روانشناسی کودک لجباز یکی از حیطه های چالشی و پرکار حوزه کودک استکودک لجباز
اکثراً گفته می شود که کودک دو ساله از نظر رفتاری ”وحشتناک است”، چون این کودک لجباز در این سن خیلی بدخلقی می کند ولی آنچه مسلم است، اینست که این مشکل از روز تولد دو سالگی شروع نمی شود و در آغاز سه سالگی از بین نمی رود. در بین کودکان یک ساله هم میتوان بداخلاقی هایی را دید.
بیشتر والدین باید برخی از این بدخویی ها را تحمل کنند. به خصوص بین ۲ تا ۳ سالگی که کودک می خواهد استقلالش را تثبیت کند و تمامی امور را ان طور که خودش می خواهد، انجام دهد نه ان طور که شما به وی می گویید. لجبازی کودک هر دلیلی که داشته باشد، نباید سبب شود شما دایما ترس داشته باشید که در صورت عمل نکردن به یکی از تقاضاهای کودک لجباز با صحنه ای مانند کوبیدن خودش به زمین و جیغ و فریاد او رو به رو می شوید. شما میتوانید اینگونه رفتارها را با برخورد و واکنش درست در زمان بروز و پس از آن تغییر دهید.
چگونه یک کودک لجباز میشود؟
اکثر اوقات لجبازی های کودکان هدف دار هستند و چنانچه کودک لجباز بداند که با بداخلاقی به آن هدف نمی رسد، احتمال کمی دارد که به این کار اقدام کند. البته گاهی وقت ها کودکان صرفا بدین دلیل لجبازی می کنند که بیش از حد خسته و یا شدیداً از نظر روحی برانگیخته شده اند ولی نمی توانند احساساتشان را به درستی بروز دهند. گاهی هم کودک زمانی که نمی تواند کاری را که بسیار دوست دارد، بدرستی انجام دهد، ناراحتی و ناامیدی خود را با عصبانیت و لجبازی نشان می دهد. بهرحال، دلیل بروز اینگونه لجبازی ها هر چه باشد اینگونه رفتارها اصلاً قابل پذیرش نیست. کودک باید دریابد که این چنین رفتارهایی درست و شایسته نیست و با به کارگیری آنها راه به جایی نمی برد.
عوامل زیستی در بروز لجبازی کودکان مؤثر است. همچنین عوامل ژنتیکی، مصرف دارو، مبتلا بودن به بیماری خاص، خستگی، گرسنگی، تشنگی، کم خوابی و مبتلا بودن به اختلالات روانی مثل ADHD سبب بروز لجبازی در کودکان میشود. عوامل محیطی و روانی نیز امکان دارد در بروز لجبازی کودکان نقش داشته باشد که شامل آگاه نبودن کودک از درست یا نادرست بودن رفتار خود، داشتن والدین حساس و کمال گرا، کمبود محبّت کودک، وابستگی شدید کودک به افراد دیگر، ضعیف بودن والدین که سبب می شود کودک در لجبازی و نافرمانی شدت بگیرد و این کودک لجباز برای رسیدن به خواسته های خویش پافشاری کنند.
ویژگی های کودک لجباز
تمامی کودکانی که خواهان آزادی هستند لج باز نیستند. باید پیش از آن که نسبت به رفتار کودک خویش واکنش نشان دهید به این نتیجه برسید که آیا حقیقتا کودک شما لجبازی می کند؟ کودکانی که تمایل به آزادی در آن ها قوی است بسیار هوشیار و خلاق هستند، آن ها خیلی سؤال می پرسند حتی امکان دارد گاهی وقت ها سرکش شوند، این کودکان عقاید و ایده های متعددی دارند و معمولاً کننده کار هستند از طرف دیگر کودک لجباز از عقاید خود دست نمی کشد و آنچه که شما به آن می گویید اصلاً گوش نمی دهد. در بخش زیر به بعضی از خصوصیت های یک کودک لجباز اشاره می کنیم:
- کودک لجباز تمایل زیادی برای تائید شدن دارد و باید به صحبت های آن گوش داده شود به این ترتیب او اکثراً به دنبال جلب توجه شما خواهد بود.
برای اینکه بتوانید با کودک لجباز به خوبی برخورد کنید در مرحله اول مشکل اصلی او را بیابید- کودک لجباز شدیداً مستقل است.
- کودک لجباز به چیزی که قصد دارد انجام دهد بسیار پایبند است و حتماً آنرا انجام می دهد.
- تمامی کودکان گاهی وقت ها قشقرق به پا می کنند ولی کودک لجباز چنین رفتاری را بیشتر از خود نشان می دهد.
- کودک لجباز اغلب دوست دارد رئیس باشد و تمایلات آن برای رهبری و ریاست بیشتر است.
- کودک لجباز دوست دارد همه چیز را طبق میل خود انجام دهد.
