با توجه به نقش مهمی که معاونت ریاست جمهوری در امور زنان و خانواده می‌توانست در پیشگیری یا مدیریت بحران اخیر کشور داشته باشد و برای واکاوی این نقش، انصاف نیوز به سراغ معاون پیشین یعنی معصومه ابتکار رفته و با او در مورد موضوعات مربوط به زنان، معاونت ریاست جمهوری، گشت ارشاد، عدالت جنسیتی و … گفت‌وگویی داشته است.
به نظر شما اعتراضات اخیر در تغییر نگاه به زن ایرانی چه تاثیری داشته؟
اول باید به این نکته اشاره کنم که خیلی از این مسائل را ما در دولت یازدهم و دوازدهم پیش‌بینی کرده بودیم و برای آنها تدبیر هم اندیشیده بودیم. یک زمان می‌گوییم کلاً به این گونه مسائل توجه نشده است، یک زمان می‌گوییم: نه؛ دولت‌هایی واقعاً در این موارد تلاش کردند، چون خود را وامدار مردم می‌دانستند. یعنی رأی خود را برگرفته از آرا مردم دانسته‌اند. به همین علت در ابعاد مختلف تلاش کردند، از جمله تلاش در جهت امضای برجام، تلاش برای رفع مشکلات اقتصادی مردم، ممانعت از دخالت‌های بی‌رویه در زندگی خصوصی آنها، حفظ آزادی‌های اساسی مثل حقوق شهروندی و… . ما دوران بسیار سختی را از جهات متعدد گذراندیم، اما اقدامات موثری هم صورت گرفت که اگر ادامه پیدا می‌کرد شاید بسیاری از این اتفاقات رخ نمی‌داد.
ممکن است اشاره کنید دقیقاً کدام اقدامات دولت یازدهم یا دوازدهم اگر ادامه پیدا می‌کرد با این بحران مواجه نمی‌شدیم؟
شاید یکی از مهمترین این اقدامات اجرای سیاست‌ها و ارتقای شاخص‌های عدالت جنسیتی بود. براساس قانون برنامه‌ی ششم، عدالت جنسیتی از محورهای اساسی بود که در دولت یازدهم مقدمات آن شروع شد و در دولت دوازدهم آن را در هشت محور “آموزش و پژوهش”، “سلامت و تندرستی”، “حقوق و امنیت”، “جمعیت و خانواده”، “كار و اقتصاد”، “حمایت های اجتماعی”، “مشارکت سیاسی و تصمیم سازی” و “سیاست و فرهنگ” تعریف کردیم و برای آن ها شاخص قرار دادیم. متعاقب آن، از استان‌ها خواستیم براساس شاخص های تعیین شده که با همکاری همه دستگاهها و قوا انجام شده بود، برنامه‌ی عملیاتی بنویسند. این برنامه‌ها تهیه و در شورای برنامه‌ریزی هر استان با حضور استاندار، همه مدیران استانی و من به عنوان معاون رییس جمهور به تصویب رسید و تقریباً از سال ۹۸ عملیاتی شد. برای این برنامه‌ها بودجه تعریف شد و سپس با بازدیدها و جلسات استانی از روند کار گزارش می‌گرفتیم. یعنی به عنوان مثال بعد از اجرای یکساله شاخص های عدالت جنسیتی مربوط به محور آموزش و پرورش هر استان، گزارش می دادند چه اقداماتی برای مقابله با ترک تحصیل دختران و بازماندگی آنها در تحصیل در شهرها و روستاها انجام داده اند.
حالا اما باید پرسید: چرا این اقدامات که براساس قانون برنامه ششم توسعه اجرا شد، دیگر ادامه پیدا نکرد؟! چرا دیگر حرفی از عدالت جنسیتی نشد؟! یعنی اگر دختران ما احساس کنند با آنها رفتار عادلانه می‌شود، غیر از قانون اساسی است؟! غیر از اهداف انقلاب اسلامی است؟! چرا باید به یکباره یک نگاه واپسگرایانه در مورد زنان جایگزین شود و زنان را فقط در قالب فرزندآوری و مسائل خانواده ببیند؟! البته که این زمینه‌ها بسیار مهم و ارزشمند هستند ولی ما باید همه‌ی ابعاد و مطالبه‌ی دختران امروزمان را ببینیم. ما باید به این مسائل توجه داشته باشیم تا زنان در جامعه ما احساس تبعیض نکنند.
