با گذشت بیش از سه هفته از آغاز اعتراضات در ایران، در پی درگذشت مهسا امینی هنوز اعتراضات در گوشه و کنار کشور ادامه دارد. اعتراضاتی که با مرگ دختر جوانی که از سوی گشت ارشاد بازداشت شده بود، شعله‌ور شد و در پی آن جوانان عمدتا کم سن‌و سال به خیابان آمده و شعارهایی نیز سر دادند.
گرچه بسیاری تحلیلگران و صاحب‌نظران بارها از آتش زیرخاکستر تنش‌های اجتماعی در ایران خبر داده بودند، اما فاضل میبدی عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم در گفت و گو با «همدلی» همچنان معتقد است که این اعتراضات در ادامه وجود مسائل و مشکلات اقتصادی در کشور است و علت اصلی و ریشه‌ای اعتراضات مردم، مسائل اقتصادی است که علل دیگر نیز به آن اضافه شده و شرایط را پیچیده‌تر کرده است. در همین حال میبدی با بیان این نکته که همه ریشه‌های اعتراضات را نمی‌توان به خارج از کشور نسبت داد چرا که بخش عمده‌ای از چرایی آن از داخل کشور سرچشمه می‌گیرد، عنوان می‌کند که «جامعه ایران روزهای خیلی خوبی را پیش رو ندارد و اگر اعتراضات هم بخوابد زمینه اعتراض‌ها از بین نرفته است و از جای دیگر سر برخواهد آورد.»
عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم در گفت و گو با «همدلی» به تحلیل این اعتراضات و چرایی وقوع آن پرداخت و گفت: «به طور کلی، اعتراضات در هر جامعه‌ای به وجود می‌آید و معلول عوامل مختلفی است.»
وی افزود: «به نظر من در جامعه ما یکی از عواملی که موجب بروز اعتراضات و شورش‌های خیابانی می‌شود، مسئله اقتصاد است. البته عامل عمده را بیان می‌کنم. به هرحال ما سال‌هاست که از منظر اقتصادی وعده‌های زیادی به مردم می‌دهیم ولی متاسفانه عمل نمی‌شود؛ از شغل گرفته تا مسکن و مهار تورم؛ قول‌هایی می‌دهیم اما عمل نمی‌کنیم. هر رئیس جمهور یا مسئولی پیش از انتخابات وعده‌هایی می‌دهد اما پس از پیروزی در انتخابات، دیگر به وعده‌هایش عمل نمی‌کند.»
میبدی درخصوص چرایی اجرایی نشدن وعده‌های مسئولان خصوصا روسای جمهور گفت: «یا اینکه نمی‌تواند به وعده های خود عمل کند و توانایی انجام آن را ندارند یا اینکه جریانی در پشت پرده است که نمی‌گذارد به آن وعده‌ها عمل کنند.»
میبدی در ادامه به بیان چند نمونه پرداخت و گفت: «به طور مثال اکنون قریب به ۸ ماه است که در انتظار برجام و رفع تحریم‌ها نشسته‌ایم و در این راستا هزینه‌های زیادی می‌شود اما این موضوع حل نشد. دلار نزدیک ۳۳ هزار تومن است و این امر در جامعه اثر تورمی خود را ایجاد می‌کند. طبیعی است که وقتی اقتصاد جامعه نابه‌سامان شد و فقر و تورم زیاد شد، عده‌ای دست به اعتراض می‌زنند. حالا ممکن است که در این بین افرادی پیدا شوند که شعارهای هنجارشکنانه هم سر دهند، ولی آنچه مهم است این است که بایستی ریشه این اعتراض‌ها را ببینیم.» وی در ادامه به شعارهای دانشجویان در روزهای اخیر اشاره و تشریح کرد: «بالطبع فردی که درس خوانده آزادی می‌خواهد. ما شعار آزادی می‌دهیم ولی آزادی به معنای واقعی آن وجود ندارد. به طور مثال در این روزها چندین خبرنگار دستگیر شده‌اند که ای‌کاش چنین کاری نمی‌کردیم و این افراد را آزاد می‌کردیم.»
میبدی به ماجرای دانشگاه شریف نیز پرداخت و گفت: «در مورد اتفاقات رخ داده در دانشگاه شریف که یکی از دانشگاه‌های زبده و برتر دنیا است و دانشجویانی که به این دانشگاه می‌روند، نخبگان آینده کشور هستند، باید بگویم که با این برخوردهای تندی که صورت می‌گیرد حتی با فرض اینکه ممکن است در میان آنها کسانی هم پیدا شوند که کارهایی را انجام دهند و شعارهای نابهنجاری سردهند و هنجارشکنی کنند، درست نیست. ما نباید به دانشگاه حمله کنیم.» وی اضافه کرد: «حریم دانشگاه مقدس و بزرگ است و جایگاه علم و تحقیق است. جوان دانشجوی دانشگاه شریف اگر دانشگاه خودش را ناامن ببیند سعی می‌کند که از کشور فرار و مهاجرت کند. این دانشجوی هر کجای دنیا برود، تحویلش می‌گیرند. بنابراین ما بایستی علت این اتفاقات را پیدا کنیم. علت‌ها را بررسی کنیم و ببینیم که چرا این اعتراضات انجام گرفت.»
