موسیقی درمانی چیست و چه اثراتی بر سلامت دارد؟

موسیقی درمانی نوعی هنر درمانی است که برای بهبود و حفظ سلامت جسمی افراد استفاده میشود

موسیقی درمانی

موسیقی درمانی به نوعی هنر درمانی گفته میشود که به منظور بهبود و حفظ سلامت جسمی، روان شناختی و اجتماعی افراد از موسیقی استفاده می کند و این نوع هنردرمانی دربرگیرنده ی طیف گسترده ای از فعالیت هاست که نظیر گوش دادن به موسیقی، نوازندگی یک ساز موسیقی و آواز خواندن می باشد. یک متخصص آموزش دیده این نوع روند درمانی را اغلب در اماکنی همچون بیمارستان ها، مدارس، مراکز توانبخشی، مراکز درمانی و اسایشگاه ها انجام می دهد.

به یکی از شاخه های علوم درمانی که موسیقی درمانگر به عنوان ابزار درمانی از موسیقی وفعالیتهای گوناگون بهمراه موسیقی استفاده می کند رشته موسیقی درمانی گفته میشود. به عبارتی دیگر، موسیقی درمانی به یک طب مکمل گفته میشود، به این معنی که بدون استفاده از داروهای شیمیایی اقدام به درمان میکند. امروزه موسیقی درمانی در طب مکمل، جایگاه خود را مشخص کرده است بدین دلیل که اگر از موسیقی استفاده کنید به خواصی همچون ارامش، کاهش اثرات ذهنی ناشی از استرسهای وارده و بهبود محاسبه ذهنی دست می یابید. موسیقی سبب توانمند شدن انسان ها در برقراری ارتباط، اتحاد وتطابق توانا میشود.

تاریخچه موسیقی درمانی

از موسیقی از ابتدای تاریخ بشریت به منظور شفا بهره می گرفتند. شامان رهبر موسیقی، طبیب و روحانی قبیله در فرهنگ ابتدایی قبایل افریقایی، برای درمان بیماری افراد از موسیقی استفاده میکرد. موسیقی از نظر چینی های قدیم تمدن هندو، شفا بخش بوده است. یونانیان به منظور تصفیه و پالایش احساسات از برنامه های موزیکال استفاده میکردند و از نظر رومی ها، علاج طاعون ودرمان بیخوابی، موسیقی درمانی بود.

رشته موسیقی درمانی درحقیقت یکی از شاخه های علوم درمانی است

موسیقی با حفظ اهمیتش از قرن ۱۷تا نیمه قرن ۱۸ برای خانواده های سلطنتی بعنوان امداد پزشکی بود. نویسندگانی که در تلاش بودند تا یک جایگاه علمی و پذیرفته از موسیقی را در این دوران برای درمان اسیب های روانی ایجاد کنند، اسپنسر وشکسپیر نام داشتند. استفاده از موسیقی در طول قرن ۱۹ در برنامه های آموزشی نابینایان و ناشنوایان امریکا افزایش پیدا کرد. زمینه ایجاد حرفه( موسیقی درمانی) در قرن ۲۰ به خاطر کاربرد موسیقی در درمان مهیا شد و استفاده از این نوع هنردرمانی در حرفه روانپزشکی هم گسترش پیدا کرد.

انجمن ملی موسیقی درمانی امریکا که تأسیس آن در سال ۱۹۵۰ صورت گرفت، به عنوان نخستین انجمن موسیقی درمانی در دنیا شناخته شد. انجمن موسیقی درمانی امریکا در سال ۱۹۷۱ شکل گرفت و در سال ۱۹۷۴ سومین مرکز مهم موسیقی درمانی( انجمن موسیقی درمانی کانادا) بوجود آمد. در سال ۱۹۹۸ دو انجمن موسیقی درمانی امریکا با هم متحد شدند و اقدام به تشکیل یک سازمان واحد کردند. تأسیس انجمن موسیقی درمانی ایران( ۱۳۸۰) به عنوان نخستین حرکت ملی و عمومی در کشور بود که اساتید برجسته کشور در آن حضور یافتند. درواقع انجمن موسیقی درمانی ایران قصد داشت که دانش موسیقی درمانی را در سطح کشور معرفی کند و خدمات اموزشی و درمانی را ارائه دهد.

هدف موسیقی درمانی

فعالیت های موسیقی درمانی وابسته به پایه چند محور کلی نظیر خواندن، بحث و گفت و گو درباره موسیقی، نواختن، ساختن آهنگ حرکات موزیکال و فعالیتهای مرتبط با آن می باشد. درواقع موسیقی درمانی بر هدفهای درمانی و توانبخشی تمرکز دارد. نوع برنامه و فعالیت های موسیقی درمانی باتوجه به مواردی تعیین میشود که از آن ها می توان به مشکل بیمار و نوع ناراحتی و هدف درمان اشاره کرد. معمولاً گروه‌های کوچک و هماهنگی از جلسات موسیقی درمانی تشکیل میشود. درحین قرارگیری مراجع و درمانگر در ارتباط متقابل و فعال، آرامشی او را دربرمی گیرد و با گذشت زمان برای شرکت در حلقه های گروهی تمایل پیدا می کند. در واقع وی برای تقویت و ایجاد مهارت های غیر موزیکال در این جلسات شرکت می کند و بر روی اهداف درمانی بیشتر متمرکز است.

