وارونگی پیامدهای امنیتی سازی جامعه

به گزارش ایرنا، ایجاد امنیت و امنیتی کردن فضای جامعه اگرچه از نظر واژه و کلامی قرابت هایی با هم دارند، اما از نظر ماهوی کاملا با یکدیگر متفاوتند و پیاده سازی آن ها پیامدهای متفاوتی به دنبال خواهند داشت. 

ایجاد امنیت در جامعه، با ایجاد فضایی ایمن و به دور از تهدیدسازی های غیر ضروری، زمینه توسعه و رشد در زمینه های مختلف اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی را فراهم می کند. امنیتی و پلیسی کردن فضا اما موجب می شود همه مسایل غیرحساس وجهه امنیتی بیابند و با ایجاد جوی بسته و غامض، امکان آزادی عمل در چارچوب قانون سلب شود و در نتیجه جامعه از بسیاری جنبه ها از پویایی و رشد بازماند.

به رغم اهتمام دولت یازدهم به ایجاد فضای امن و زدودن نگاه امنیتی به بسیاری از حوزه ها، همچنان برخی نهادهای خاص در برابر این روند مقاومت می کنند و ترجیح می دهند اهداف خاص خود را از طریق امنیتی کردن فضای جامعه پیش ببرند.

تاکید چندباره رییس جمهوری به ویژه در همایش فرماندهان، روسا و مدیران نیروی انتظامی در پنجم اردیبهشت ماه، بر این نکته که امنیت جامعه با امنیتی کردن جامعه تفاوت دارد، از توجه دولت به این مساله نشان دارد. همچنین اشاره تازه رییس جمهوری به این مساله در مراسم ضیافت افطار با وزرا، معاونان، ‏استانداران و روسای سازمان‌های دولتی در سیزدهم خردادماه نشان می دهد این مساله مورد توجه جدی در دولت دوازدهم هم خواهد بود. روحانی در این مراسم با اشاره به اینکه مردم فضای امنیتی نخواسته اند بلکه جامعه و فضای امن را مطالبه می‌‏کنند، گفت: مردم ما زندگی پرتنش و تشنج نمی‌خواهند بلکه می‌خواهند امنیت را برای آنان در جامعه ‏حفظ کنیم.‏

پژوهشگر ایرنا برای واکاوی معنا و مولفه های امنیتی کردن جامعه و تفاوت آن با ایجاد جامعه امن، اهدافی که گروه های خاص از امنیتی کردن جامعه دنبال می کنند و پیامدهای متفاوت این دو مقوله با «ناصر ایمانی» کارشناس سیاسی اصولگرا و «محمدجواد حق شناس» عضو شورای مرکزی حزب اعتماد ملی و منتخب مردم تهران در شورای شهر پنجم به گفت و گو پرداخته است. در ادامه نظر این دو کارشناس را در ارتباط با جامعه امنیتی و جامعه امن می خوانیم.

** چالش های تکیه بر معنای محدود امنیت

ایمانی، تحلیلگر سیاسی اصولگرا در گفت و گو با ایرنا گفت: جامعه امن و جامعه امنیتی از نظر ماهوی و معنایی با یکدیگر تفاوت دارند. جامعه امنیتی الزاما جامعه ای امن نیست. جامعه امنیتی به طور طبیعی به جامعه ای ناامن و ناآرام منجر خواهد شد. 

به گفته ایمانی، امنیت فقط به معنای این نیست که مردم در برابر تهاجم خارجی یا خشونت های داخلی ایمن باشند، این تنها بخشی از معنای وسیع امنیت است. امنیت به این معنا است که مردم در جامعه احساس آرامش خاطر داشته باشند و متعاقب آن احساس شادی داشته باشند. در واقع معنای امنیت موضوعی فراتر از مساله عدم خشونت است. اگر از معنای مضیق امنیت گذر کنیم و امنیت را به عدم خشونت محدود نکنیم، جامعه ای امن است که همه مردم ارتباط وثیق و محکمی با نظام سیاسی خود داشته باشند و پشتیبان آن باشند. در این صورت نهادهای اطلاعاتی و نظامی و دستگاه هایی که مسوول ایجاد امنیت هستند، می توانند کارکرد مناسبی داشته باشند. این تنها زمانی حاصل می شود که عامه مردم از نظام حکومتی خود احساس رضایت کنند. در این صورت دستگاه های مرتبط با امور امنیتی و انتظامی کشور وظایف خود را به درستی انجام می دهند و جامعه ای امن ایجاد خواهد شد.

ایمانی ادامه داد: جامعه امنیتی، جامعه ای است که در مجموع مردم رضایتی از نظام سیاسی خود ندارند و نظام سیاسی مربوطه برای اینکه استحکام خود را افزایش دهد، ناچار است که با به کارگیری روش های امنیتی و دستگاه های پیچیده اطلاعاتی- امنیتی جامعه را آرام کند. در جامعه امنیتی مخاطب مردم هستند، در حالی که در جامعه امن مخاطب دشمنانند. جامعه امن وقتی حاصل می شود که مخاطب اقدامات امنیتی دشمنان ملی باشند، اما جامعه امنیتی وقتی ایجاد می شود که حکومت با هدف کنترل مردم اقدامات امنیتی انجام دهد.

