چطور حریف گرما شویم؟

گرمای شدید، بدن انسان را در وضع نامناسبی قرار می‌دهد و حتی ممکن است موجب مرگ ‌شود. در گرمای شدید و رطوبت بالا‌، روند تبخیر در بدن دچار اشکال می‌شود. در چنین وضعی بدن انسان برای حفظ دمای طبیعی تحت فشار قرار گرفته و دچار اختلال در عملکرد می‌شود. در اغلب موارد، فرد مصدوم یا در مقابل گرمای بیش از حد قرار می‌گیرد یا آن‌که بسیار فراتر از سن و وضع فیزیکی خود فعالیت می‌کند.

سالمندان‌، خردسالان و افراد بیمار یا چاق بیشتر در معرض گرمازدگی قرار دارند. شرایطی که موجب گرمازدگی و اختلالات مرتبط با گرما می‌شود عبارتند از‌: وضع جوی راکد و کیفیت نامناسب هوا. در نتیجه، افرادی که در نواحی شهری زندگی می‌کنند در برابر آثار موج گرما در قیاس با افرادی که در نواحی روستایی زندگی می‌کنند، بیشتر در معرض خطر هستند. علاوه بر این، آسفالت و بتون به مدت طولانی‌تری گرما را در خود نگه می‌دارد و در شب به تدریج آن را آزاد می‌کند. چنین وضعی، شب هنگام موجب ایجاد دمای بالاتری در شهر می‌شود و اثری موسوم به «اثر جزیره گرمای شهری» را به وجود می‌آورد.

اقدامات حفاظتی و مراقبتی

سیستم تهویه هوا نصب و در صورت لزوم عایق‌کاری شود.

داکت‌های تهویه هوا بررسی شود تا عایق‌کاری مناسب صورت گیرد.

می‌توان صفحات منعکس‌کننده (‌مانند ورقه آلومینیوم) را روی پنجره قرار داد تا ‌گرمای بیرون منعکس شود.

برای خنک‌کردن هوای داخل اتاق می‌توان از درها و ورودی‌های عایق استفاده کرد.

پنجره‌های آفتابگیر را می‌توان ‌با پرشده‌، سایه‌بان‌، حفاظ یا بادگیر پوشاند. به کمک این وسایل می‌توان ‌مانع از ورود حدود ٨٠درصد گرما به داخل خانه شد.

در زمان گرمای شدید چه کنیم؟

بهتر است در خانه ماند و خود را در معرض آفتاب قرار نداد.

درصورت وجود ‌سیستم تهویه هوا‌، بهتر است به ‌پایین‌ترین طبقه خانه رفت‌.

در ساعات گرم روز می‌توان به مراکز عمومی نظیر کتابخانه‌، مدارس، سینماها‌ و فروشگاه‌های بزرگ  رفت‌.

با افزایش درجه تبخیر عرق توسط هوای در جریان (‌مثلا با ‌پنکه‌) می‌توان بدن را خنک کرد.

مصرف مداوم غذاهای سبک و متعادل فراموش نشود‌. از مصرف قرص‌های نمک‌دار خودداری شود، مگر آن‌که پزشک آن را توصیه کرده باشد.

مصرف آب فراوان ضرورت دارد‌. افراد ‌دچار صرع یا بیماری قلبی‌، کلیوی یا کبدی و افراد دارای محدودیت رژیم غذایی باید قبل از مصرف مایعات زیاد با پزشک خود مشورت کنند.

از مصرف نوشابه‌های الکلی خودداری شود.

لباس‌های سبک‌، غیر چسبان و دارای رنگ روشن پوشیده شود. سطح پوست هر چه بیشتر پوشیده باشد، بهتر است.

با پوشیدن کلاهی لبه‌دار می‌توان از ‌ناحیه سر و صورت مراقبت کرد‌.

بهتر است اطلاع داشت ‌که کدام یک از دوستان‌، اعضای خانواده و همسایگان فاقد سیستم تهویه بوده و چه کسانی بیشتر وقت خود را تنها می‌گذرانند.