روش های موسیقی درمانی

دو روش اساسی در موسیقی درمانی نظیر روش فعال و روش غیر فعال وجود دارد. روش غیر فعال به شنیدن موسیقی گفته میشود که درمان بیماری از طریق گوش دادن و شنیدن موسیقی می باشد. از بيش ترین تأثیر عملکرد موسیقی درمانی غیرفعال می توان به برانگیختن و تأثیر واکنش های عاطفی و ذهنی اشاره کرد ولی موسیقی درمانی فعال بر عواملی همچون نواختن، خواندن و حرکات موزون تمرکز دارد و واکنش هایی را برمی انگیزد که از آن ها می توان از تحریک واکنش ذهنی، عاطفی، جسمی و حرکتی یاد کرد. برطبق نیاز افراد، برنامه ها و روش های موسیقی درمانی متنوع و متناسبی تنظیم می شود.

معمولا جلسات موسیقی درمانی از گروه های کوچک و هماهنگ تشکیل میشود

کاربرد موسیقی درمانی در توانبخشی

با توجه به اینکه پردازش موسیقی در مغز در مناطقی متفاوت از مناطق درگیر در ادراک سایر اصوات از جمله گفتار صورت می پذیرد. از کاربردهای موسیقی درمانی در امروزه می توان به کمک به رشد دقت شنیداری، توانبخشی ذهنی و جسمی، رشد مهارتهای گفتاری و بهبود توجه و تمرکز اشاره کرد.

جلسات موسیقی درمانی

برنامه های درمانی و دوره های موسیقی درمانی برای موارد مختلف با هم فرق دارد. درصورت مشورت با یك موسیقی درمانگر در مورد یك بیماری یا وضعیت خاص، آن درمانگر درخصوص علائم بیماری و نیازهایتان با شما صحبت می کند و در عین حال مواردی از شما را ارزیابی می کند که از آن ها می توان به میزان سلامت جسمی، عاطفی و اجتماعی اشاره کرد. هم خود فرد و هم درمانگر، نوع موسیقی را باتوجه به نیازها و سلیقه فرد برای درمان انتخاب می کنند. شما میتوانید موسیقی مورد علاقه تان را از موسیقی كلاسیك گرفته تا جاز و ... انتخاب کنید.

برای این که موسیقی درمانی را انجام دهید، به توانایی موسیقیایی خاص یا یک تجربه قبلی نیاز ندارید. در موسیقی درمانی به صورت گروهی از شما می خواهند تا با بیمارانی كه در یك گروه، بیماری مشابه شما را دارند موسیقی اجرا کنید یا به موسیقی به عنوان عضوی از این گروه، گوش دهید و ارامش را تجربه كنید. درصورت بستری شدن برای جراحی یا وضع حمل در بیمارستان، موسیقی درمانی میتواند برای كسب ارامش و كاهش درد ناشی از عمل جراحی به شكل گوش دادن به موسیقی یا آوازهای دلخواهتان مناسب باشد.

این روش درمانی چه اثرات جسمی و روانی بر انسان دارد؟

ساختار فیزیولوژی مغز به موسیقی واکنش متفاوتی نشان میدهد. باتوجه به نوع موسیقی، فشارخون و ضربان قلب تغيير می کند و اثرات مثبت موسیقی بر جسم اینست که باعث تسکین تنش ماهیچه ها و مهارت های حرکتی میشود و میزان آندرفین را افزایش میدهد و هورمون های استرس را کاهش میدهد. همچنین موسیقی باتوجه به نوع صدا به ارامش فرد کمک می کند، به طور مثال یکی از مزایای موسیقی، افزایش یادگیری و حافظه است و اثرات مثبتی بر روی بچه های دارای ناتوانی یادگیری میگذارد. موسیقی درمانی کمک می کند تا تمرکز افزایش پیدا کند، با مطالعه بر روی دانشجویان، مشخص شد که آنها در زمان گوش دادن به آهنگ کلاسیک، بهتر می توانند مسائل ریاضی را انجام دهند، موسیقی بر روی عاطفه انسان و حتی خواب کودکان نقش بسزایی دارد.

روش های استفاده از موسیقی درمانی

موسیقی درمانی به روش های مختلفی قابل استفاده است:

* افراد درون گرا با استفاده از موسیقی درمانی می توانند تبدیل به شخصیتی برون گرا شوند و همچنین یکی از مزایای دیگر موسیقی درمانی اینست که به کاهش گوشه گیری بیماران اوتیستیک (درخود مانده) و اسکیزوفرنی (دچار جنون جوانی) کمک می کند.