همانطور که گفتم با همکاری سازمان برنامه، برای این اقدامات بودجه هم پیش‌بینی کرده بودیم، اما متاسفانه اخیرا شنیده‌ام یک درصد بودجه برای زنان در سال ۱۴۰۲ پیش‌بینی شده است. اولاً که این یک درصد حتماً دقیق نیست، چون بعضی از دستگاهها مثل وزارت بهداشت حتی تا ۵۰ درصد بودجه به زنان اختصاص می‌یابد، چرا که بحث مادری و فرزندآوری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. پس در مجموعه‌ی دولت بسیار بیشتر از یک درصدی است که گفته‌اند. اما آنچه ما پیش بینی کرده بودیم یک درصد برای رصد و پایش شاخص های عدالت جنسیتی بود. با همکاری مرکز آمار ایران نیز شناسنامه‌ای برای هر یک از این شاخص‌ها تدوین کردیم که همه اینها را می توان دنبال کرد و دید چه اتفاقی افتاده است.
اصلا حرف از عدالت جنسیتی در این دولت مطرح هست؟
متاسفانه در دولت سیزدهم هیچ صحبتی از اجرای شاخص های عدالت جنسیتی نشده، درحالیکه این مفهومی برگرفته از مفاهیم قرآن کریم، قانون اساسی و اقتضائات جامعه زنان و نسل جوان کشور است. ما نمی‌توانیم به یکباره سیاستی را که امید، انگیزه و فرصت‌های برابر ایجاد می کند، حذف کنیم و نادیده بگیریم، گویی از ابتدا چنین چیزی نبوده است. اما متاسفانه فعلاً به این منوال است و تمام گزارش‌ها و اطلاعات آن در دولت های یازدهم و دوازدهم ناباورانه از روی سایت معاونت حذف شده است. در حالیکه اینها اسناد تاریخی و اقدامات یک ملت و متعلق به مردم است که برای آن هزینه شده و نمی‌توان آن را پاک کرد! همه‌ی مردم به این سایت امکان دسترسی داشتند تا ببینند دولت چه کرده است. هر دولتی که نمی تواند تاریخ را با خود شروع کند. به خاطر همین تنگ نظری ها و حذف های متعدد است که حافظه نسل جوان از خدماتی که طی ۴ دهه اخیر در این کشور صورت گرفته، خالیست.
از سرنوشت لوایحی که در دولت روحانی نوشته شد چه خبری دارید؟
یکی از موضوعات مهم همین لوایح حقوقی است. ما روی لوایح متعددی کار کردیم. تعدادی از اینها در دوره‌های قبل‌تر تحقیقات مقدماتی آن انجام شده بود و ما سعی کردیم آنها را ادامه دهیم و از مواردی که من در دوره‌ی معاونت خودم تاکید داشتم این بود که ما می‌خواهیم ادامه‌ی راه پیشینیان باشیم. به این ترتیب ما توانستیم ۱۲ لایحه‌ی بسیار مهم که همه‌ی آنها از دلایل اصلی نارضایتی و حس تبعیض در بین زنان بوده را تدوین کنیم.
لایحه‌ی بسیار مهمی مثل لایحه‌ی مبارزه با خشونت علیه زنان به مجلس رفت؛ چند ماه متاسفانه اعلام وصول نشد و بعد از اینکه اعلام وصول هم شد الان یک سال و نیم است که در مجلس متوقف مانده است. این لایحه می‌توانست پاسخگوی بسیاری از نگرانی‌ها و نارضایتی‌های زنان و دختران ما باشد.
