فوبیا، تاثیر عمیقی بر روی روابط فردی و اجتماعی شخص می گذاردفوبیا
ترس شدید یا بیمارگونه که در روانشناسی به هراس یا فوبیا شهرت دارد عبارت است از نوعی بیمارگونه و پایدار از ترس در شخص که سبب اختلال در زندگی روزمره او می شود. بر خلاف ترس معمولی که واکنشی زودگذر و طبیعی به یک عامل خطرناک خارجی است، هراس بیشتر ترس از قرار گرفتن در یک وضعیت خطرناک است مثل ترس از پرواز یا ماشین سواری. در بعضی موارد، شخص هرگز در تماس با چیزی که از آن می ترسد نبوده است.
برخی از فوبیاها بسیار خاص و محدود هستند. اضطراب و فوبیا (ترسهای مرضی) از هر ده نفر یک نفر را در برهه ای از زندگیشان تحت‌تأثیر قرار می دهد. هر فوبیایی به درمان احتیاج ندارد ولی چنانچه فوبیا بر زندگی روزمره بیمار اثر بگذارد، روش های درمانی متعددی برای کمک به شخص برای غلبه بر ترس های خود وجود دارد که اکثراً دائمی هستند. در بیماری فوبیا یا اختلال هراس یا ترس مرضی رفتارهای اجتنابی اکثراً آشکار هستند. به عنوان مثال کسی که از فوبیای خون رنج می برد از مراجعه به پزشک خودداری می کند، ولی در بعضی موارد هم آنقدر آشکار نیست مثل کسی که از مار می ترسد و از نگاه کردن به تصاویری که شبیه مار هستند پرهیز می کند.
فوبیای خاص ترس غیر منطقی از یک موقعیت یا یک موضوع استانواع فوبیا
فوبیا به سه گروه کلی فوبیاهای خاص، فوبیای اجتماعی یا جمع هراسی و فوبیای فضای باز یا هراس از اماکن باز تقسیم می شود.
فوبیا خاص (فوبیا ساده):
فوبیاهای خاص ترس غیر منطقی از یک موقعیت یا یک موضوع هستند. این نوع ترس به ۵ دسته تقسیم می شود. ترس از عوامل طبیعی مانند بلندی، آب و تاریکی، ترس از حیوانات، ترس از قرار گرفتن در یک موقعیت خاص مثل دندانپزشکی، آسانسور پرواز و اماکن بسته، ترس از زخم، تزریق و خون و ترس از وضعیت دیگری مثل مرگ، خفگی و بیماری، از انواع فوبیاهای خاص هستند.
فوبیا اجتماعی (اختلال اضطراب اجتماعی):
فوبیای اجتماعی چیزی فراتر از خجالت کشیدن است و ترکیبی است از ترس از مسخره شدن در جمع یا مورد سؤال واقع شدن. در موقعیت های اجتماعی، شخص از طرد شدن از طرف دیگران، ایجاد تصویر منفی از خود در نظر دیگران و ایجاد سوتفاهم یا آزرده کردن دیگران می ترسد. این نوع هراس میتواند موقعیت شغلی و اجتماعی بیمار را شدیداً تحت تأثیر قرار دهد و به انزوای اجتماعی منجر شود.
درمان فوبیای فضای باز:
ترس از به دام افتادن در محیط باز معمولاً با ترکیبی از درمان دارویی فوبیا و روان درمانی درمان می شود. درمان برای اغلب افراد مبتلا به ترس از به دام افتادن در محیط باز مؤثر است، ولی اگر افراد کمک اولیه نکنند، امکان دارد درمان شوند. درمان این اختلال شبیه به درمان اختلال وحشت زدگی است. درمان دارویی فوبیا حاوی داروی ضدافسردگی SSRI یا داروهای دیگر، مانند کلومیپرامین (آنافرانیل) و ایمیپرامین (توفرانیل) و داروهای ضداضطراب بنزودیازپین، همچون کلونازپام (آنافرانیل)، دیازپام (والیوم) و لورلزپام (آتیوان) است. روان درمانی بخصوص برای درمان شناختی- رفتاری مفید است.
علائم بیماری فوبیا به چند دسته تقسیم می شوند؟
در مورد علائم بیماری فوبیا میتوان به چهار مؤلفه اشاره نمود:
۱. مؤلفه بدنی یا فیزیولوژی:
فرد مبتلا به فوبیا دچار خستگی، ضربان غیرعادی قلب، تکرر ادرار، عرق کردن، لرزش و .... خواهد شد.
۲. مؤلفه شناختی:
بزرگ جلوه دادن میزان خطر از علائم شناختی فوبیا است.
۳. مؤلفه هیجانی:
دلهره، دلشوره حالت تهوع، حس وحشت و اضطراب فلج کننده، نیاز شدید به فرار، از دست دادن کنترل یا دیوانگی، حس نزدیک شدن به مرگ و آگاهی از اینکه واکنش شدید بوده، ولی فرد قادر به کنترل آن نیست، از علائم هیجانی فوبیا هستند.
۴. مؤلفه رفتاری:
شخص مبتلا به فوبیا را در حالت جنگ و یا گریز قرار می دهد.
چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به هراس یا فوبیا هستند؟
افرادی که سابقه ی استرس خانوادگی دارند، با احتمال بیشتری دچار انواع فوبیا می شوند. سن، شرایط اقتصادی و جنسیت هم امکان دارد در ابتلا به انواع گوناگون فوبیا مؤثر باشند.
