آیا پیش از صحبت‌های وزیر خبری از پولشویی در کشور نبوده است؟

طرح موضوعی چون «پولشویی» در ایران جدید نیست و پیش از این نیز در کانال‌های مختلف مطرح شده است. طبیعتا آن‌چه محمدجواد ظریف نیز در این راستا مطرح کرده، جدید نیست، اما جنجال به‌پاخاسته و حساسیت حمله‌کنندگان به ظریف در نوع خود جالب توجه است. ظریف در سخنان خود از منفعت‌بردن بسیاری از افراد و نهادها از طریق پولشویی سخن گفته و از این رو نیز متحمل فشار شده که به سیم آخر زده و این صحبت‌ها را بیان کرده است. ماشین حملات اما متوقف نشده و تبلیغات علیه او همچنان ادامه دارد. فعالیت مخالفان بالا گرفته و فراکسیون نمایندگان ولایی مجلس با دعوت از سخنگوی دستگاه قضا خواستار این شده‌اند که باید ظریف توضیح دهد و اسناد خود را ارایه کند. بسیاری از اقتصاددانان معتقدند که پولشویی در کشور یک واقعیت است و به نظر پشت این فضاسازی‌ها و القای این نگرانی‌ها افرادی قرار دارند که منافع اقتصادی دارند. در ادامه به چند نمونه از روش‌ها یا مکانیسم‌هایی که از طریق آنها پدیده پولشویی اتفاق می‌افتد، اشاره کرده‌ایم.

پول‌های کثیف حوزه سیاست و انتخابات

ماجرای ورود پول‌های کثیف به عرصه انتخابات و سیاست از آن‌جا آغاز شد که محمدرضا رحیمی، معاون اول دولت دهم بعد از محکومیت قطعی، در نامه افشاگرانه خود خطاب به محمود احمدی‌نژاد پرداخت پول به ١٧٠ کاندیدا در انتخابات مجلس هشتم را روایت کرد. اما هنوز بسیاری از شوک این نامه افشاگرانه رحیمی که بیانگر گوشه‌ای از دخالت‌های دولت دهم در انتخابات بود، بیرون نیامده بودند که سخنان عبدالرحمان فضلی، وزیر کشور درباره پول‌های کثیف و هشدار او درباره ورود این پول‌ها به سیاست باب تازه‌ای در این‌باره باز کرد. وزیر کشور در اظهارات خود در دوم اسفند ‌سال ٩٣ گفته بود که «گردش مالی قاچاق مواد مخدر باعث اعمال قدرت قاچاقچیان در حوزه سیاست نیز می‌شود. بی‌شک بخشی از پول کثیف قاچاق مواد مخدر در حوزه سیاست، انتخابات و انتقال قدرت سیاسی در کشور وارد می‌شود.»

موسسات مالی و اعتباری

سال ٩٣ که به پایان رسید، بانک مرکزی بیشترین محدودیت‌ها و فشارها را برای ساماندهی موسسات مالی و اعتباری غیر‌مجاز به کار برد. فعالیت موسسات مالی و اعتباری غیر‌مجاز در کشور درحالی است که به گفته رئیس‌کل بانک مرکزی وقت، ١٥‌درصد بازار پولی را شامل می‌شود،؛ درصدی که خارج از نظارت بانک مرکزی است و می‌تواند به‌عنوان یک گوشه امن برای پول‌های کثیف و فعالیت‌های مضر اقتصادی عمل کند. به اعتقاد کارشناسان، این میزان نقدینگی توان ایجاد هر حرکت مضر اقتصادی را در بازار پولی و مالی کشور دارد.

قاچاق کالا در اشکال بسیار وسیع

بر اساس آمار منتشرشده، میزان قاچاق کالا در کشور و در‌ سال جاری رقمی معادل ۶‌میلیارد دلار بوده که به‌طور قطع بسیار کمتر از حجم واقعی قاچاق در کشور است. در بستر این حجم گسترده از قاچاق، متخصصان اقتصادی شیوع پولشویی حاصل از درآمد‌های این فرآیند را یکی از نتایج تلخ پدیده قاچاق ارزیابی می‌کنند. براساس آمار‌های اعلامی، سالانه در حدود ۱۲‌میلیارد دلار کالا به کشورمان قاچاق می‌شود. برخی رسانه‌ها این رقم را بالای ۲۰‌میلیارد دلار عنوان می‌کنند، بنابراین روشن است که این حجم پول بدون پولشویی امکان ورود به اقتصاد کشور را ندارد.

فروش مواد مخدر

بخش دیگری از پولشویی توسط باند‌های قاچاق مواد مخدر انجام می‌گیرد که طی سال‌های اخیر شناسایی شده‌اند. محمود صادقی با اشاره به آمار‌های قاچاق مواد مخدر می‌گوید: «یکی از مواردی که وجود داشت، انجام معاملات بانکی یکی از این باند‌ها توسط حساب بانکی یک فرد خانه‌دار بود. » از سویی، اردشیر نوریان، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس نیز خطاب به منتقدان اظهارات ظریف درباره وجود پولشویی در ایران گفته که «آیا میلیاردها تومان پول کثیف ناشی از فروش مواد مخدر را انکار می‌کنید؟ ما باید از بودن این مسائل ناراحت شویم، نه این‌که این موضوع را انکار کنیم.»

فرار مالیاتی برخی نهادها

روش دیگر پولشویی از طریق فرار مالیاتی صورت می‌گیرد. براساس آماری که رئیس مرکز مبارزه با پولشویی در مردادماه امسال منتشر کرد، حدود ۱۴‌هزار‌میلیارد فرار مالیاتی طی دو سه‌ سال اخیر در کشور رخ داده که توسط این نهاد به‌عنوان پولشویی کشف شده است.

خدمات بانکی به مشتریان

خدمات متنوعی که در بانک‌ها ارایه می‌شود، می‌تواند هر یک به راهی برای پولشویی تبدیل شود؛ ازجمله تسهیلات بانکی، گشایش اعتبار اسنادی، صدور ضمانتنامه گواهی سپرده، اوراق مشارکت یا کارت هدیه که می‌توانند برای مقاصدی همچون پولشویی مورد استفاده قرار بگیرند. بنابراین هنگام ارایه خدمات به مشتری لازم است که واحدها و شعب مراقبت‌هایی داشته باشند تا بتوانند موارد مشکوک را کنترل کنند و مورد بازبینی دقیق قرار دهند و در صورت ظن به استفاده مشکوک به خدمات و محصولات بانکی، مراتب را گزارش کنند.