نقدی بر حضور نیافتن ایران در نشست صدور قطعنامه علیه میانمار

از فردای روز یازدهم سپتامبر ۲۰۰۱ که بوش پسر به غلط و با نیت خاص، حمله القاعده به برجهای دو قلو را آغاز جنگ صلیبی دانست! مسلمانها ظاهرا" یک بدهی به مسیحیان داشتند که مسلمانان روهینگیائی آن را تادیه کردند و حساب صاف شد! اما در مورد قطعنامه حقوق بشری کمیته سوم در این زمینه نیز من هم با آن دسته از کارشناسان که معتقدند وزارت امور خارجه باید به نمایندگی ایران در سازمان ملل دستور می داد همچون قطعنامه های مربوط به فلسطین، در رای گیری علیه اقدام دولت میانمار ضد مسلمانان این کشور شرکت کرده و رای مثبت می داد هم عقیده و هم راهم. غیبت ایران در این جلسه با توجه به حجم جنایتی که علیه یک اقلیت مذهبی صورت گرفته بود به هر دلیل که باشد غیر قابل توجیه بود و به همین سبب باعث عکس العمل منفی به موقع و موثر افکار عمومی شد.

خوشبختانه با اقدام بجا و با ارسال یادداشت رسمی به دبیرخانه سازمان ملل متحد رای مثبت جمهوری اسلامی ایران به قطعنامه مربوط به نقض حقوق بشر در میانمار ثبت شد و سریع جلوی تبعات خسارت بار آن در صحنه سیاست خارجی و روابط بین المللی ایران و مخصوصا تاثیر منفی در میان مسلمانان جهان را گرفت. این سرعت عمل نشان از تاثیر رسانه ها و مخصوصا جریان یافتن فشار افکار عمومی در مجرای فضای مجازی دارد.

وقتی این پدیده میمون می تواند نیروی انتظامی و قوه قضائیه را به توضیح و تصحیح وادارد، وزارت امور خارجه که جای خود دارد! اما من متعجبم چرا ما از این وسیله برای اصلاح ناهنجاریهای اجتماعی و از جمله از بین بردن فساد در کشور استفاده نمی کنیم؟!

هنوز دقیقا نمی دانم چرا چنین اشتباهی در سازمان ملل از سوی ایران رخ داده است و استدلال سخنگوی این وزارت که "نظر به اهمیت دفاع از حقوق مسلمانان میانمار بهتر بود ملاحظات کلان سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر ملاحظات کارشناسی ترجیح داده می شد" نیز خیلی قانع کننده به نظر نمی رسد. زیرا هیچ پیشنهاد یا نظریه کارشناسی که واجد رویکرد کلان سیاستهای کشور نباشد نمی توان به آن دیدگاه کارشناسی لقب داد!

از سوی دیگر همان گونه که با مستثنی کردن مساله فلسطین و ارائه رای مثبت به آن می شد همین استثنا را نیز در این مورد اعمال کرد و با هیچ نظر کارشناسی نیز مغایرت نداشت! اما حدس می زنم سیکل تصمیم سازی و تصمیم گیری فقط در بخش امور بین المللی صورت گرفته و از اعمال نظرات و دیدگاه ادارات سیاسی بر این امر غفلت شده است. اصولا در این سالها این جنبه بین المللی گرائی در سیاست خارجی ایران به دلایلی که خارج از حوصله این یادداشت است و طرح آن هم به سوء تفاهم می انجامد که تعبیر به استفاده ابزاری از یک اشتباه خواهد شد را به فرصت دیگری موکول می کنم.

اگر چه گفته می شود استدلال پشت این تصمیم به یک نکته فنی در زمینه نحوه تعامل ایران با کمیته سوم سازمان ملل بر می گردد که یکی از کمیته های شش گانه این سازمان است و به مسائل فرهنگی، اجتماعی و حقوق بشری می پردازد، اما بهتر بود ایران با دو تحفظ در جلسه شرکت می کرد: ۱- آلوده شدن کمیته سوم به بهره برداری سیاسی در فعالیتهایش و عدم توجه به جنایاتی که در یمن و با استفاده از تسلیحات غربی که بر مردم این کشور روا داشته شده است ۲- نقش عربستان به عنوان بانی قطعنامه از سوی سازمان همکاری اسلامی در فاجعه انسانی در یمن.

در این صورت ۱- تبعات منفی عدم شرکت از سوی افکار عمومی داخل و خارج بر سیاست خارجی ایران هموار نمی شد، ۲- ما را هم موضع چین و روسیه در این موضوع نمی کرد، ۳- از بهره برداری سوء عربستان از مساله مسلمانان روهینگیائی جلوگیری می کردیم و ۴- دست ما را در مقابل کمیته سوم برای اقداماتش باز می گذاشت.

اصولا ما یک بار دیگر باید در زمینه فواید و مضار غیبت در صحنه های بین المللی اعم از سیاست خارجی یا ورزش و هنر و....باز اندیشی کنیم. و اگر تعلل کنیم، حجم و سرعت تغییرات ما را ناچار به این کار خواهد کرد. اگر چه زیر ساخت روابط بین المللی همکاری در یک نظام آنارشیک است، اما ساختارهای جزئی و کلی یعنی سازه سخت و نرم افزاری قدرت بین المللی که منجر به تمکین کشورها می شود از میان همین ساز و کارها اعمال می شود.

و صد البته دیگر با اقدامات سلبی و نفی این سازه قدرت جهانی نمی توان به مقابله روشهای تحمیل این ساختار به همه کشورهای جهان رفت. و حتی صرف سوء استفاده بازیگران منطقه ای و جهانی از مجامع بین الملی نباید ما را به گرفتن تصمیم غیبت در این سازوکار ترغیب کند. حال و روز وضعیت بین المللی کشتی کشور بیانگر نیاز توجه بیشتر به تغییرات محیطی است و سیاست کبک وار دردی از کشور دوا نمی کند. ما راهی بس طولانی در این مدت چهار دهه در حضور، تعیین و تثبیت جایگاه بین المللی ایران در نظام بین الملل طی کرده ایم و عقب گرد شایسته یک سیاست خارجی پر توان و تاثیر گذار نیست. انشاالله

نصرت الله تاجیک