روز گذشته عبدالواحد موسوی لاری، وزیر کشور دولت خاتمی در گفت و گو با ایلنا، در پاسخ به سوالی پیرامون احتمال حضور افرادی چون علی‌اکبر ناطق‌نوری در کسوت امام جمعه تهران با بیان اینکه حداقل ۲۰ سال است تریبون نمازهای جمعه در اختیار یک جناح خاص است، گفت:«مدت‌هاست نماز جمعه ما در دست یک جریان فکری خاص است و این مسئله جدیدی نیست.» او در بخش دیگری از این گفتوگو می‌گوید:«روندی که در چندین سال اخیر در نماز جمعه دنبال شده این است که یک طیف و جریان خاص این تریبون را در اختیار دارند و هرطور که بخواهند اظهارنظر و عمل میکنند.»
چنین انتقاداتی به تریبون‌های نماز جمعه، آنگونه که لاری می‌گوید، «مسئله جدیدی نیست.» مردادماه سال جاری سیدمحمدمهدی حسینی همدانی در نماز جمعه کرج با انتقاد از عیادت برخی مسئولان از مهدی کروبی در بیمارستان گفت:«دستگاه قضا باید با این اقدام برخورد کند؛ زیرا فتنه خط قرمز ماست.» اشاره این امام جمعه به وزیر بهداشت بود. قاضی‌زاده هاشمی در این رابطه به ایرنا گفت که «بر اساس خواسته رئیس‌جمهوری» به عیادت کروبی رفته است. گرچه این مسئله تنها مسئله‌ای نبود که در نماز جمعه مذکور جنجال آفرید. او در بخش دیگری می‌گوید:«در استان البرز نیز برخی میخواهند پای فتنه‌گران را به استان باز کنند. اگر این اتفاق رخ دهد قلم پای آن‌ها شکسته خواهد شد.»
در موردی دیگر از این دست اظهارنظرهای جناحی، تیرماه سال جاری، پیش از اقامه نماز عید فطر به امامت رهبر معظم انقلاب، میثم مطیعی، مداح مراسم‌های مذهبی، با قرائت شعری انتقادات تندی به دولت حسن روحانی در حوزه سیاست خارجی وارد کرد. در آن زمان گفته شد که ستاد اقامه نماز جمعه تهران از محتوای اشعار مطیعی «بی‌اطلاع» بوده است.
ادعایی که مجید انصاری، معاون وقت حقوقی رئیس‌جمهوری در گفتوگو با جماران، اینگونه به آن پاسخ داد:«پذیرفته نیست که ستاد اقامه نماز جمعه تهران از محتوای اشعار این مداح بی‌اطلاع بوده باشد؛ زیرا کسانی که برای مراسم نمازجمعه دعوت می‌شوند، اعم از خطیب، مداح، سخنران پیش از خطبه‌ها و حتی کسی که شعارها را بیان می‌کند، با دقت از سوی این ستاد دعوت می‌شوند.» او در همین مصاحبه باز هم این نقد پرتکرار به تریبون‌های نماز جمعه را تکرار کرد:«البته در مورد عدم رعایت عدالت در برخی تریبون‌های نماز جمعه خصوصا در تهران، صحبت بسیار است که فعلا از آن صرف نظر می‌کنم.»
بیشتر بخوانید:
انصاری در پاسخ به این ادعای محمدباقر پیشنمازی، رئیس ستاد اقامه نماز جمعه تهران که پیش‌تر گفته بود «از تمامی طیف‌های داخل نظام برای حضور در این تربیون دعوت صورت می‌گیرد»، اینگونه گفت:«این ادعا به هیچ وجه صحت ندارد؛ زیرا وقتی فهرست سخنرانان نماز جمعه تهران در ۱۲ سال گذشته را نگاه می‌کنیم و همچنین به مداحانی که به این تربیون دعوت می‌شوند دقت می‌کنیم، خلاف این موضوع را می‌بینیم.» انصاری از سخنرانانی می‌گوید که «به دلیل نگاه سیاسی متفاوت هیچ‌گاه از آن‌ها برای ایراد سخن در این مراسم دعوت نمی‌شود» و ادامه می‌دهد:«در حقیقت بخشی از مردم را که تفکری غیر از تفکر حاکم بر ستاد اقامه نمازجمعه دارند از این رسانه عمومی محروم هستند.»
