چگونه با کودکان پرخاشگر برخورد کنیم؟/ راه های مقابله با پرخاشگری کودکان

پرخاشگری کودکان به صورت‌های جسمی، عاطفی و تنشِ قابل توجه در آنها دیده می‌شود

پرخاشگری کودکان

پرخاشگری شکلی از رفتار است، که در واقع شکل بیرونی احساس خشم می باشد. پرخاشگری کودکان زمانی است که آن ها قادر نیستند انگیزه های عاطفی خویش را تنظیم کند و این منجر به از دست دادن کنترل نفس و بی توجهی به هنجارهای رفتاری پذیرفته شده در گذشته می شود که از تناسب با موقعیت نشات می گیرد. کج خلقی در کودکان از ۱۸ ماهه که بیش ترین عمومیت را دارند شروع و در چهار سالگی شروع به کاهش می کند ولی بعضی امکان دارد حتی پس از این محدوده سنی هم ادامه پیدا کنند مثل كودكان شادمان كه دورهم می چرخند؛ دانش آموزان شاد و باهوش كه كتاب ها و مداد رنگی هایشان را با هم شریك می شوند، بچه های رقیب كه یکدیگر را برای نفر اول بودن در صف هل می دهند.

علی رغم اینكه پرخاشگری کودکان برای شما (و دیگر والدینی كه با آن رو به رو میشوند ) ناخوشایند است، در فرآیند رشد كودك ۵ ساله كاملاً عادی ست. در واقع، تقریباً هر كودكی در این سن اسباب بازی دوست خود را می دزدد، لگد می زند، مشت می زند، یا گاه به گاه داد می زند. برخی اوقات علت این امر یك ترس ساده است.

برای نمونه اگر كودك شما حس می كند كه از جانب شخص دیگری به حاشیه رانده می شود ممكن است از كوره در برود. سایر محرك ها بیشتر به شرایط پیش آمده بستگی دارند تا به غریزه. در آخر، كودكان مهدكودكی شما در حال تنظیم خود با یك برنامه ی جدید اضطراب زا و یادگیری مهارت های جدید هستند. آنها ممكن است به آسانی از هرچه كه سعی می كنند انجام دهند عصبانی شوند و عصبانیت خود را سر هم كلاسیشان خالی كنند و بعضی اوقات كودكانتان فقط خسته و گرسنه هستند. آنها دقیقاً نمی دانند چه كار باید كنند، بنابراین این کودکان پرخاشگر با فریاد، دعوا یا خشم به این شرایط واكنش نشان می دهد.

داشتن نظم و انضباط کمک زیادی به جلوگیری از بروز این گونه رفتار ها در کودکان پرخاشگر می‎ کند

به گفته کارشناسان هر اندازه میزان رفتار های پرخاشگری کودکان در دوران کودکی بیشتر باشد احتمال بروز رفتار های خشن و تند در آینده به خصوص در بزرگ سالی فزونی می یابد. بعضی از کودکان بیش از دیگران دچار رفتار های پرخاشگرانه دوران کودکی هستند که باید به وسیله والدین و مربیان تحت نظر قرار بگیرند تا در آینده کم تر دچار رفتار های خشن، استعمال مواد دخانی، اعتیاد به مواد مخدر و جرم شوند. روانشناسان معتقدند رفتار های تند و پرخاشگرانه در دوران کودکی زمینه ساز بروز جرم و رفتار های بزهکارانه در بزرگ سالی است.

علل پرخاشگری کودکان

مهمترین عللی که سبب می شود پرخاشگری کودکان شما فزونی پیدا کند را بررسی خواهیم کرد:

- الگو پذیری کودکان از والدین:

یکی از علل بسیار مهم پرخاشگری کودکان یادگیری است. یعنی کودکانی که الگوهای رفتاری پرخاشگرانه داشته اند، همانند الگوهای خود رفتار می کنند. اگر پدر یا مادری خلق و خویی عصبانی و پرخاشگر داشته باشند، حتماً فرزندشان هم پرخاشگر خواهد شد. این رفتار توسط کودک یاد گرفته می شود. با توجه به اینکه کودکان با والدین همانند سازی می کنند، بدین ترتیب خیلی از رفتارهای پدر و مادر ناخواسته توسط فرزندان فرا گرفته می شود.توضیح اینکه فرآیند همانند سازی کاملاً ناخودآگاه صورت می پذیرد.

