تلاش برای تولید واکسن HIV

دو شرکت بزرگ داروسازی در آمریکا و بریتانیا مراحل آزمایش بالینی واکسن و داروی تزریقی خود برای مبارزه با ویروس اچ‌آی‌وی را شروع کرده‌اند.

از سال ۱۹۸۰ تا به امروز نزدیک به ۳۰ میلیون نفر در سرتاسر جهان به ویروس اچ‌آی‌وی مبتلا شده‌اند. این آمار در ایران بهگفته‌ی پروین افسر کازرونی تا پایان شهریورماه سال جاری ۳۶ هزار و ۵۷۱ نفر است. اگرچه راه‌های درمانی متعددی برای درمان ویروس اچ‌آی‌وی پشنهاد شده که در حال حاضر کاربرد دارند؛ اما همچنان خیلی از مبتلایان مرگ را انتظار می‌کشند. در این میان توسعه‌ی راه‌های درمانی مؤثرتر و واکسن‌ برای محافظت از ابتلا، تمرکز اصلی پژوهشگران به شمار می‌رود.

در حال حاضر دو پژوهش مهم در قاره‌ی آفریقا با هدف پیدا آزمایش واکسن برای ویروس HIV توسط دو شرکت بزرگ داروسازی در جریان هستند.

شرکت جانسون‌ اند‌ جانسون (Johnson & Johnson) با همکاری مرکز ملی سلامت آمریکا (NIH) و بنیاد خیریه‌ی بیل و ملیندا گیتس در حال آزمایش واکسنی ترکیبی هستند. اولین مرحله‌ی بالینی از این واکسن با شرکت ۲۶۰۰ زن در قاره‌ی آفریقا در طول سه سال آینده شروع خواهد شد. اولین مرحله از این آزمایش با تزریق واکسن، سیستم ایمنی بدن آماده و در مرحله‌ی دوم بدن آماده‌ی پاسخ‌گویی به ویروس می‌شود. این واکسن ترکیبی از پروتئین‌های به‌دست‌آمده از سویه‌های(استرین) مختلف ویروس اچ‌آی‌وی است که همانند کاشی در کنار هم قرار گرفته‌اند. پژوهشگران امید دارند این واکسن بتواند در برابر سویه‌های مختلف ویروس اچ‌آی‌وی بدن فرد را مقاوم کند.

پال استافل، مدیر ارشد بخش پژوهش‌های علمی شرکت جانسون‌ اند‌ جانسون، در مصاحبه‌ای با رویترز می‌گوید:

پیشرفت‌های خیلی خوبی داشته‌ایم. هدف ما رسیدن به اثربخشی بالای ۵۰ درصدی واکسن بوده است که خوشبختانه به بالای این هدف رسیده‌ایم.

در نوامبر سال ۲۰۱۶ مراحل آزمایشی واکسن دیگری با نام HVTN 702 در آفریقای جنوبی شروع شد. به گفته‌ی خبرگزاریرویترز برای اولین بار در تاریخ دو آزمایش بزرگ بالینی به‌طور هم‌زمان در حال پیگری هستند. 

در کنار پژوهش شرکت جانسون‌ اند‌ جانسون، شرکتی دیگر با نام ViiV مراحل آزمایش بالینی داروی خود را در کشور‌های آفریقای مرکزی شروع کرده است. در این آزمایش ۳۲۰۰ زن در بازه‌های زمانی دوماهه مقداری از داروی تجربی Cabotegravir را دریافت می‌کنند. از سرمایه‌گذاران پژوهش شرکت ViiV می‌توان به مرکز ملی سلامت آمریکا (NIH) و بنیاد خیریه‌ی بیل و ملیندا گیتس اشاره کرد. این شرکت امید دارد تا سال ۲۰۲۲ به نتایج اولیه‌ی خود دست پیدا کند.

تا به امروز پژوهشگران تلاش‌های زیادی برای پیدا کردن واکسن و راه‌ها درمانی برای مبارزه با ویروس اچ‌آی‌وی و بیماری ایدز کرده‌اند و به نظر می‌رسد سال ۲۰۱۷ نقطه‌ی عطفی در تمامی این تلاش‌ها به‌حساب می‌آید.

در این سال پژوهشگران دانشگاه تمپل در آمریکا با بهره‌گیری از تکنیک کریسپر موفق به حذف کامل ویروس اچ‌آی‌وی از بدن موش‌ها شدند. در پژوهشی دیگر، دانشمندان کشف کردند که دارو‌هایی که در درمان سرطان کاربرد دارند می‌توانند به درمان بیماری ایدز هم کمک کنند.

کریستین لانفیر، مدیر یک مرکز سلامتی در آمریکا در مورد دو آزمایش شروع‌شده در آفریقا می‌گوید:

یک قدم پیشرفت در بحث پیشگیری به اندازه‌ی ده‌ها قدم پیشرفت در بحث درمان ارزشمند است. ایجاد راه‌های پیشگیری یا کاهش سرعت پیشرفت ویروس در بدن فرد میزبان می‌تواند به زندگی میلیون‌ها نفر کمک کند. هر دو پژوهشی که در قاره‌ی آفریقا شروع شده‌اند، پیشرفت‌های مهمی در بحث پیشگیری از ویروس به ارمغان خواهند آورد. پژوهش‌های بیشتر در این زمینه به معنای سرعت بالاتر در رسیدن به هدف است.

ویروس اچ‌آی‌وی غیر قابل پیش‌بینی است. این ویروس می‌تواند به داروهای آزمایش‌شده‌ی گذشته مقاوم شود یا حتی راه‌ درمانی آزمایش‌شده روی یک سویه، بر سویه‌ی دیگر جوابگو نباشد. از طرف دیگر روش‌های درمانی در گذر زمان محک واقعی می‌خورند. لانفیر در ادامه‌ی صحبت‌های خود می‌گوید:

هیچ یک از پژوهش‌های انجام‌گرفته کافی به نظر نمی‌رسند؛ چرا که هر روش احتمالا بر طیف خاصی از افراد یا حتی منطقه‌ی جغرافیایی مؤثر خواهد بود. با این حال هر دوی این پٰژوهش‌ها بر عدم دریافت روزانه‌ی روش‌های درمانی مثل قرص و دریافت اپیزودیک و دوره‌ای درمان استوار هستند.

اگرچه پژوهش‌های زیادی در سرتاسر جهان در مورد ویروس اچ‌آی‌وی و راه‌های مؤثر پیشگیری از آن یا درمان بیماری ایدز در جریان است؛ اما تا رسیدن به راه‌های اثربخش و نهایی، زمان نامشخصی مانده است. با این حال می‌توان به آینده امیدوار باقی ماند.