عوامل بروز اختلال هویت جنسی چیست؟

هنوز ۱۰ سالم تمام نشده بود که به خاطر دستبرد به کیف لوازم آرایش مادر و رنگی کردن صورتم کتک مفصلی از پدر خوردم.

هر چند قبل از آن نیز برای فرار از کلاس فوتبال، بی‌علاقگی برای بازی با پسرهای قد و نیم قد همسایه، زل زدن به ویترین عروسک‌های اسباب بازی فروشی سرکوچه، خاله بازی با دخترهای محل و اصرار به پوشیدن کفش‌های تق-تقی، از مادرم چند باری گوش پیچ شده بودم.

هنوز ۱۰ سالم تمام نشده بود که فهمیدم با بقیه فرق دارم و جسمم متعلق به من نیست؛ آن روزها درکی از واژه «ترنس‌سکشوال» نداشتم  ولی پچ پچ‌ها و نگاه عجیب غریب دوستان و فامیل، بی تابی و گریه‌های وقت و بی وقت مادرم و روز به روز بد اخلاق‌تر شدن پدر نشان می‌داد تفاوتی که با بقیه دارم عادی نیست.

کوچک که بودم از اینکه پدر و مادرم درکم نمی‌کنند و به زور می‌خواهند شبیه بقیه هم سن و سالانم باشم لجم می‌گرفت ولی حالا ناراحتی آنها از داشتن پسری که مدام می‌گفت «دوست دارد دختر باشد» را به خوبی  درک می‌کنم...

اختلال هویت جنسی چیست؟

مدیرکل بهزیستی البرز در تعریف اختلال هویت جنسی می‌گوید: اختلال هویت جنسی به حالتی اطلاق می‌شود که بین جنسیت پذیرفته شده فرد با هویت جنسی وی، تضاد و مغایرت ایجاد می‌شود.

 داریوش بیات نژاد ادامه می‌دهد: افرادی‌که دارای اختلال هویت جنسی هستند نسبت به جنسیتی که دارند احساس ناراحتی و نارضایتی دارند و تصور می‌کنند زنی در قالب مرد هستند یا مردی در قالب زن. همین احساسات باعث می‌شود دوست داشته باشند مانند جنس مخالف رفتار کنند، مثل آنها لباس بپوشند و درمجموع رفتارهایی داشته باشند که جامعه از آنها به عنوان مرد یا زن توقع ندارد.

وی توضیح می دهد: متاسفانه بسیاری از افراد شناخت دقیقی در مورد اختلال هویت جنسی ندارند و آن را با اختلال دو جنسیتی یکی می‌دانند و همین باعث کج فهمی‌هایی در عموم جامعه شده است.

تفاوت اختلال هویت جنسی با اختلال دوجنسیتی

وی با بیان تفاوت اختلال هویت جنسی با اختلال دوجنسیتی  اضافه می‌کند: مبتلایان به اختلال هویت جنسی دچار نارضایتی از جنسیت خود هستند، بی‌آن‌که هیچ‌گونه ناسامانی یا مشکلی در جسم آنان مشاهده شود ولی کسانی‌که از اختلال دوجنسیتی رنج می برند  از همان ابتدا اندام جنسی فی‌مابین دارند و مشکلشان تنها روحی نیست.

این مسئول اظهار می‌کند: افراد درگیر با اختلال هویت جنسی از فشار اجتماعی ناشی از رفتار متضادشان با دیگران رنج می‌برند و این اتفاق زمانی بیشتر خود را نشان می‌دهد که نه فرد و نه اطرافیان شناخت درستی از این  اختلال ندارند و این امر گاه به طرد شدن فرد از خانواده منجر شود.

عوامل بروز اختلال هویت جنسی را بشناسیم

مدیرکل بهزیستی البرز با اشاره به برخی دلایل بروز اختلال هویت جنسی ادامه می‌دهد: پژوهشگران عوامل اجتماعی و روانشناختی را به‌ عنوان مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار در ایجاد  این اختلال در نظر می‌گیرند و  معتقدند، همان‌طور که محیط می‌تواند بر تعیین نقش جنسی ما تأثیر بگذارد، بر تعیین هویت جنسی نیز تاثیرگذار است. علاوه بر این، تفاوت‌های فرهنگی و اجتماعی در جوامع مختلف و میزان پذیرفتن یا رد رفتارهای خاص توسط جوامع نیز در ایجاد این اختلال بی تاثیر نیست.