میبدی به تاثیر عوامل خارجی در اعتراضات هم اشاره کرد و گفت: «درست است که ممکن است کشورهای خارجی هم بیایند و از اعتراضات استفاده و بهره خودشان را ببرد و از آنسوی آب‌ها به این اعتراضات خط بدهند، اما آنها زمانی می‌توانند اعتراضات را خط‌دهی یا فرماندهی و هدایت کنند که زمینه آن در جامعه ما فراهم باشد.» وی در ادامه خاطرنشان کرد: «معتقدم که روزهای خیلی خوبی را پیش رو نداریم. روزهای خوشی نخواهیم داشت. زمینه اعتراض‌ها از بین نرفته است و به صرف اینکه یک عده‌ای را گرفتیم، اعتراض تمام نمی‌شود، بلکه شرایط بدتر هم می‌شود.»
میبدی در بیان راه‌کار برای برون رفت از شرایط فعلی کشور گفت: «به جای این کارها باید تلاش کنیم مشکلات کشور را حل کنیم، اقتصاد کشور را درست کنیم، تحریم‌ها را رفع کنیم، سرمایه‌گذاری خارجی در کشور محقق شود و امنیت کامل برقرار شود و در نهایت شعار عدالت و آزادی در جامعه محقق شود.»
میبدی در توضیح اینکه چرا منشا این اعتراضات را مسائل اقتصادی می‌داند، در حالی که بسیاری از تحلیلگران عامل شروع این جریان‌ها را مسائل و فشارهای اجتماعی می‌دانند، اظهار کرد: «این موضوعات از هم جدا نیست. اقتصاد و اجتماع از هم جدا نیستند. پیشتر عرض کردم که مسئله آزادی هم هست. دختر یا پسر دانشجو آزادی خودش را می‌خواهد. وقتی که در جامعه به خاطر حجاب بر سر دختری می‌زنند، به وسیله گشت ارشاد بدترین برخوردها را با دختران انجام می‌دهند، طبیعی است که اینها برای جوانان عقده می‌شود و بعدا مسئله درست می کند.»
عضو مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم افزود: «بارها گفته‌ام که امر به‌معروف و نهی از منکر موقعی درست است که اثر خود را بگذارد، اگر ما متوجه شدیم که این نوع نهی از منکر و امر به معروف، این نوع گشت ارشاد هیچ اثر مثبتی ندارد بلکه تاثیر برعکسی هم دارد، باید تعطیلش می‌کردیم.» میبدی یادآور شد: «دختری را گرفتند و بردند و بعد جنازه آن را تحویل دادند، حالا به هردلیلی که چنین اتفاقی افتاده است، به هرحال این اتفاق در زمان دستگیری رخ داده است، حالا یا از ترس سکته کرده یا ضربه‌ای به سرش وارد شده است، تفاوتی در اصل ماجرا نمی‌کند. من نمی‌دانم چه اتفاقی رخ داده است، اما بالاخره این موضوع اثر بدی در جامعه می‌گذارد. دختر کردی برای مسافرت به تهران آمده است، حالا گیرم که حجابش هم خوب نبوده، من چه وظیفه‌ای دارم که با او برخورد کنم. به هرحال ممکن است او این نوع اعتقاد را داشته باشد.»
این کارشناس مسائل سیاسی تاکید کرد: «اینکه ما بخواهیم با جبر و تهدید و زور مسائل مذهبی، حجاب یا هر ارزش دیگری را بر جامعه تحمیل کنیم، اثرات اجتماعی خودش را می‌گذارد. آن وقت این اثرات اجتماعی چه زمانی سرباز می‌کند؟ زمانی که مسائل اقتصادی هم در جامعه باشد. پس این موضوعات از هم جدا نیستند.»
میبدی در تحلیل رویکرد حاکمیت در برخورد با چنین موضوعاتی و احتمال تغییر رویه آن در آینده عنوان کرد: «در ادبیات مسئولان و حرف‌هایی که می‌شنویم چندان تغییری در رفتار و نگرش نمی‌بینیم. ممکن است که در عمل تغییری ایجاد شده باشد، این را نمی‌دانم اما امیدواریم که رئیس جمهور، دولت و مجلس فکری برای ریشه اعتراضات کنند که عمده آن هم مسائل اقتصادی است.»
وی ادامه داد: «دولت باید مشکلات را با دنیا حل کند، اقتصاد را درست کند، سیاست را باز کند ولی آنچه که در ادبیات و گفته‌های مسئولین می‌بینیم هنوز جامعه را دوقطبی نگه داشته‌اند و در تقابل با معترضان هستند و این در تقابل با معترضین بودن درست نیست.» میبدی با اشاره به اظهارات یکی از مقامات سپاه مبنی بر اینکه میانگین سنی دستگیر شدگان در اعتراضات اخیر ۱۵تا۱۷سال است، گفت: «این جای تاسف دارد که نسل دهه هشتاد به خیابان‌ها بیاید و شعارهای رادیکال بدهد. چرا چنین اتفاقی افتاده است؟ من قبول ندارم که فرماندهی همه این ماجرا به دست آن‌ورآبی‌هاست. به هرحال زمینه این مسئله را خود ما فراهم کرده‌ایم.» وی اضافه کرد: «اینکه دبیرستانی‌ها و دانشگاهی‌های ما به خیابان بیاید و شعار بدهد، موضوع بسیار قابل توجهی است و باید مورد توجه مسئولان قرار گیرد. ممکن است امروز جامعه ما آرام شود اما احتمال دارد که خدای نکرده شش ماه دیگر دوباره به بهانه‌ای سربلند کنند و زخم از جای دیگری سرباز کند و بدتر اینکه حتی دفعه بعد قابل مهارکردن هم نباشد.»
- 11
- 3