لایحه‌ی مهم دیگر لایحه‌ی تشدید مجازات پدر در صورت قتل فرزند است که به لایحه‌ی رومینا معروف شد. آن هم در مجلس اعلام وصول شد ولی از سرنوشت آن هیچ خبری نداریم.
متاسفانه خبری از پیگیری آن حجم از کار حقوقی‌ای که انجام دادیم نیست، درحالیکه همه‌ی اینها می‌توانست تاکنون به نتیجه رسیده و پاسخگوی بسیاری از مطالبات خانم‌ها باشد.
همینطور فعالیت‌ها و اقدامات متعدد دیگری که مجالی برای بیان آنها در یک مصاحبه نیست و خیلی خوب می‌شود اگر انصاف نیوز گزارش یا حتی جدولی از آنها را منتشر کند. مثلا حدود ۲۳۰ موافقتنامه با دستگاه‌های مختلف اجرایی که پروژه های عملیاتی برای بهبود وضعیت اقشار مختلف زنان بودند و بعید می دانم تداوم یافته باشند.
من پاسخ سوال اولم را نگرفتم خانم ابتکار بنابراین تکرار می‌کنم. به نظر شما این اعتراضات چه تاثیری بر نگاه به زن در جامعه‌ی ما داشته است؟
اینکه در بسیاری از مسائل زنان، ناگهان با یک واقع‌بینی مواجه شدیم و این خوب است. البته امیدوارم دولت و ارکان حکومت هم واقعیت‌ها را ببینند. به نظر می‌رسد جامعه و نخبگان این واقعیت‌ها را دریافت کرده و متوجه شده‌ایم چقدر با جوانان و فرزندان خود فاصله داریم. شاید زنگ بیدارباشی باشد برای کسانی که وجدان بیداری دارند و به ارزش‌های انقلاب پایبند و ایران عزیز را دوست دارند. دوستداران این آب و خاک اکنون نگرانند، چون می‌دانند آسیب به جمهوری اسلامی خطرات بسیار جدی برای کشور، امنیت و از همه مهم‌تر یکپارچگی ایران در پی دارد.
این اعتراضات در اعتراض به گشت ارشاد شروع شد. عملکرد خانم خزعلی را در این دوران چطور دیدید؟
من فکر می‌کنم کل دولت عملکرد یکسانی داشتند و تفاوتی بین بخش‌های مختلف آن نبوده است.
با توجه به سابقه‌ای که شما در معاونت زنان داشته‌اید احتمالاً می‌توانید قضاوتی داشته باشید که خانم خزعلی در این شرایط چه باید می‌کرد.
اگر دولت یا هر کدام از اجزا دولت در همان آغاز این اتفاق بابت اشتباه خود متواضعانه عذرخواهی می کردند قطعاً خیلی از این مسائل پیش نمی‌آمد. این حداقلِ انتظار مردم بود.
در دولت یازدهم و دوازدهم شخص رئیس جمهور یعنی آقای روحانی موضع مشخصی در مورد این برخوردها داشتند و شاهد آن اقداماتی بود که در زمینه‌ی حقوق شهروندی انجام دادند. ولی چقدر با این رویکردها در دولت مقابله شد.
مسئله منظورتان گشت ارشاد است؟
بله منظورم گشت ارشاد و به طور کلی دخالت در زندگی شخصی، تضییع حقوق افراد و برخورد با حقوق اساسی مردم و بسیاری مسائل دیگر است. در مورد گشت ارشاد هم من خودم بارها و بارها موضع‌گیری کرده و اعلام کرده‌ام این برخوردها درست نیست. از دوران نمایندگی در شورای شهر تهران اعتراض کردم تا دولت ولی متاسفانه گوش شنوایی نبود.