بیات نژاد می‌گوید: در کنار موارد مذکور، نوع واکنش خانواده‌ها به داشتن رفتارهای متضاد فرزندانشان نیز می‌تواند در ایجاد این اختلال تاثیرگذار باشد، برای مثال، والدینی‌که رفتارهای پسرانه دخترشان یا رفتارهای دخترانه پسرشان را منع نمی‌کنند، ممکن است به تقویت و پذیرش این رفتارها در فرزندان خود کمک کنند یا حتی آنها را تشویق کنند.

مدیرکل بهزیستی البرز با بیان اینکه والدین برای شناسایی این اختلال باید در رفتارهای کودکانشان دقیق باشند، ادامه می‌دهد: اختلال هویت جنسی مانند دیگر اختلالات علایم و نشانه‌هایی دارد که اگر از دوران کودکی شناسایی شود، مسیر خانواده برای کمک به فرزندشان را هموار می‌کند.

علایم اختلال هویت جنسی

این مسئول با اشاره به علایم اختلال هویت جنسی در کودکان اضافه می‌کند: کودکی که دچار اختلال هویت جنسی است، نقش‌های جنس مقابل را بازی می‌کند، اسباب بازی‌های جنس خود را دوست ندارد و اصولا در ارتباط برقرار کردن با همسالان همجنس دچار مشکل می‌شود و حتی گاهی به خاطر  ملبس شدن به لباس کلیشه‌ای جنس معین شده از رفتن به مدرسه خودداری می‌کند.

وی اظهار می‌کند: فرد مبتلا در نوجوانی هم از نظر لباس پوشیدن، صحبت کردن، رفتار در جامعه و انتخاب دوستان طبیعی مانند همجنسان خود رفتار نمی‌کند.

بیات نژاد در ادامه  با اشاره به علایم وجود این اختلال در بزرگسالان توضیح می‌دهد: این اختلال در بزرگسالان با نشانه‌هایی مانند ابراز تمایل به تعلق داشتن به جنس مخالف، جا زدن مکرر خود به عنوان جنس مخالف، تمایل به زندگی یا پذیرفته شدن به عنوان جنس مخالف و... بروز می‌کند.

چند نفر در ایران به اختلال هویت جنسی مبتلا هستند؟

در ادامه کارشناس مسئول اورژانس اجتماعی بهزیستی البرز با اشاره به اینکه آمار دقیقی از مبتلایان به اختلال هویت جنسی در کشور و استان وجود ندارد، می‌گوید:  هر چند افراد دچار اختلال هویت جنسی هنوز که هنوز است از لحاظ اجتماعی و عرفی  با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند و این باعث شده بسیاری از آنها جسارت و توان معرفی خود به بهزیستی و تشکیل پرونده را نداشته باشند، ولی پیش بینی می‌شود بیش از  چهار هزار نفر در کشور به این اختلال مبتلا باشند.

وجود ۳۰ پرونده اختلال هویت جنسی در البرز

لیلا نجفی با اشاره به تعداد پرونده های افراد دارای اختلال هویت جنسی در البرز توضیح می‌دهد: تاکنون حدود ۳۰ پرونده در این خصوص تشکیل شده ولی بدون شک تعداد کسانی‌که در البرز از این اختلال رنج می‌برند بیش از این آمار است.

وی با بیان اینکه خدماتی که بهزیستی به افراد دارای اختلال هویت جنسی ارائه می‌دهد خدمات کاملی است،  اظهار می‌کند: سازمان بهزیستی با هدف ارتقای کیفیت زندگی مبتلایان به اختلال هویت جنسی از طریق ارائه حمایت‌های اجتماعی و روانشناختی و همچنین اطلاع‌رسانی و ارایه آموزش‌های مرتبط با این اختلال به مبتلایان، خانواده‌های آنان و جامعه، فعالیت‌های خود را پیگیری می‌کند.

این مسئول توضیح می دهد: افراد دارای اختلال هویت جنسی استان با مراجعه به اورژانس اجتماعی کرج (چهار راه هفت تیر ، بلوار دانش اموز ، بلوار علامه جعفری ، خ پروین اعتصامی ، مرکز اورژانس اجتماعی نجات )،   اورژانس اجتماعی فردیس ( شهرک وحدت ، خیابان انبار نفت ( خ کلانتری ) خیابان ۲۰ متری انبار نفت ، ( خ هفدهم ) اداره بهزیستی شهرستان فردیس)، اورژانس اجتماعی نظرآباد ( شهرستان نظر آباد ، سایت اداری ، مرکز اورژانس اجتماعی) و اورژانس اجتماعی ساوجبلاغ ( خیابان آیت ا.. خامنه‌ای جنب کتابخانه الهادی ، اداره بهزیستی شهرستان هشتگرد) می‌توانند از خدمات لازم بهره مند شوند.

