دیافراگم چه نقشی در فرآیند تنفس دارد؟

راسخون/دیافراگم صفحه‌ای از ماهیچه‌ی داخلی است که در کف قفسه‌ی سینه گسترده شده است. این یک ماهیچه‌ی مهم است که حفره‌ی قفسه‌ی سینه را که حاوی قلب، ریه‌ها و دنده‌ها است از حفره‌ی شکمی جدا می‌کند. وقتی می‌گوییم دیافراگم عموماً به دیافراگم قفسه‌ی سینه اشاره می‌کنیم که به تنفس کمک می‌کند. دیافراگم‌های دیگری نیز در بدن وجود دارند؛ این دیافراگم‌ها شامل دیافراگم ادراری و تناسلی، دیافراگم لگنی و دیافراگم‌های موجود در پرده‌ی گوش و عنبیه‌ی چشم هستند. اما وقتی کسی می‌گوید دیافراگم منظور او معمولاً دیافراگم قفسه‌ی سینه است. قبل از این که وارد بحث وظیفه‌ی دیافراگم شویم، بیایید نگاهی به آناتومی آن بیندازیم.

آناتومی دیافراگم :

دیافراگم یک جداره‌ی عضلانی – لیفی گنبدی شکل است که حفره‌ی قفسه‌ی سینه را از بقیه‌ی حفره‌‌ی شکمی جدا می‌کند. در نتیجه سطح بالایی محدب آن کف حفره‌ی قفسه‌ی سینه و سطح پایینی مقعر آن، سقف حفره‌ی شکمی را تشکیل می‌دهد. بخش محیطی دیافراگم شامل فیبرهای ماهیچه‌ای است که از محیط روزنه‌ی تحتانی قفسه‌ی سینه سرچشمه می‌گیرند و برای ورود به تاندون مرکزی همگرا می‌شوند. دیافراگم با عصب تراشامه، عصب دار می‌شود که اطمینان می‌دهد آن به درستی عمل می‌کند. دیافراگم با روزنه‌های متعددی برای دادن اجازه‌ی عبور ساختارهایی نظیر رگ‌های خونی مهم، اعصاب و ساختارهای ماهیچه‌ای مثل مری، بین قفسه سینه و شکم سوراخ شده است.

وظایف دیافراگم چیست؟

اگر شگفت زده هستید از این که وظیفه‌ی اصلی دیافراگم چیست، بدانید که وظیفه‌ی آن کمک به تنفس است. وقتی فردی هوا را به داخل می‌کشد، دیافراگم منقبض می‌شود در نتیجه فاصله‌ی موجود در حفره‌ی قفسه‌ی سینه بزرگ‌تر و گشادتر می‌شود. هم چنین ماهیچه‌های بین دنده‌ای خارجی نیز به این امر یعنی بزرگ‌تر شدن حفره‌ی قفسه‌ی سینه کمک می‌کند. در نتیجه بزرگ‌تر شدن، یک فشار منفی ایجاد می‌کند که منجر به نیروی مکش و کشیدن هوا به داخل ریه‌ها می‌شود.

بعد از نفس کشیدن، وقتی دیافراگم استراحت می‌کند هوا به خاطر عقب نشینی الاستیک ریه‌ها و بافت‌های آستری حفره‌ی قفسه‌ی سینه، به بیرون داده می‌شود. ماهیچه‌های شکمی نیز با عمل کردن به عنوان ضد اثرات دیافراگم، به این امر کمک می‌کنند.

یک نوع ویژه از تنفس نیز وجود دارد که به تنفس دیافراگمی و یا تنفس شکمی مشهور و منسوب است. این عمل تنفس عمیق هوا به داخل ریه‌ها، با خم کردن دیافراگم است. این عمل برخلاف تنفس در حالت سطحی است چون تنفس سطحی وقتی انجام می‌شود که قفسه‌ی سینه‌‌ی فرد خم می‌شود. تنفس عمیق منجر به انبساط شکم بیشتر از سینه می‌شود. تنفس عمیق روش سالم‌تری برای فرو بردن اکسیژن به داخل و استفاده از آن، محسوب می‌شود.

وظایف خرد زیادی در کنار کمک به تنفس وجود دارند که در زیر برخی از آنها آورده شده است :

• وظایف غیر تنفسی دیافراگم شامل کمک به استفراغ و قی کردن، دفع ادرار و مدفوع از بدن و غیره است. تمام این اعمال با افزایش فشار داخلی – شکمی انجام می‌شوند.

• دیافراگم با اعمال فشار بر روی مری، از برگشت اسید نیز جلوگیری می‌کند؛ وقتی که از فاصله‌‌ی مری عبور می‌کند. آن دهانه‌ی دیافراگم برای عبور مری است.

انقباض‌های غیر ارادی و ناگهانی دیافراگم، منجر به سکسکه می‌شوند. این پدیده ناشی از این است که تارهای صوتی به خاطر هجوم و فشار هوا بر روی ریه‌ها مسدود می‌شوند. با این که سکسکه‌ها آزار دهنده‌ و رنج آور هستند اما خطرناک نیستند. به محض این که دیافراگم به حالت نرمال برگشت، سکسکه‌ها خودبخود ناپدید می‌شوند.

شرایط بیماری زایی که بر عملکرد دیافراگم تأثیر می‌گذارند :

تعدادی شرایط بیماری زا وجود دارند که می‌توانند منجر به ایجاد اختلال در عملکرد نرمال دیافراگم شوند.

فتق هیاتال یا فتق حجاب حاجز، یک بیماری است که در آن مری شکمی و یا فوندوس معده از طریق فاصله‌ی مری تا حفره‌ی قفسه‌ی سینه بالا می‌آید. این بیماری می‌تواند در نتیجه‌ی پارگی و یا نوعی ضعف در ماهیچه‌ی دیافراگم به وجود بیاید. اگر تجمع گاز در پایین دیافراگم وجود داشته باشد، می‌تواند نشانه‌ای از پنوموپریتونئوم باشد که یک بیماری جدی است و باید فوراً برای درمان آن اقدام شود.

بنابراین حالا شما می‌توانید درک کنید که نقش دیافراگم در فرآیند تنفس چقدر مهم است. در نتیجه برای سالم نگه داشتن دیافراگم و ارتقا و بهبود عملکرد آن، فرد می‌تواند تکنیک‌ها و ورزش‌های تنفسی دیافراگمی ساده را انجام دهد و تمرین کند.

مترجم : بهروزی