
در هیچ یک از منابع فقهی موجود ازدواج مجدد را منوط به رضایت همسر اول یا همسر فعلی خود ندانسته اند، فقها هم با توجه به این موضوع دلیل جواز چندهمسری، جواز حکم را به رضایت همسر اول مشروط نکرده‌اند، مگر شرایط خاصی وجود داشته باشد مانند ازدواج با برادرزاده همسر یا خواهر زاده وی، در این موارد با استناد به روایاتی اذن همسر را شرط درستی ازدواج اعلام کرده اند.
براساس نظراتی که فقیهان می دهند اگر زوجه دارای شرط ضمن ازدواج باشد که در صورت ازدواج مجدد همسرش بتواند خود را مطلقه بداند، می توان از این شرایط استفاده کند. از نظر برخی محققان درصورتی که زوجه ازدواج مجدد شوهرش را متوجه شود که با سختی و ضرر بزرگی همراه باشد، می‌تواند درخواست طلاق دهد.
توان مالی و جنسی مرد:
در روایات و متون فقهی شرایطی مانند شرط مالی زوج در تامین نفقه همچنین قدرت جنسی اش برای ارضای همه همسرانش نیامده اما در صورتی که مرد دچار ناتوانی باشد و در هر یک از این شرایط دچار مشکل باشد برخی آن را مکروه دانسته یا درمواردی حرمت قائل می شوند.
برخی از فقیهان معاصر اهل سنت توان مالی و جنسی مرد را شرطی برای ازدواج مجدد اعلام می کنند اما این حکم از نظر آنها حکم تفکلیفی است و باعث بطلان عقد نخواهد شد، تنها در صورتی که توانایی مالی یا جنسی وجود نداشته باشد و سبب عسر و حرج و مشقت شدید یکی از زوجین شود، فرد می تواند در دادگاه صالحه تقاضای طلاق کند.
شرایط چند همسری؛ تمکن مالی آثار و احکام چندهمسری:
چند همسری وضعیت حقوقی خاصی را فراهم می کند که احکامی مربوط به آن درنظر گرفته می شوند. در ادامه به برخی از این موارد اشاره می شود:
حق همخوابگی:
یکی از حقوق زن حق همخوابگی است درصورتی که یک مرد چند زن داشته باشد این حق به صورت عادلانه باید تقسیم شود. به اصطلاح به این حق؛ حق قسم گفته می شود به این معنی که زوج شب های خود را میان همسرانش تقسیم کند.
ارث زوجات:
درصورتی که شوهر فرزند نداشته باشد سهم همسر دائم او یک چهارم ترکه است و اگر فرزند داشته باشد سهم او یک هشتم ترکه می باشد حتی اگر مردی چند همسر داشته باشد ارث آنها اضافه نخواهد شد و همان مقدار بین افراد تقسیم می شود.
تحریم همسر پنجم:
همه فقیهان مذهبی اختیار همسر دائم پنجم را جایز نمی دانند دلیل این حکم مربوط به آیه ای از سوره نسا است. آنچه افراد در این باره عنوان می کنند؛ این قانون برای ازدواج دائم است و محدودیتی برای ازدواج موقت وجود ندارد.
گردآوری: بخش زناشویی سرپوش
- 14
- 4