- کنترل کردن کودک لجباز کار دشواری است ولی محال نیست.
راه های درمان کودک لجباز
لجبازی شدید و کنترل نشده نیز از رفتارهای نامناسب والدین حکایت دارد. در واقع لجبازی مهار گسیخته نتیجه رفتارهای والدین و شرایط محیطی است که کودک را به لجبازی بیشتر وادار می سازد. چنانچه کودکی لجبازی را از حد می گذراند باید ریشه این رفتار را در روش برخورد والدین و اطرافیان و تنبیه ها و تشویق های آنان جست و جو کرد. راهکارهایی برای درمان کودک لجباز در ادامه شرح داده شده است:
>> گوش دادن به صحبت های کودک لجباز:
ارتباطات یک خیابان دو طرفه است به عبارتی اگر میخواهید که فرزندتان به شما گوش بدهد باید اول شما چنین کاری را انجام دهید. کودک لجباز معمولاً عقاید محکمی دارد و اکثراً بحث می کند و چنانچه حس کند که به آن گوش نمی دهید معمولاً جبهه می گیرد. در اغلب مواقع زمانی که کودک شما برای انجام دادن یا انجام ندادن کاری اصرار دارد به فرزندتان گوش دهید و توجه بیشتری به وی بکنید. علت او را برای لجبازی پیدا کنید. به عنوان مثال در صورتیکه هر روز برای رفتن به مهدکودک لجبازی می کند و حاضر نیست لباس بپوشد، محیط مهدکودک، رابطه با مربیان و همسالان وی را بررسی کنید. شاید در مهدکودک، مشکلی دارد.
با کودک لجباز باید مدارا کرد و زمینه های بروز لجبازی را شناسایی و سپس وی را از آن دور کرد>> در مقابل رفتارهای خوب کودک لجباز به او پاداش بدهید:
به رفتارهای ناشی از لجبازی او بی توجه باشید. حتی توجه منفی، مثل اخم کردن و داد زدن، هم سبب تقویت این رفتار در کودک لجباز می شود. بدین ترتیب، کاملاً بی توجه باشید و به او نگاه نکنید. گویی اصلاً در خانه نیست ولی به محض این که رفتار خوبی از او دیدید، به وی توجه کنید و تشویقش کنید.
>> تنبیه بدنی کودک لجباز ممنوع:
مشاركت دادن کودک لجباز در انجام امور، مشورت خواستن از او علی الخصوص در اموری كه مستقیم به كودك مربوط می شود، به عنوان مثال در دکوراسیون اتاقش، احترام گذاشتن به خواست و سلیقه كودك، تشویق مناسب و به اندازه در صورت انجام كارهای خوب و درست، شناختن هدف او از لجبازی و توجه كافی به كودك بنظر كارشناس علوم تربیتی مهم ترین روش های كاهش لجبازی در كودك است.
فراموش نشود لجبازی كودك یك روزه شكل نمی گیرد و یك روزه هم رفع نمی شود. لجبازی برای كودك به مرور به یك عادت و خصلت رفتاری است و همینطور روشی برای پیشبرد كار، جلب توجه و اظهار وجود تبدیل می شود و رفع آن نیازمند زمان و توجه است. نكته اصلی در مورد کودک لجباز، پرهیز از تنبیه او است. لجبازی یك خصلت بد و پلید نیست و برای كودك هدف محسوب نمی شود. بر این مبنا در مقابل لجبازی او نباید از حربه تنبیه استفاده كرد. تنبیه بدنی هم به كلی مطرود است و از نظر كارشناسان حتی نیشگون یا سیلی آرام نیز تنبیهی مخرب برای روان كودك محسوب می شود. تنبیه بدنی به جای جسم، روان كودك را نشانه میرود و تاثیری بسیار مخرب برجا می گذارد. تنبیه بدنی به بازه زمانی طولانی و حتی برای همیشه در یاد كودك می ماند و همین فراموش نكردن بخوبی گویای تأثير مخرب آن بر روان كودك است.
>> با کودک لجباز خود رابطه دوستانه ای داشته باشید:
زمانی که شما کودک خود را ناچار به انجام کاری می کنید معمولاً سرکش می شود و کارهایی را انجام می دهد که نباید انجام دهد. برترین عبارت برای توصیف چنین رفتاری مقابله به مثل کردن است که یکی از خصوصیت های رایج در کودک لجباز محسوب می شود. این رفتار صرفا مختص کودکان نیست. سعی کنید با کودک خویش رابطه دوستانه برقرار کنید مثلا اگر کودک ۶ ساله ای در حال تماشای تلویزیون است و از زمان خاموش کردن آن گذشته است وادار کردن او برای خوابیدن اصلاً کمکی به شما نخواهد کرد. در مقابل سعی کنید کنار او بنشینید و به وی نشان بدهید که به آنچه که نگاه می کند علاقه دارید زمانی که شما چنین رفتاری را از خود نشان می دهید کودک هم واکنش نشان خواهد داد. کودکانی که با پدر و مادر یا پرستار خود رابطه دوستانه دارند، معمولاً تمایل بیشتری برای همکاری خواهند داشت. برقراری یک رابطه دوستانه با کودک بی تردید سبب می شود که برخورد با او راحت تر شود و بهتر به شما گوش دهد.