نکته دیگر اینکه حتماً لازم نیست والدین با خودِ کودکان پرخاشگری کرده باشند؛ اگر آنها شاهد رفتارهای خشونت بار پدر و مادر با دیگران نیز باشند، اینگونه رفتار را فرا می گیرند. بدین ترتیب کودکان از طریق مشاهده، رفتارهای والدین را می آموزند. بر این نکته میتوان تأکید کرد که کودکان با چشمان خود می آموزند؛ یعنی آن چه را مشاهده می کنند، یاد می گیرند؛ حتی اگر آن رفتار بطور مستقیم در خصوص خود آن ها صورت نگیرد.

پرخاشگری کودکان وسيله ای رفتاریست در جهت رسيدن به هدفی

- نقش رسانه ها در پرخاشگری کودکان:

تماشای بیش از حد تلویزیون و یا بازی زیاد از حد با کامپیوتر و تبلت، پرخاشگری کودکان را تشدید می کند. کودکانی که به تلویزیون و لب تاپ اعتیاد دارند، اکثراً روابط خوبی با همسالان و والدین ندارند. همچنین مشاهده صحنه های خشونت بار در رسانه ها منجر به تمایل آنها برای بروز خشونت در دنیای واقعی می شود.

- پرخاشگری کودکان؛ رفتاری آموخته شده:

امکان دارد یک کودک، پرخاشگری را راهی برای رسیدن به خواسته هایش یافته باشد. برخی از والدین در مقابل پرخاشگری کودکان هول میشوند و سریعا خواسته ی آنها را برآورده می کنند. یعنی پرخاشگری کودکان با هر مرتبه که والدینشان این چنین کاری می کنند، تقویت می شود و در نتیجه کودکان یاد می گیرند با پرخاشگری میتوانند به خواسته شان برسند.

- تأثير تضادهای درونی پرخاشگری کودکان:

گاهی کودکان در دوگانگی  و تضادهای درونی قرار می گیرند یا بهتر بگوییم، گاهی بر سر دو راهی هایی گیر می کنند و نمی دانند کدام راه را انتخاب کنند و این حالت آن ها را دچار تعارض، اضطراب و خشم می کند. به عنوان مثال کودکی که دوست دارد پیش مادرش در خانه بماند و از طرفی وقتی می بیند تمام کودکان به مدرسه میروند ، هم زمان تمایل به مدرسه رفتن هم دارد، دچار دوگانگی می شود. به کودکان خود کمک کنیم که در دو راهی های زندگی، مدتی طولانی قرار نگیرند. آن ها بایستی سریع و با دقت درست ترین کار را انجام دهند.

- تأثیر ژنتیک و محیط زندگی بر کودکان پرخاشگر:

نگرانی ها و اضطراب های خانواده، مشکلات معیشتی اقتصادی، فشارهای روانی، از دست دادن والدین، درگیری های والدین همگی امکان دارد باعث پرخاشگری کودکان شود. بخشی از علت پرخاشگری کودکان به مسائل ژنتیکی بر می گردد. در واقع پرخاشگری یکی از مواردی است که کودکان به ارث می برند و در واقع میتوان گفت بعضی کودکان ذاتا از بعضی دیگر پرخاشگرتر هستند.

پرخاشگری کودکان رفتاری است که گاهی بر اثر احساس خشم در افراد دیده می شود

راه های مقابله با پرخاشگری کودکان

۱. در مقابله با کودکان پرخاشگر خونسردی خویش را حفظ کنید:

برای مقابله با پرخاشگری کودکان خونسردیتان را حفظ کنید. این را در منزل تمرین کنید، چون آرام ماندن آسان نیست و نیازمند تلاش و شکیبایی زیادی است؛ در صورتیکه کودک اوقات تلخی می کند، آنها را از آن مکان دور کنید. به آنها چند گزینه پیشنهاد دهید که امکان دارد دوست داشته باشند. داشتن انتخاب میتواند کودکان را زود آرام کند. 

