بازی تازه عربستان و آل سعود اگر در ابتدای امر رنگ و بوی اختلافات عربی و منطقه ای داشت، در نهایت از لفاف اندیشه‌های سیاسی و طرفینی بیرون آمد و دولت سعودی خیلی زودتر از زمان مورد انتظار نشان داد که تنها یک خواسته از قطر دارد؛ قطع رابطه سیاسی با ایران. با این همه، قطر با پاسخ ۱۰ ماده ای خود به عادل الجبیر و مقامات سعودی نشان داد که فراتر از انتظارات قاعده بازی را بلد است اما، هنوز تا محرز نشدن نتیجه نهایی نمی شود از تصمیم قطر مطمئن بود.
روز گذشته و در پایان ضرب الاجل تعیین شده از سوی عربستان برای دریافت پاسخ قطر در خصوص قطع رابطه همه جانبه با ایران، شبکه المیادین و برخی رسانه‌های دیگر از پیش نویس پاسخ ۱۰بندی حکومت قطر به این خواسته رونمایی کردند. پاسخی که شاید در نگاه اول از آمادگی قطر برای قطع روابط با ایران حکایت داشت و مشروط کردن این اتفاق به هر تعداد تبصره و ماده را در همین راستا نشان می‌داد اما، یک نگاه اجمالی و بررسی دقیق پاسخ قطر به خوبی نشان می‌دهد که نه تنها قطر تسلیم خواسته‌های سعودی نمی شود، بلکه ایران جدای از اروپا، در منطقه نیز یارگیری‌های قابل اتکایی انجام داده است.
بر اساس گزارش‌های منتشر شده، قطر اعلام کرده است که در وهله اول مشکلی برای کاهش سطح روابط دیپلماتیک ندارد اما، تنها در صورتی به این اقدام تن خواهد داد که همه کشورهای حوزه خلیج نیز به طرد اتباع ایرانی از کشورشان مبادرت ورزند. قطر پذیرفتن این درخواست را منوط به قطع روابط اقتصادی تمام کشورهای مورد با ایران قرار داده است.
همه کشورها و البته با تاکید بر امارات متحده عربی بر انتفاعش از روابط تجاری با ایران بر هیچ کس پوشیده نیست. دوحه همچنین اظهار کرده است که اگر باقی کشورهای عربی تمام پایگاه‌های نظامی خارجی را در کشورشان تعطیل کنند، مشکلی برای برچیدن پایگاه‌های اردوغان و دولت ترکیه از کشورش نخواهد داشت. قطر البته تصریح کرده است هیچ بندی در منشور شورای همکاری خلیج‌فارس بر جلوگیری از ایجاد پایگاه‌های نظامی تصریح نمی‌کند.
در حوزه تروریسم، قطر اخوان المسلمین را مبتنی بر گزارشات سازمان ملل از لیست گروه‌های تروریستی خارج دانسته و درخواست سعودی در خصوص قطع ارتباط با اخوان را بی مورد خوانده است.
همچنین آل ثانی اعلام کرده است که عربستان ادله ای در مورد حمایت مالی قطر از تروریسم نداشته و این درخواست آل سعود از اساس واهی است. قطر همچنین اعلام کرده است نه تنها پناهنده‌های سیاسی و مسلمانان مقیم این کشور را به هیچ دولتی تسلیم نمی کند، بلکه اگر فردی مایل به داشتن تابعیت قطری باشد جلوی او را نخواهد گرفت.
از طرفی با طعنه آشکار به عربستان و همراهان بی چون و چرایش مانند امارات و کویت، دوحه تاکیده کرده است در امور داخلی کشورهای حوزه خلیج فارس دخالت نمی کند. همچنین قطر با رد ادعای تماس با مخالفان داخلی کشورهای تحریم کننده برای جلب حمایت، درخواست عجیب آل‌سعود مبنی بر پرداخت غرامت از سوی حکومت آل ثانی را بی معنا دانسته و به خاطر وضع تحریم و حصر یک جانبه، خود را مستحق دریافت غرامت نیز می‌داند.
با این همه، مواضع قطر در برابر کاهش رابطه با ایرن، به خوبی نشان می‌دهد که قطر از یک سو برخلاف کویت و باقی کشورهای مشابه، حاکمیت سیاسی خود را با ارعاب و تخاصم جویی‌های کورکورانه عربستان تاخت نمی زند و از سوی دیگر، حاضر نیست از ناحیه ایران متضرر شود.