امروزه از موسیقی درمانی در توانبخشی ذهنی و جسمی و کمک به رشد دقت شنیداری استفاده می‌شود

* افراد بعد از سکته مغزی با مشکلاتی در برقراری ارتباط رو به رو میشوند ، آواز خواندن کلمات یا عبارات کوتاه تنظیم شده بر روی یک ملودی ساده در افزایش توانایی بیمار در گفتار تأثير دارد.

* در موسیقی درمانی گروهی از حلقه های طبل به منظور فراهم کردن بستر احساسات، القای آرامش و تقویت ارتباط اجتماعی در بین اعضای یک گروه استفاده می شود. درواقع کاربرد موسیقی درمانی گروهی برای افزایش انسجام گروه می باشد.

* موسیقی درمانی نقش مفید و موثری در بیماران مبتلا به سکته مغزی و اختلالات نورولوژیک دارد. وقتی که بیماران بیماران مبتلا به سکته مغزی و اختلالات نورولوژیک به موسیقی های ریتمیک گوش میدهند حرکات عضلاتشان بطور هم زمان، بیشتر و بهتر می شود. هر چه ریتم موسیقی، آرام باشد، در نتیجه شخص به آرامش روانی و جسمی میرسد.

* فردی که در مهارت های حرکتی دچار اختلال شده، برای بهبود این وضعیت خود میتواند ملودی های ساده روی پیانو بنوازد یا روی لنت های درام به ریتم ضربه بزند. همچنین اگر به یک محرک ریتمیک گوش دهید در شروع هماهنگی و زمان حرکات به فرد کمک میکند.

موسیقی درمانی برای کودکان

موسیقی درمانی باعث تقویت زمینه هایی همچون زمینه های گفتار، هماهنگی حرکتی، توانایی های شناختی و محدوده حرکت میشود. موسیقی درمانی باعث ایجاد مهارت در گفتار و زبان میشود و همچنین به تسلط کودک کمک میکند. برقراری ارتباط موسیقی با کودک به منظور یک درمان موفقیت آمیز، امری ضروریست. فعالیت هایی نظیر آواز خواندن، گوش دادن ، نوشتن آهنگ، رقصیدن و بازی کردن به عنوان فعالیت های گروهی سازماندهی شوند ولی کودکان از طریق برقراری ارتباط با یکدیگر می توانند از آن لذت ببرند. بعلاوه موسیقی درمانی برای یک کودک، شادی زیادی بوجود می آورد. مزایای موسیقی درمانی، مطمئنا برای فرزندتان ارزشمند است.

فواید موسیقی درمانی

- یکی از فواید موسیقی درمانی اینست که میتواند باعت بهبود سلامت روان و درمان افسردگی میشود.

- موسیقی درمانی تأثير بسزایی در تحمل درد دارد.

- موسیقی درمانی در معرفی فرهنگ های مختلف به مردم مؤثر است، بدین دلیل که افراد، توانایی کشف هر نوع ژانر موسیقی در طول درمان را دارند.

- از دیگر روش های قابل دسترس برای افراد که می توانند از طریق موسیقی به کشف و پردازش احساسات، تجربیات یا خاطرات دشوار بپردازند، تجزیه و تحلیل شعر می باشد.

- موسیقی درمانی موجب بهبود خلق و خو و عزت نفس مردم میشود، به همین خاطر آن ها میتوانند از ایجاد یک قطعه موسیقی به احساس موفقیت بزرگی دست یابند.

- یکی از مزایای موسیقی درمانی اینست که به بهتر خوابیدن کمک می کند.

- گوش دادن یا ساخت قطعه موسیقی از مزایایی برخوردار است که گفت و گو درمانی از آن مزایا برخوردار نیست. به عنوان نمونه، اگر یک قطعه از موسیقی را یاد بگیرید و تمرین کنید موجب بهبود مهارت های حافظه، خواندن، هماهنگی، درک مطلب و ریاضیات میشود و همچنین به فرد، دروسی همچون مسئولیت پذیری و پشتکار را اموزش میدهد.

برای انجام موسیقی درمانی، نیازی به تجربه قبلی یا توانایی موسیقیایی خاص وجود ندارد

- با این که ابراز و بیان خود، به عنوان بخشی از گفتار درمانی محسوب میشود ، ولی موسیقی درمانی این قابلیت را دارد که افراد، خودشان را به روشی خلاقانه بیان كنند و برای کشف احساسات دشوار می تواند روش لذتبخش تری به شمار برود.

- موسیقی درمانی به افراد مسن، کمک می کند تا کیفیت خوابشان بهبود پیدا کند و خواب طولانی تری داشته باشند.

گردآوری: بخش سلامت سرپوش