خبرهایی که از معاون فعلی زنان شنیده می‌شود بیشتر مربوط به مسائل شخصی و حاشیه‌ای است تا اینکه راجع به مسائل زنان باشد. شما نظری در این مورد دارید؟
متاسفم؛ چه بگویم؟! من وقتی می‌بینم هیچ کدام از طرح‌ها و برنامه‌های قانون برنامه ششم، برنامه‌های مصوب دولت، برنامه‌هایی که بودجه و ردیف داشت عملی نمی‌شوند یا حداقل گزارشی از اجرای این برنامه‌ها داده نمی‌شود، چه می‌توانم بگویم؟!
با شروع اعتراضات دیگر شاهد حضور ون گشت در خیابان نبوده‌ایم. به نظر شما آیا گشت ارشاد به خیابان باز خواهد گشت؟ آیا جامعه‌ی ما در این مورد تاب خواهد آورد؟
من بعید می‌دانم. چنین گفت‌اند اما اخبار ضد و نقیضی وجود دارد. مسئله این است که به این اتفاق پاسخ مناسبی داده نشده است. انتظار می‌رفت حاکمیت و خصوصاً دولت در جهت اصلاح و بهبود روندها، ایجاد امید و بازگشت به سیاست‌هایی که مورد مطالبه‌ی مردم هستند گام بردارد.
هر زمان دولتی انتخاب مردم بوده و رأی قاطع آنان را همراه داشته یکسری سیاست‌های اصلاحی و سیاست‌هایی در جهت توجه به حقوق شهروندی و حقوق زنان وجود داشته که تحکیم کننده‌ی جمهوری اسلامی بوده است. متاسفانه عده‌ای تلاش داشته‌اند که چنین اقداماتی را ناموفق جلوه دهند و در واقع بیشتر در مردم ایجاد ناامیدی کنند. به این صورت که اگر شما رئیس جمهوری را خواستید و انتخاب کردید اشتباه کردید! این به معنی القای پشیمانی به مردم است. به این ترتیب مردم به این نتیجه می‌رسند که دیگر اصلاح امور امکان‌پذیر نیست. در حالیکه سوق دادن مردم به این برداشت آغاز هلاکت است.
چه پیش‌بینی‌ای از جامعه دارید؟ به نظر شما با همین روند فعلی بی‌حجاب و باحجاب یکدیگر را خواهند پذیرفت؟
الآن هم من فکر می‌کنم مردم یکدیگر را می‌پذیرند ولی انتظارات و مطالبات مردم فقط محدود به حجاب نیست. در حال حاضر شرایط اقتصادی برای مردم خیلی سخت و دشوار شده، به خصوص اقشاری مثل زنان سرپرست خانوار با شرایط بغرنجی روبرو هستند. این جا دیگر مسئله پذیرش مردم نسبت به یکدیگر نیست. موضوع اینجاست که ما نیاز به اصلاح در سیاست‌های اقتصادی و بین‌المللی، آزادی‌های فردی که عرف می پذیرد و مبارزه با فساد داریم.
خانم ابتکار امام جمعه‌ی کرج در یکی از خطبه‌هایشان گفته است دلیل قطع نزولات آسمانی وضعیت افتضاح حجاب است. بنظر شما شوخی می‌کنند یا واقعاً به این حرف‌ها باور دارند؟
این حرف‌ها ضایع کردن دین است. من نمی دانم دقیقا ایشان چه گفته و با شخص خاصی کاری ندارم ولی به طور کلی ما با جهل مقدس مواجه هستیم. عده‌ای بعضی مفاهیم دینی را به نفع مقاصد خاص خود تعبیر می‌کنند. این به اعتقادات مردم ضربه می‌زند و به ارزش‌های دینی، مردمی و یا انقلاب کمکی نمی‌کند.
از ابعاد مهم انقلاب اسلامی مقابله با سلطه‌ی بیگانه و نیز مقابله با واپسگرایی و تحجر بوده است. ولی متاسفانه ما تحجر را رها کردیم و فکر کردیم هرچه می‌گویند درست است. از این نوع اظهار نظرها که بیشتر حکم بنزین ریختن روی آتش را دارد در این مدت زیاد شنیدیم!
- 15
- 6
