به گزارش سیناپرس، نتایج یک پژوهش جالب که توسط محققین کشورمان انجام شده، نشان می‌دهد که قصه‌گویی برای کودکان و شرکت دادن آن‌ها در تعامل‌های مربوط به آن، می‌تواند کمرویی و افسردگی را در آن‌ها از بین ببرد و روحیه نشاط‌آمیز را در آنان تقویت نماید.
برخی از روانشناسان معتقدند بسیاری از مشکلات در دوران پیش‌دبستانی، جنبه تحولی داشته و خودبه‌خود بر طرف می‌شوند. این گفته در مورد برخی از رفتارهای کودکان صادق است .اما اگر مشکلات رفتاری برای چندین ماه و بدون اختلافات خانوادگی و محیطی ادامه یابند نیازمند مداخله درمانی روان‌شناختی می‌باشند. ازجمله این مشکلات رفتاری می‌توان به کمرویی و افسردگی اشاره نمود.
قصه درمانی تأثیر مثبت و عجیبی بر کاهش کمرویی و افسردگی در کودکان دارد. این روش درمانی، بر افزایش عزت نفس و خرده مقیاس‌های آن که شامل، خود کلی، خود اجتماعی، خود به‌عنوان عضوی در خانواده و خود تحصیلی کودکان است، اثر بسیار مناسبی دارد.
کمرویی و گوشه‌گیری در کودکان حالت‌های مختلفی دارد و عبارت است از کناره‌گیری از موقعیت‌های اجتماعی، مثل مدرسه و میهمانی‌ها و یا امتناع از حضور در جمع دوستان. بررسی‌های انجام‌شده حاکی از آن است که کودکان کمرو در موقعیت‌ها و شرایط اجتماعی دچار نوعی اضطراب می‌شوند که در مهدکودک و مدرسه برای آن‌ها به دلیل قضاوت‌های منفی دیگران رخ می‌دهد.
افسردگی نیز به‌طورکلی، عبارت از احساس درماندگی و به بن‌بست رسیدن می‌باشد. گاهی این اختلال، علائم جسمانی به دنبال خواهد داشت و گاهی علائم روانی مشهود می‌گردد، البته در بسیاری از موارد نیز علائم جسمانی و روانی همزمان دیده می‌شوند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که افسردگی می‌تواند از آغاز زندگی یعنی دوران نوزادی هم پدید آید. البته باید توجه نمود که افسردگی در کودک و بزرگسال معنای مشابهی ندارد و نشانه‌های هر کدام متفاوت است.
برای درمان این مشکلات رفتاری، روانشناسان از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند. ولی یکی از روش‌هایی که امروزه بسیار موردتوجه قرار گرفته، روش «قصه درمانی» است. در همین رابطه، محققینی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز پژوهشی را به انجام رسانده‌اند که در آن تأثیر روش قصه درمانی بر کنترل کمرویی و افسردگی کودکان پیش‌دبستانی مورد ارزیابی علمی قرار گرفته است.
در این پژوهش، تعدادی از کودکان دختر و پسر پیش‌دبستانی شهر اهواز با محدوده سنی ۵ تا ۶ سال به‌طور تصادفی انتخاب شدند و با کمک مربی و مادران آن‌ها، آزمون‌های افسردگی، کمرویی و عزت نفس از آن‌ها گرفته شد. بر اساس نتایج آزمون‌ها، ۴۰ نفر از کودکان که مشکلات فوق را نشان می‌دادند، به دو گروه «آزمایش» و «شاهد» تقسیم شدند.
پس‌ازاین مرحله، گروه آزمایش تحت مداخله «قصه درمانی» به مدت ۱۲ جلسه ۶۰ دقیقه‌ای و با استفاده از قصه‌هایی نظیر جوجه اردک زشت، شیر و موش، پسته دهان بسته و مواردی از این قبیل قرار گرفت، ولی گروه دیگر هیچ مداخله‌ای دریافت نکرد. درنهایت، نیز وضعیت مشکلات کمرویی و افسردگی کودکان، مجددا با استفاده از پرسشنامه‌های مربوطه سنجیده شد و سپس داده‌های آماری به‌دست‌آمده، تجزیه‌وتحلیل گردید.
نتایج بررسی‌های این پژوهش نشان می‌دهد که قصه درمانی تأثیر مثبت و عجیبی بر کاهش کمرویی و افسردگی در کودکان دارد. این روش درمانی، بر افزایش عزت نفس و خرده مقیاس‌های آن که شامل، خود کلی، خود اجتماعی، خود به‌عنوان عضوی در خانواده و خود تحصیلی کودکان است، اثر بسیار مناسبی دارد.
محققین در تبیین این نتایج اشاره نموده‌اند که کودک با شنیدن قصه و تکمیل قصه‌های ناتمام و گفتگو در مورد پیام‌های روایت در گروه قصه درمانی، فرصتی را برای رشد و بروز ابتکار و توانایی‌های زبانی و مهارت‌های اجتماعی کسب می‌کند و نهایتاً احساس گناه و کمرویی کودک کاهش چشمگیری می‌یابد. از طرف دیگر، قصه درمانی و قصه‌گویی در نقش عامل آموزشی و تربیتی، باعث ترویج و بحث و تبادل‌نظر در بین کودکان می‌شود و از این طریق مهارت‌های زبانی تقویت‌شده، کودک در رهگذر ماجراها و شخصیت‌پردازی‌های قصه، با نقاط قوت و ضعف و استعدادهایش آشنا شده و یاد می‌گیرد با دیگران ارتباط مناسب برقرار کند.
همچنین، قصه‌ها در بعد فیزیولوژیک کودک، با ایجاد حس سرگرمی، پاسخ به کنجکاوی و تحریک قوه تخیل کودک، ترشح و تنظیم هورمون‌های نور اپی نفرین، سروتونین و دوپامین، که مسئول تنظیم حالت روحی و وضع روانی انسان هستند، را تسهیل نموده و به ایجاد خلق مثبت و کاهش افسردگی می‌انجامد.
در بعد روان‌شناختی نیز، گوش فرادادن کودکان افسرده به قصه‌هایی با مضامین قدرت، نیرومندی، انرژی و تحرک و همچنین قصه‌هایی که بیانگر مشکلاتی مشابه مشکلات آنان است و به راه‌حل‌های مؤثر و نتایج مثبت و خوشایند ختم می‌شوند، سبب ایجاد حس خوش‌بینی و سرخوشی و کاهش نشانگان افسردگی در آن‌ها می‌گردد.
نتایج این تحقیق ارزشمند، در نشریه «پژوهش‌های روان‌شناسی بالینی و مشاوره» وابسته به دانشگاه فردوسی مشهد انتشار یافته است.
منبع: لویمی، ف. و صفرزاده، س. ۱۳۹۵. اثربخشی قصه درمانی بر کمرویی، افسردگی و عزت نفس کودکان پیش دبستانی شهرستان اهواز. پژوهش های روان‌شناسی بالینی و مشاوره، ۶(۲): ۴۷-۳۲.
محمدرضا دلفیه
- 18
- 1