نزدیک به یک ماه قبل از جنجال بر سر اشعار قرائت‌شده در مراسم نماز عید فطر نیز سیدابراهیم حسینی، امام جمعه ساوه در انتقاد به برخی کمپین‌های مجازی از این گفته بود که «نماد شال سفید مانند نماد سبز و بنفش جریان فتنه و مانند پرچم روسپی‌گری بر در خانه‌های روسپی‌های دوران جاهلیت است.» این اظهارنظر امام جمعه ساوه واکنش گسترده فعالان شبکه‌های مجازی و برخی نمایندگان مجلس را در پی داشت.
احمد مازنی، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس، این اظهارات امام جمعه ساوه را مستحق حد قذف دانست و در کانال تلگرامش نوشت:«کسانی که از دست‌بند سبز و بنفش استفاده کرده‌اند حدود ٢۴ میلیون ایرانی هستند که به آقای روحانی رای داده‌اند. بسیاری از این افراد خانواده شهدا، جانبازان و آزادگان و رزمندگان دفاع مقدس هستند.»
روحانیان نیز به نماز جمعه نقد دارند
اما انتقادات دامنه‌دار فعالان سیاسی و رسانه‌ای غیراصولگرا، تنها انتقادات به تریبون‌های نماز جمعه نیست. عبدالله جوادی آملی، از مراجع تقلید، دی‌ماه ۹۴ در دیدار با امام جمعه پردیسان، یکی از مناطق قم، از این گفته بود که «خطبه‌ها[ی نماز جمعه] باید عالمانه باشد و از تکرار حرف‌های روزنامه‌ای اجتناب شود.» به نقل از انتخاب، او در ادامه توصیه کرده بود که «در نماز جمعه باید احادیث خوانده شود و مردم را با سیاست اهل‌بیت(ع) آشنا کرد.»
اما هرچه باشد، چه آنگونه که فعالان سیاسی و رسانه‌ای غیراصولگرا بر آن اصرار دارند، یعنی اظهارات جناحی و چه آنگونه که برخی علمای سنتی نظیر آیت‌الله جوادی آملی بر آن اصرار دارند، یعنی «تکرار حرف‌های روزنامه‌ای»، بسیاری از دست‌اندرکاران این مراسم واقفند که نمازهای جمعه رونق گذشته را ندارد و سعی دارند به لطایف‌الحیلی این رونق را به این مراسم بازگردانند؛ کارهایی که تاکنون مثمر ثمر نبوده است.
در همین زمینه مرداد ماه گذشته، سیدمجتبی میردامادی، امام جمعه موقت اصفهان خواستار حضور بیشتر مردم در نماز جمعه به‌عنوان یکی از «فرامین الهی» شد و از این گفت که «اگر کسبه و بازاریان میخواهند شغلشان برکت داشته باشد، به نماز جمعه بیایند و بر جمعیتی که در روز جمعه مشتی بر دهان آمریکا می‌‌زند، اضافه کنند.» او در نقد برخی نمازهای جمعه گفت: «بر خلاف تهران، متاسفانه برخی در اصفهان با افتخار در ظهر جمعه نماز جماعت برگزار میکنند و به نماز جمعه نمی‌‌آیند.»
در اظهارنظری دیگر از این دست، عباسعلی اختری، عضو شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه سراسر کشور در سخنرانی پیش از نماز جمعه تهران در ۲۰ مرداد امسال، در انتقاد به عدم حضور مسئولان در این مراسم می‌گوید:«نماز جمعه شعائری است؛ یعنی از علائم مطرح بودن یک جامعه توحیدی و خداگرا است و مسئولانی که در نماز جمعه شرکت نمی‌کنند بدانند از کمک به چه جایگاهی کوتاهی میکنند.»