هیچ‌گاه کودکان و حیوانات در داخل خودرو تنها گذاشته نشوند.

از انجام کارهای طاقت‌فرسا در ساعات گرم روز خودداری شود. در هوای گرم بهتر است از سیستم کار شیفتی استفاده شود و هر چند وقت یک‌بار استراحت کرد.

کمک‌های اولیه در اختلالات ناشی از گرما

گرمای شدید ممکن است موجب اختلالات متفاوتی شود. در جدول زیر فهرستی از این اختلالات‌، علایم و نشانه‌های آنها و نیز کمک‌های اولیه مربوط ارایه شده است:

آفتاب‌سوختگی

عوارض: پوست قرمز و دردناک همراه با تورم، تاول، تب، سردرد

کمک‌های اولیه: بعد از آفتاب‌سوختگی باید محل را با استفاده از یک پارچه مرطوب خنک کرد و سپس آن را با کرم‌ مرطوب‌‌کننده پوشش داد. در آفتاب‌سوختگی‌های شدید که باعث ایجاد التهاب و تاول می‌شود باید به پزشک مراجعه کرد.

گرفتگی عضلانی ناشی از گرما

عوارض: انقباض دردناک عضلات معمولا در ساق پا و ناحیه شکم، تعریق شدید

کمک‌های اولیه: مصدوم را به یک مکان خنک انتقال داده، عضله را به آرامی ماساژ دهید تا گرفتگی از بین رفته و عضله رها شود. از نوشیدن مایعات کافیین‌دار بپرهیزید. محلول ORS (یا یک‌چهارم قاشق چایخوری نمک در یک لیوان آب حل کنید) به مصدوم بدهید.

خستگی گرمایی

عوارض: تعریق شدید است، اما ممکن است پوست سرد، رنگ‌پریده یا برافروخته باشد. نبض ضعیف است. احتمال دارد درجه حرارت بدن طبیعی باشد، اما درجه حرارت معمولا بالا می‌رود. ضعف و گیجی، تهوع، استفراغ، احساس سرگیجه، خستگی و سردرد نیز ممکن است وجود داشته باشد.

کمک‌های اولیه: مصدوم باید در یک مکان خنک به پشت دراز بکشد. لباس‌های اضافی او را از تن درآورید. سیستم خنک‌کننده موجود را روشن کنید. اگر مصدوم هوشیار است به او آب بدهید. اگر خوراندن آب در عرض ۲۰دقیقه تاثیری در حال مصدوم نداشت، به او محلول ORS بدهید. با آب خنک پوست او را مرطوب کنید. پاهای مصدوم را ۱۸تا۲۰ سانتیمتر بالاتر از سطح بدن نگه دارید. اگر در عرض ۳۰ دقیقه بهبود حاصل نشد، مصدوم را به مرکز درمانی منتقل کنید.

حمله گرمایی

عوارض: اگر درجه حرارت بدن از ۳۹درجه سانتیگراد بالاتر برود، پوست داغ، قرمز و خشک، نبض تند و ضعیف، تنفس سطحی و سریع می‌شود. احتمالا مصدوم تعریق ندارد، مگر این‌که متعاقب یک فعالیت شدید تعریق داشته باشد. ممکن است مصدوم هوشیاری خود را از دست داده باشد.

کمک‌های اولیه: با ۱۱۵ تماس بگیرید یا مصدوم را سریعا به بیمارستان انتقال دهید. تأخیر در انتقال منجر به مرگ مصدوم می‌شود. طی این مدت می‌توانید مصدوم را به یک مکان خنک انتقال دهید و لباس‌های وی را درآورید. سر و شانه‌های مصدوم را بالا نگه دارید و با استفاده از یک پارچه یا اسفنج مرطوب درجه حرارت بدن او را پایین بیاورید. مراقب نحوه تنفس مصدوم باشید. از سیستم‌های خنک‌کننده استفاده کنید.