بیومارکرها، آینده فراروی درمان ناباروری

به گزارش سیناپرس، صادقی بیان داشت: درصدی از زوجین با مشکل ناباروری مواجه هستند. در جوامع مختلف این آمار بین ۱۰ تا ۲۰ درصد متغیر است و این زوجین نیاز دارند که از روش های کمک باروری استفاده کنند. روش های کمک باروری پیشینه حدود ۴۰ ساله دارد و در این مدت، تغییرات و پیشرفت های بسیار شگرفی در این بخش صورت گرفته است. اما در حالت عادی و علیرغم تمام تلاش ها، درمان های ناباروری تنها در ۵۰ درصد زوجین به نتیجه می رسد.

جنین شناس و عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن سینا گفت: تلاش ها معطوف این موضوع است که چگونه این درصد را از ۵۰ درصد کنونی به ۱۰۰ درصد برسانیم که یکی از آرمان ها و  ایده های های حوزه درمان نابارری محسوب می شود.

جنین خوب، رحم خوب و همزمانی

صادقی خاطر نشان کرد: جنینی که در اختیار داریم، مانند دانه و بذری است که قرار است در یک بستر کاشته شود. بستر مورد نیاز برای جنین، رحم مادر است. اگر جنین را بذر و رحم مادر را به عنوان بستر لازم برای کشت درنظر بگیریم، هر دو (رحم و جنین) باید از شرایط مساعدی برخوردار باشند تا موفقیت در درمان ناباروری حاصل شود.

وی افزود: مسأله دیگر بحث همزمانی است. علیرغم داشتن جنین خوب، زمان محدودی برای قرار دادن آن در رحم مادر داریم؛ بنابراین، به جنین خوب، رحم خوب و همزمانی بین جنین و مادر نیاز داریم.

معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه ابن سینا بیان داشت: از طرف دیگر، تعداد جنین هایی که به رحم منتقل می کنیم، محدود است و دنیا درحال حرکت به این سمت است که فقط یک جنین به رحم منتقل شود تا یک بارداری و تولد یک فرزند سالم حاصل شود. اما در برخی از مراکز و کشورها برای اینکه شانس موفقیت بیشتر شود، بیش از یک جنین در رحم قرار داده می شود. اگرچه این روش شانس موفقیت را بیشتر می کند، اما ممکن است باعث حاملگی های چندقلویی شود. چندقلویی جزو حاملگی های پرخطر هم برای جنین و هم برای مادر (احتمال ابتلا به دیابت، فشار خون، حساسیت های بارداری) است. هرچه تعداد جنین های کمتری به رحم منتقل شوند، به نفع مادر و جنین است.

چه ملاکی برای انتخاب بهترین جنین داریم؟

عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن سینا گفت: جنین شناس و تیم تخصصی در این مسیر با شرایطی مواجه است که ۱۰ جنین در اختیار دارد که از لحاظ شکل ظاهری کاملا به هم یکسان هستند. این سوال مطرح می شود که کدام جنین را باید انتخاب و به رحم مادر منتقل کرد و مطمئن بود که به بارداری منجر می شود؟ اگرچه جنینی که شکل ظاهری بهتری داشته باشد، به احتمال زیاد کیفیت خوبی نیز دارد، اما این مسأله ۱۰۰ درصدی نیست و همیشه جنین با شکل ظاهری خوب، الزاما جنین خوبی نیست.

وی تأکید کرد: بنابراین باید بدنبال بیومارکرهای دیگری باشیم تا بتوانیم براساس آن، بهترین جنین را انتخاب کنیم. به عنوان مثال، یک روش شامل برداشتن یک سلول از جنین است. در یک روش تهاجمی و با انجام بیوپسی، یک سلول از جنین برداشته می شود. با ارزیابی این یک سلول می توان ارزیابی ژنتیکی، سلولی یا مولکولی ارائه کرد و تصمیم گرفت که آیا جنین از لحاظ کروموزومی مشکل دارد یا خیر. این یک سلول می تواند الگویی از کل سلول های جنین باشد. اما مشکل این روش بجز تهاجمی بودن، این است که شاید یک سلول، نماینده و الگوی کامل جنین نباشد.