در همین سخنرانی، اختری از اقدامات گسترده‌ای می‌گوید که در مراسم‌های نماز جمعه انجام می‌شود. اقداماتی که باوجود وسعت، مخاطب مورد انتظاری نداشته است. به گزارش ایلنا، عضو شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه سراسر کشور با بیان اینکه در سال حدود ۲۰۰ گردهمایی تخصصی درباره نماز جمعه و عظمت آن برگزار می‌شود، می‌گوید: «در حال طراحی ۲۲۸ مصلی در سراسر کشور هستیم و حدود ۲۰۹ مصلی در حال احداث است. ستادهای نمازجمعه در سراسر کشور تاکنون ۳۰۰ گونه نشریه ارائه کرده‌اند و بالغ بر ۴۰۰ واحد فروشگاه متشکل از کتاب‌های مذهبی و دینی فراهم شده است و در این ستاد‌ها ۲۵۰ واحد مشاوره‌دهنده دائم داریم و حدود ۴۰۰ واحد موقت هم وجود دارد.»
او ادامه می‌دهد:«از اواخر سال ۹۳ تاکنون ۱۳۰ عنوان کتاب از سوی ستاد نماز جمعه به مردم ارائه شده است. همچنین در نمازجمعه‌های مختلف سراسر کشور بسیاری از دانشجویانی که نمایندگان بعضی از جوامع دانشجویی هستند، حدود ۷۰۰ نفر از دانشجویان توانستند در سخنرانی پیش از خطبه‌های نماز جمعه با مردم صحبت کند.»
مشکل کجاست؟
«تریبون‌های جناحی» یا «تکرار حرف‌های روزنامه‌ای»، هر کدام را که بپذیریم، برخی ناظران از این می‌گویند که مواضع امامان جمعه از سوی برخی نهادها، ازجمله «شورای سیاست‌گذاری ائمه جمه سراسر کشور» به آن‌ها «دیکته» می‌شود. ادعایی که مسئولان این نهاد آن را رد میکنند. عباسعلی اختری با بیان اینکه امام جمعه با سرمایه علمی و تعهدی که دارد، پیام اسلام را ابلاغ می‌کند، می‌گوید:«پیام مقام معظم رهبری در نماز جمعه ابلاغ و تبیین می‌شود. برخی تصور میکنند هر امام جمعه‌ای یک نسخه از پیش تعیین‌شده از ستاد نماز جمعه دارد و آن مطالب را بیان می‌کند اما امامان جمعه در طول فرصتی که از آن بهره‌گیری میکنند، مانند زنبور عسل از گل‌های شریعت تغذیه کرده و مطالعه میکنند و از شهد شریعت، دین، قرآن و گفتار معصومان مطالب را استخراج کرده و مانند عسلی به‌عنوان نسخه شفای دل ارائه می‌دهند.»
معاون سیاسی «شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه سراسر کشور» نیز چندی پیش در گفتوگو با تسنیم در پاسخ به این ادعاها گفت:«لازم است نکته دیگری را که برخی به‌دلیل بی‌اطلاعی و یا غرض خاصی در خصوص ائمه جمعه و کارکرد نهاد به‌ویژه مرکزیت آن مبنی بر اینکه برای امامان جمعه بولتن‌سازی می‌شود و ایشان نیز حرف‌های دیکته‌شده را در تریبون‌های نماز جمعه موظفند مطرح کنند، توضیح بدهیم و آن اینکه اولاً اکثریت امامان جمعه از نخبگان و صاحب‌نظران به‌ویژه در حوزه‌های سیاسی و فرهنگی و اجتماعی به‌شمار می‌آیند و خود دارای ظرفیت اطمینان‌بخشی از فهم مسائل و بلکه تجزیه و تحلیل واقع‌بینانه هستند و تصور اینکه برای آنان چیزی دیکته می‌شود ظلم و اهانت بیّن و ادعایی به‌دور از آگاهی و انصاف است.»
ابوالقاسم علیزاده ادامه می‌دهد:«ثانیا دیر زمانی است که با کمک خود حضرات ائمه جمعه و برخی نخبگان، تبادل اطلاعات و تجربیات و نیز به‌عنوان یاری، آن دست عزیزانی که فرصت مطالعه کمتری به‌ویژه در خصوص مناسبت‌ها و یا پدیده‌های سیاسی روز اعم از داخلی و خارجی دارند از طریق سایت تحت عنوان موضوع‌های پیشنهادی دراختیار قرار می‌گیرد و اتفاقاً این امر در جهت هماهنگی و ایجاد ظرفیت تبادل اطلاعات امری مثبت و مفید ارزیابی می‌شود و باید ازاین حیث خرسند بود نه ناراحت و بلکه باید تشویق و نه تخریب کرد.»
مجید مسعودی
- 19
- 5