به گفته این تحلیلگر سیاسی، جامعه امنیتی مطلوب حکومت های دیکتاتوری است اما نظام های مبتنی بر خواست مردم، جامعه امن می خواهند. جامعه امنیتی دوام چندان زیادی نخواهد داشت. 

ایمانی در مورد پیامدهای امنیتی کردن جامعه گفت: امنیتی کردن مسایل غیرامنیتی موجب تشویش اذهان عمومی مردم می شود و امنیت و آرامش واقعی جامعه را برهم می زند. در چنین جامعه ای مردم احساس آرامش و آسایش ندارند و همواره احساس می کنند عده ای دنبال این هستند که آزادی های آنان را محدود کنند. در چنین جوامعی دورویی و نفاق شیوع می یابد، و مردم چهره ای از خود نشان می دهند که با واقعیت آنچه هستند تفاوت بسیاری دارد.

** تعارض امنیتی کردن جامعه با پیام انتخابات ۲۹ اردیبهشت

حق شناس، فعال سیاسی اصلاح طلب در گفت و گو با پژوهشگر ایرنا گفت: رشد و بالندگی جامعه تنها در سایه برخورداری افراد از حقوق و آزادی های طبیعی که در تناسب با فطرت انسان ها است، محقق می شود. 

به گفته این فعال سیاسی، آزادی شهروندان جامعه در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به عنوان سندی مطمئن و قابل اتکا تضمین شده است. در بخش سوم قانون اساسی که به حقوق ملت اختصاص یافته است، حقوق و آزادی های مردم در همه ابعاد و حوزه های مختلف مورد توجه قرار گرفته است. با اجرایی شدن این حقوق است که انسان ها می توانند در جامعه اسلامی رشد کنند. در آموزه های اسلامی داریم که هرانسانی دو روزش مانند هم باشد، زیانکار است؛ یعنی انسان همواره باید در مسیر رشد و تعالی باشد؛ مساله ای که بدون وجود آزادی های برحق و طبیعی غیر ممکن است.

حق شناس افزود: امنیتی کردن فضای جامعه به این معنی است که برخی بخواهند بر اساس برداشت خاص خود، فضای غیرطبیعی ایجاد کنند و جلوی آزادی های برحق مردم را بگیرند. این افراد با محدود کردن فضای حرکت دیگران، تلاش می کنند برای خود فضای حرکتی بیشتر مهیا کنند.

این فعال سیاسی در مورد پیامدهای امنیتی کردن فضای جامعه تصریح کرد: ایجاد چنین فضایی، جامعه را به سوی دوقطبی شدن پیش می برد. با امنیتی و پلیسی کردن جامعه، تعداد زیادی از شهروندان با محدودیت هایی مواجه می شوند و فضای حرکتشان محدود می شود و بخش محدود و کوچکی از جامعه که می خواهند تلقی امنیتی خود را به همه حوزه ها تسری دهند، آزادی عمل بیشتری پیدا می کنند. در صورت تداوم این روند، دوقطبی غیرمتوازن و غیرمتعادلی در جامعه ایجاد می شود و اسباب آشفتگی و بی نظمی را در مجموع کشور به وجود می آورد.

به گفته حق شناس، پیام مردم در انتخابات ۲۹ اردیبهشت ماه، پیامی روشن، صریح و شفافی بود که به جهانیان، مسوولان و تصمیم سازان سیاسی مخابره شد. این انتخابات نشان داد که مردم به قانون احترام می گذارند و خواهان جاری و ساری شدن قانون در همه شئون زندگی جمعی خود هستند. این انتخابات نشان داد مردم می خواهند با مدنی ترین شکل ممکن و به شیوه ای مسالمت آمیز از طریق صندوق های رای پیام توسعه یافته خود را به مسوولان برسانند؛ پیام صلح و آشتی و دوری از تنش و تقابل.

حق شناس بیان داشت: مسوولان جامعه باید با درک پیام انتخابات، اسباب بازتاب دوباره این پیام به دنیا را فراهم کنند، نه اینکه خودشان مانند دشمنان نظام چون اسراییل، عربستان و سیاستمدارانی چون ترامپ از این پیام دلخور و ناراحت باشند. نباید اجازه دهیم کسانی که اینگونه فکر می کنند بر جامعه مسلط شوند و پیام دیگری که متضاد با پیام انتخاب مردم است به دنیا مخابره کنند.

بر اساس آنچه گفته شد و با توجه به گفته های کارشناسان، به نظر می رسد ایجاد فضای امنیتی در جامعه نه تنها امنیت و آرامش بیشتری را برای جامعه به ارمغان نخواهد آورد، بلکه در بلند مدت اسباب نارضایتی مردم و ناامنی های بیشتر و عمیق تر را فراهم خواهد کرد.