شاخصی که در برخورد با کودک لجباز باید در نظر داشت، استفاده از رژیم غذایی صحیح است>> در مقابل کودک لجباز خود، آرامشتان را حفظ کنید:
فریاد کشیدن بر سر کودک لجباز سبب می شود که یک گفت وگوی عادی بین شما به یک چالش و جدل بزرگ تبدیل شود. چنانچه شما آرامش خود را از دست بدهید کودک تان این رفتار را بعنوان مقدمه ای برای درگیری لفظی تلقی خواهد کرد که این امر صرفا سبب بدتر شدن شرایط می شود. همه چیز بخود شما بر می گردد با کودک خود یک گفت وگوی آرام داشته باشید تا به انجام کاری بپردازد که از وی خواسته شده است یا به لجبازی بیشتر ادامه بدهید.
به کودک لجباز خود کمک کنید یاد بگیرد که باید یک رفتار یا کار خاص را به خوبی انجام دهد. از هر روشی که سبب می شود تا آرامش داشته باشید کمک بگیرید مثل ورزش کردن، مدیتیشن یا گوش دادن به موسیقی. آرامسازی ذهن و گوش دادن به موسیقی های تسکین دهنده در منزل سبب می شود که آرامش بهتری داشته باشید. سعی کنید برنامه خود را طوری تنظیم کنید که فرزند شما هم به موسیقی گوش دهد و گاهی وقت ها نیز آهنگ مورد علاقه وی را پخش کنید. در این شرایط شما میتوانید توجه او را بخود جلب کنید تا از میزان لجبازی وی بکاهید.
>> به نظر کودک لجباز خود احترام بگذارید:
در صورتیکه انتظار دارید کودک به شما احترام بگذارد، شما هم باید به او احترام بگذارید. به یاد داشته باشید کودک لجباز، تحمیل قدرت و زور را هرگز نمی پذیرد. چند راه حل ساده برای داشتن یک رابطه توأم با احترام عبارت اند از:
۱. به جای امرونهی کردن به کودک لجباز به دنبال ایجاد زمینه های همکاری و مشارکت باشید.
۲. قوانین تربیتی می بایست برای تمام فرزندان پایدار و ثابت باشد و صرفاً برای آسایش و راحتی خودتان نسبت به تربیت کودک سهل انگار نباشید.
۳. هیچوقت احساسات و افکار فرزندتان را نادیده نگیرید و با کودک خویش ابراز هم دردی کنید.
۴. اجازه دهید کودک لجباز، مسئولیت کارهایی که میتواند بدون کمک شما انجام دهد را خود تنها بر عهده بگیرد و از این که بخواهید کمکی کرده باشید تا انجام آنرا برایش آسان تر کنید پرهیز کنید. به این ترتیب به او نشان خواهید داد که مورد اعتماد شماست.
۵. در رفتار با کودک لجباز، حرف و عملتان یکی باشد.
>> رفتار مثبت کودک لجباز خود را تقویت کنید:
گاهی وقت ها والدین به قدری از رفتارهای کودک لجباز خود به ستوه می آیند که دیگر نمی دانند چطور عصبانیت و پرخاشگری کودکان را کنترل کنند. به یاد داشته باشید، چنانچه بدون فکر عمل کنید، امکان دارد ناخواسته رفتار اشتباهی از خود نشان دهید که لجبازی کودک را تشدید کند. به عنوان مثال، اگر فرزندتان تقریباً به هر چیزی که به او می گویید پاسخ ”نه” می دهد، باید از خود سوال کنید، آیا من هم زیاد واژه ”نه” را بکار می برم، در صورتیکه پاسختان مثبت بود، پس بدانید که در تقویت رفتار نادرست کودک خود بی تأثیر نبوده اید.
>>اعمال روش خاموشی:
از طرف دیگر باید روش «خاموشی» را اعمال کرد، به این مفهوم که والدین در مقابل رفتارهای منفی کودک لجباز هیچ واکنش کلامی، دیداری و شنیداری انجام ندهند و انگار که چیزی را ندیده اند، کودک بعد از چند مرتبه تکرار رفتار منفی، به دلیل دریافت نکردن جواب، پی می برد که کارش بیهوده است.
گاهی اوقات کودک لجباز فقط به این دلیل لجبازی می کند که بیش از حد خسته شده استگردآوری: بخش سلامت سرپوش
- 12
- 4