صادقی بیان داشت: باتوجه به تهاجمی بودن این روش، درحال حرکت به سمت روش ها و بیومارکرهایی جایگزین هستیم. به عنوان مثال، جنین در مدت ۳ تا ۵ روزی که خارج از رحم کشت و نگهداری می شود، در ارتباط با محیط اطراف خود، یک سری مواد و مولکول ها دفع و در این مدت، تغذیه کرده و آمینواسیدهایی تولید می کند. تلاش بر این است که با کمک این بیومارکرها، بتوانیم اطلاعاتی از کیفیت جنین بدست بیاوریم. به عنوان مثال، جنین برای اینکه فعالیت داشته باشد، اکسیژن مصرف می کند؛ مطالعاتی در حال انجام است که مشخص می کند آیا ارتباطی بین میزان مصرف اکسیژن و سلامت جنین و شانس موفقیت درمان وجود دارد؟

وی تأکید کرد: این بیومارکرها، روش تهاجمی نیستند و در آن، نیاز به لیزر کردن جنین و برداشتن سلول وجود ندارد. تنها در حد چند میکرولیتر از مایع اطراف کشت جنین برداشته می شود و در زیر دستگاه های بسیار دقیق و گران قیمت هستند، بررسی و درنهایت مشخص می شود که چنین منتقل شده، چه تفاوتی با جنین های دیگر دارد. وقتی این کار بر روی تعداد زیادی از جنین ها انجام شود، می توانیم به یک سری بیومارکر دست پیدا کنیم.

عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن سینا افزود: کارآیی برخی از این بیومارکرها در طول زمان ثابت شده است، درحالیکه برخی بیومارکرها از کارآیی لازم برخوردار نیستند و به اطلاعات بیشتری نیاز است. مزیت این بیومارکرها این است که در درازمدت و در آینده، نیازی به انتقال تعداد زیاد جنین نخواهیم داشت.  زمان و فناوری به گونه ای پیش خواهد رفت که شانس بارداری می تواند تا ۸۰ درصد افزایش پیدا کند و این مسأله، ایده آل و آرمانی است که با برداشتن بهترین جنین و انتقال آن به رحم، می توانیم با اطمینان به زوجین بگوئیم که صاحب فرزند شده اند. البته این مسأله در آینده نزدیک محقق نمی شود.

صادقی گفت: قطعا فاکتورهای دیگری نیز در این بین مطرح هستند. اگر بهترین جنین را انتخاب کنیم، اما رحم مادر آماده نباشد، انگار بذری مناسب را در یک شوره زار کاشته ایم. اگر از دو جبهه وارد شویم و جنین شناس، جنین و همکاران متخصص زنان و زایمان، رحم مادر را بدقت بررسی کنند، این امکان فراهم می شود که مشخص کنیم آیا رحم برای انتقال جنین آماده است یا خیر.

وی افزود: در برخی مراکز، قبل از انتقال جنین، بیومارکرها در سطح خون بررسی می شوند و می توان اطلاعاتی در مورد آمادگی رحم برای دریافت جنین، کسب کرد. درصورت آماده نبودن رحم، می توان جنین را فریز کرده و در زمان آماده بودن رحم، به داخل رحم منتقل کرد.

عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن سینا خاطر نشان کرد: بیومارکرها به صورت غیرمستقیم به شما آگاهی می دهند که چه زمانی رحم آماده بوده و جنین از کیفیت لازم (برای انتقال به رحم) برخوردار است. با تشخیص بهترین جنین توسط بیومارکرها، به طور حتم همان جنین به بارداری منجر خواهد شد، درحالیکه انتقال چند جنین بی کیفیت، بی نتیجه خواهد بود.