حکومت خلیفه آل ثانی به خوبی می‌داند که میدان‌های گازی مشترک با ایران و روابط بی حاشیه طرفین در دولت حسن روحانی، مسئله ای نیست که اگر از دست رود قابل جبران باشد. این در حالی است که فیلم‌ها و تصاویری از کمک غذایی جمهوری اسلامی ایران به مردم قطر در زمان تحریم در فضای مجازی منتشر شده است. با این حال قطر در پیشبرد آینده کشور خود در راهی باریک تر از مو و بران تر از تیغ قرار گرفته است.
درهمین رابطه، حسن‌هانی زاده کارشناس مسائل منطقه در گفتگو با آفتاب یزد اختلافات میان قطر و عربستان و باقی کشورهای عربی را نتیجه سفر اخیر ترامپ به ریاض دانست و عنوان کرد: «سیاست پلید رئیس جمهور آمریکا، سرازیر کردن ذخایر موجود در این عضو شورای همکاری خلیج فارس به آمریکاست، در جریان مذاکرات میان ترامپ و ملک سلمان بن عبدالعزیز، مسئله فشار به قطر برای تنظیم قرارداد مشابه میان عربستان و آمریکا در خصوص خرید سلاح بود.
با توجه به وجود حداقل ۳۵۰ میلیارد دلار نقدینگی در قطر، آمریکا تلاش می‌کند برای نجات کارخانه‌های اسلحه سازی خود از ورشکستی، قطر را مجبور کند با امضای این قراداد تسلیحاتی به کمک آمریکا بیاید.»هانی زاده افزود: «قطر یکی از شش کشور تاثیرگذار شورای همکاری خلیج فارس است که سیاستی کاملا معتدل و غیر تهاجمی نسبت به ایران داشته و به همین دلیل دومین مقصود ترامپ از طراحی این سیاست، جدا کردن قطر از ایران است.
البته با توجه به این که قطر منافع مشترکی در استخراج نفت و گاز با ایران دارد، سعی کرده روابط خود با ایران را حفظ کند.»وی در ادامه پیش بینی کرد: « با توجه به این که قطر در دراز مدت تحمل فشارهای وارد شده از سوی کشورهای عربی را ندارد به نظر می‌رسد در نهایت در برابر خواسته‌های عربستان نرمش نشان داده و رابطه اش با ایران را کم رنگ کند و ناچار شود رابطه اقتصادی و سیاسی خود با ایران را به حداقل برساند.»
این کارشناس مسائل خاورمیانه در خصوص پاسخ‌های قطر که عملا کاهش روابط با ایران را منوط به اقدامات باقی کشورهای عربی از جمله امارات کرده، با عنوان کردن این نکته که قطر توپ را در زمین امارات و عربستان و بحرین و سایر کشورها انداخته و سعی می‌کند که یک نوع تقابل همه جانبه میان باقی کشورها با ایران نیز به وجود بیاورد تا آنها هم آسیب ببینند، اظهار داشت: « در درجه اول قطع رابطه اقتصادی امارات با ایران به امارات ضربه خواهد زد. مضاف بر این که امارات به اندازه قطر درآمد نفتی و گازی ندارد.
به همین دلیل به نظرمی‌رسد اگر قطر تسلیم شود گام بعدی قطع رابطه بین امارات و ایران است.»هانی زاده با اشتباه خواندن سیاست قطر در صورت تسلیم شدن به خواسته‌های آل سعود تاکید کرد:« اگر قطر بتواند دست به یک تحولی زده و تحت حمایت ایران و کشورهای محور مقاومت قرار گیرد بهترمی‌تواند در برابر فشارهای عربستان ایستادگی کند. فراموش نکنیم که اگر قطر تسلیم شود، در دراز مدت طرح پیوست دادن این کشور به عربستان نیز اجرایی خواهد شد.»
با این حال عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان سعودی، در کنفرانس خبری مشترک با زیگمار گابریل همتای آلمانی خود در ریاض تصریح کرد که پاسخ رسمی حکومت قطر را با دقت بررسی خواهند کرد. به نظرمی‌رسد که با توجه به انتفاع قطر از رابطه با ایران، منطقی ترین راه برای برون رفت از شرایط به وجود آمده، عدم تکرار تجربه باقی حکومت‌های عربی منطقه در سر سپردگی به عربستان و آمریکا باشد اما، همواره می‌شود به ثبات حکومت‌های برآمده از دلارهای نفتی در خدمت واشنگتن شک کرد. از سوی دیگر با توجه به بهبود روابط ایران با اروپا و اقبال کمپانی‌های اقتصادی اروپایی به سیاست‌های روحانی_ظریف ، بدون شک هرگونه نرمش قطر منجر به فروپاشی اقتصادی و سیاسی این کشور خواهد شد.
- 9
- 6