وی اظهار می‌کند: افراد با مراجعه به این مراکز می‌توانند از خدماتی چون مشاوره، روان درمانی، روانشناختی و... برخوردار شوند و بر اساس اعتبارات بهزیستی از حمایت های مالی برای تامین هزینه های درمان خود نیز استفاده کنند.

حمایت بهزیستی از مبتلایان به اختلال هویت جنسی

نجفی ابراز می‌کند: با توجه به اینکه برخی از افراد دارای اختلالات هویت جنسی از سوی خانواده پذیرفته نشده و طرد می‌شوند، بهزیستی حتی بخشی از هزینه‌های مربوط به تامین مسکن و معیشت آنها را نیز متقبل می‌شود.

وی با پاسخ به این سوال‌که خدمات روان درمانی و مشاوره تا چه حد در بهبود شرایط این مددجویان تاثیر گذار است می‌گوید: هرچند تا زمانی‌که این افراد جنسیت خود را به جنسیت مورد نظر خود تغییر ندهند با مشکلات زیادی مواجه هستند ولی مشاوره و روان درمانی به آنها کمک می‌کند اختلال خود را بهتر شناخته و با آن کنار بیایند.

وی خاطر نشان می‌کند: جلسات مشاوره تنها مختص افراد مبتلا به این اختلال نیست بلکه به خانواده‌های آنها نیز  مشاوره داده می‌شود تا به درک و شناخت بهتری نسبت به اختلالی که فرزند، خواهر یا برادرشان با آن درگیر است، برسند.

مبتلایان به اختلال هویت جنسی منحرف اخلاقی نیستند

وی اضافه می‌کند: خوشبختانه اغلب خانواده‌ها برای شرکت در جلسات مشاوره همکاری می‌کنند و به ندرت کسانی پیدا می‌شوند که اختلال دیگر عضو خانواده خود را نپذیرند و با او رفتار درستی نداشته و طردش کنند.

نجفی می‌گوید: هر چند دید سنتی و عرفی جامعه نسبت به افراد مبتلا به اختلال هویت جنسی هنوز به طور کامل اصلاح نشده ولی با افزایش اطلاع رسانی و افزایش تعداد تحصیل کرده‌ها امید بیشتری برای پذیرش این افراد در جامعه به عنوان یک انسان دارای اختلال نه یک منحرف جنسی و اخلاقی ایجاد شده است.

اصلاحات در پیش است...

وی می‌کند: اصلاحات در این زمینه تا جایی پیش رفته که تغییر جنسیت افراد دارای اختلال هویت جنسی در کشور با مجوز مراجع قانونی بلامانع شده این درحالی است که در گذشته نه چندان دور وجود  این اختلال اصلاً پذیرفته نمی‌شد و با افراد مبتلا به آن رفتار نادرستی صورت می‌گرفت.

وی ادامه می دهد: در گذشته افراد دارای اختلال هویت جنسی در کشور به شدت مورد تحقیر، تمسخر و سوء استفاده قرار می‌گرفتند ولی در شرایط فعلی وضعیت تغییر کرده و بهتر شده است.

وی  با اشاره به نحوه پذیرش این افراد در مراکز بهزیستی توضیح می دهد: این  افراد می‌توانند به صورت خود  معرف و یا از طریق معرفی از سوی سازمان‌ها، نهادها، مراکز درمانی و... به مراکز مداخله در بحران‌های اجتماعی مراجعه کرده و پرونده تشکیل دهند.

کارشناس مسئول اورژانس اجتماعی بهزیستی البرز  اظهار می‌کند:  متقاضیان باید ابتدا فرم مورد نظر را توسط مسئول ‌پذیرش تکمیل و تشکیل پرونده ‌دهند و سپس به سایر واحدهای تخصصی (روانشناسی و مددکاری) مراجعه و مورد بررسی قرار گیرند.

  وی با اشاره به دلایل ارزیابی وضعیت مراجعه کنندگان در این خصوص ادامه می‌دهد: هدف از این ارزیابی‌ها بررسی وضع روانشناختی مراجعان از نظر وجود اختلال هویت‌جنسی و سایر اختلالات و علایم روانپزشکی است.

وی می گوید:  هر چند پروسه درمان افراد دارای اختلال هویت جنسی بسیار طولانی است و گاه پرونده آنها چندین سال باز می ماند، ولی جای امیدواری است که بعد از سالها انتظار  روزی می‌رسد که این افراد در قالب جنسیت مورد قبول خود جای گرفته و زندگی را از سر می‌گیرند.

گزارش از المیرا دادمهر