۲. برای مقابله با پرخاشگری کودکان به خشونت اجازه ندهید:

برای مقابله با پرخاشگری کودکان ۳ ساله تا ۸ ساله، برای او الگو باشید. مهم نیست چه قدر از دست او عصبانی هستید. تلاش کنید داد نکشید، او را نزنید، یا به او نگویید بچه بدی است. با این کار به جای این که در رفتار کودک تغییر ایجاد کنید با رفتار خود نشان می دهید که پرخاشگری فیزیکی و کلامی کاری است که او هم در زمان عصبانیت باید انجام دهد. به جای آن با کنترل عصبانیت خود الگویی برای کودک باشید و در صورت احتیاج با آرامش او را از کاری که انجام می دهد، باز دارید. عکس العمل سریع داشته باشید. زمانی که می بینید کودکان پرخاشگری می کنند سریع واکنش نشان دهید. کودک تحریک می شود تا برای بار سوم پیش از گفتن جمله «دیگر بس است!» صبر کند و برادر خود را کتک بزند. (مخصوصا اگر جدیدا او را بخاطر این کارش سرزنش کرده باشید).

بدین ترتیب بهتر است زمانی که کار اشتباهی می کند برای کنترل پرخاشگری کودکان سریع واکنش نشان دهید. کودک را برای بازه زمانی کوتاهی از بازی محروم کنید. برای یک کودک پیش دبستانی، ۳ تا ۴ دقیقه زمان زیادی است. برای یک کودک بزرگتر امکان دارد در واکنش به رفتار پرخاشگرانه او زمان تماشای تلویزیون را کم کنید، یا پول تو جیبی اش را کم کنید. هدف این کار این است که کودکان پرخاشگر، رفتار خود را با تبعات کارهایشان در ارتباط بدانند و متوجه باشند که اگر جیغ بزنند یا ضربه بزنند از چیزی که دوست دارند محروم خواهند شد.

۳. سعی کنید واکنش ها را در مقابل کودکان پرخاشگر درک کنید:

هنگامی که کودکان پرخاشگر تلاش می کنند با شما ارتباط برقرار کنند، سعی کنید بفهمید که آنها چه می گویند از آنها چند سؤال بپرسید تا برایشان آسان شود که حرف خود را بیان کنند. این سبب کاهش ناامیدی آنها می شود و آرامشان می کند.

۴. در مقابله با پرخاشگری کودکان به برنامه وفادار باشید:

تا جای ممكن، به طریقی یكسان به پرخاشگری کودکان جواب دهید. پاسخ كسل كننده و قابل پیش بینی شما (خیلی خب، باز هم دوستت رو زدی، مجدداً جریمه می شی) الگویی پدید خواهد آورد كه كودك شما آن را تشخیص داده و انتظارش را خواهد داشت. در آخر، قبل از اینكه مرتكب عملی اشتباه شود تبعات آنرا پیش بینی خواهد كرد.

اثرات پرخاشگری والدین بر کودکان

چنانچه پرخاشگری کودکان شما شدید باشد، این میتواند به یک مشکل اساسی سلامتی اشاره کند. پرخاشگری و دعواهای والدین میتواند تأثیرات منفی کوتاه مدت و طولانی مدت بر کودک بگذارد. بعضی از آثار منفی پرخاشگری والدین شامل موردهای زیر است:

>>  افزایش مشکلات رفتاری در کودکان

>> بالا رفتن استرس، حس ناامنی و نداشتن آرامش در کودکان

>> گوشه گیری و کناره گیری اجتماعی

>> مشکل اعتماد کردن کودکان به افراد جامعه 

>> کاهش اعتماد به نفس کودک و افزایش حس بی ارزشی و حس گناه

بخش بزرگی از پرخاشگری کودکان به تجربیات عاطفی او باز می‌گردد

گردآوری: بخش سلامت سرپوش