برخی از فوبیاها بسیار شدید هستند طوری که ممکن است فرد را فلج کنندرایج ترین علائم و نشانه های فوبیا
متداول ترین علائم فوبیا، حمله پنیک است. خصوصیت های حمله هراس شامل موردهای زیر است:
- تندگویی یا ناتوانی در تکلم
- معده به هم ریخته
- تپش قلب
- پرفشاری خون
- دهان خشک
- نفس تنگی
- تهوع
- لرزش
- درد یا گرفتگی قفسه سینه
- سرگیجه یا گیجی
- حس خفگی
- محتمل دانستن حس ناخوشایند
- عرق کردن فراوان
علل شکل گیری فوبیا
همان طور که گفته شد دلایل شکل گیری فوبیا هنوز ناشناخته است، ولی بعضی فاکتورها به ایجاد آن در شخص کمک می کنند.
- ژنتیک:
عوامل ژنتیکی امکان دارد یکی از دلایل شکل گیری فوبیا باشد. کودکان دارای یک فرد نزدیک که دارای اختلال اضطراب عمومی هستند احتمال بیشتری دارند که به فوبیا مبتلا شوند. یک رویداد ناخوشایند مثل حادثه یا غرق شدن امکان دارد سبب ترس و وحشت شود. قرار گرفتن در معرض ارتفاع زیاد و یا گاز گرفتن به وسیله حیوانات و یا گزش حشرات امکان دارد سبب ایجاد ترس و وحشت شود.
فوبیا نوعی بیماری که ریشه در کودکی افراد دارد- تجارب زندگی:
خیلی از فوبیاها طبق تجربه های حقیقی زندگی هستند که شخص امکان دارد آن ها را به صورت خودآگاه یا ناخودآگاه به یاد بیاورد. به عنوان مثال، ترس از سگ میتواند در اثر تجربه مورد حمله واقع شدن از طرف یک سگ در خردسالی ناشی شده باشد.
- عوامل فرهنگی:
بعضی از فوبیاها در یک گروه فرهنگی مرسوم تر هستند. به عنوان مثال سوشیال فوبیا، به شکل ترس از آزرده کردن دیگران در گفتگوهای اجتماعی، که در ژاپن بیشتر دیده می شود. بدین ترتیب، احتمالا فرهنگ یکی از دلایل شکل گیری فوبیا باشد.
نمونه هایی از فوبیا
۱- فوبیا اردک هراسی:
بعضی افراد مبتلا به فوبیا امکان دارد از تمامی پرندگان بترسند، در حالیکه دیگران امکان دارد تنها ترس خاصی از پرنده های خاصی داشته باشند. معمولا این ترس ها، در مواردی بیشتر بخاطر گزیده شدن، گاز گرفتن حیوانات، یا حمله حیوانات، نوک زدن و غیره بوجود می آیند.
۲- فوبیای تکنولوژی:
فوبیای تکنولوژی حادثه ایست که کم تر کسی هست که تجره نکرده باشد! نقطه ی مقابل تلفوبیا، گوشی موبایل نباشد تمام فکر به سوی آن میرود، این اتفاق هم آزار دهنده است و هم سبب می شود در انجام سایر امور شخص تمرکز لازم را نداشته باشد و ذهن شخص دائما درگیر موبایل خود است، این در حالی است که چنانچه موبایلش پیشش باشد شاید حتی یک زنگ هم نزند یا یک پیام هم به کسی نفرستد.
۳- فوبیا زامبی هراسی:
افرادی که دچار زامبی هراسی اند از اینکه هر لحظه مورد حملهٔ یک زامبی قرار گرفته و تبدیل به یکی از آنان شوند ترس دارند. مشاهدهٔ فیلم های ژانر ترسناک با کارکتر زامبی امکان دارد این فوبیا را در خردسالان ایجاد کند.
۴- فوبیای ترن هوایی:
این افراد حتی با دیدن عکس ترن هوایی رنگشان می پرد، عرق می کنند و به سرعت از آن محل دور می شوند. استرسی که پیش از سوار شدن به ترن هوایی تجربه می کنید ارتباطی با این فوبیا ندارد و طبیعیست. تفاوت ترس های طبیعی با فوبیا در شدت واکنش است.
درمان فوبیا و هراس
فوبیا و هراس با استفاده از روان درمانی و دارو درمانی یا ترکیبی از هر دو درمان پذیرند.
رفتار درمانی شناختی:
برترین روش درمان این اختلال، رفتار درمانی است که مهمترین تکنیک آن رویارویی و حساسیت زدایی نسبت به ترس می باشد. در این روش با گذشت زمان از حجم ترس کم می شود و شخص شروع به بدست آوردن اعتماد به نفس می کند. معمولاً این چنین درمان ها با کمک گفتار درمانی و شناسایی عوامل، پیشرفت خوبی دارند و در ۹۰ درصد موارد اشخاص مبتلا به فوبیا، درمان می شوند.
دارو درمانی:
دارو های ضدافسردگی و ضداضطراب میتوانند علائم روانی و جسمانی هراس ها را تقلیل دهند. بطور رایج ترکیب روان درمانی و دارو درمانی، بیشترین میزان اثربخشی را در درمان فوبیا دارد.
در درمان فوبیا از دارو درمانی نیز استفاده می شوددیگر روش های درمانی فوبیا مانند روانکاوی، خانواده درمانی و نیز استفاده از داروها از طرف روان پزشکان سفارش شده اند که با بهبود قابل توجه این اختلال توام بوده است.
مدت زمان مورد انتظار برای درمان فوبیا
در کودکان، فوبیاهای خاص میتوانند مشکلات کوتاه مدتی باشند که در عرض چند ماه از بین می روند. در بزرگسالان، حدود ۸۰% از فوبیا های جدید تبدیل به وضعیت مزمن (بلند مدت) میشوند که بدون درمان مناسب رفع نمی شوند.
گردآوری: بخش سلامت سرپوش
- 19
- 5
