يکي از الگوهاي فکري و شايد کاري اصول‌گرايان که براساس آن برنامه‌هاي سياسي خود را طراحي و پياده‌سازي مي‌کنند، توجه به دهک‌هاي پايين جامعه است. در واقع، مانور آنها براي جلب مشارکت مردم در پاي صندوق آرا، بيشتر بر قشر محروم و مناطق جنوبي شهرها به‌ويژه در تهران متمرکز است. به عبارت ديگر، به نظر مي‌رسد راست‌گرايان اين‌طور فکر مي‌کنند يا طبق برآوردهاي آماري خود معتقدند اين قشر از جامعه نسبت به گرايش اصول‌گرايي وفادار هستند. از اين‌رو، خبرنگار «وقايع‌اتفاقيه» به ميان مردم در برخي از مناطق مرکزي و جنوبي تهران رفته است تا اين فرضيه را به آزمون بگذارد. داده‌هاي به‌دست‌آمده اين گزارش، خلاف تصور اصول‌گرايان را نشان مي‌دهد. همچنين نتايج اين گزارش مردمي مي‌تواند فضاي سياسي کشور را در آستانه دوازدهمين دوره انتخابات رياست‌جمهوري تا حدودي روشن کند.
در اين گزارش مردمي، ۷۰ نفر در پنج منطقه يافت‌آباد، شهرري، ميدان سپاه، بهارستان و ۱۵ خرداد، مورد پرسش قرار گرفته‌اند. رده سني اين افراد از ۱۸ تا ۷۵ سال است. از ميان اين تعداد شرکت‌کننده در اين تحقيق ميداني، ۷۴,۲ درصد در جريان مسائل سياسي کشور هستند، ۲۱,۴ درصد اخبار سياسي را دنبال نمي‌کنند و ۴,۲ درصد اطلاعات چنداني در‌اين‌زمينه ندارند اما سؤال بعدي از اين افراد، موضوع همين گزارش است؛ از مردم اين مناطق پرسيديم گرايش سياسي شما چيست؟ که ۵۲,۸ درصد از آنان متمايل به اصلاح‌طلبي بودند.
۱۴,۲ درصد خود را همسو با بينش اصول‌گرايي مي‌دانستند. ۷,۱ درصد از افراد گفتند هنگام رويداد سياسي، بسته به برنامه کانديدا و فارغ از گرايش سياسي آنها تصميم به انتخاب مي‌گيرند. در ميان اين شرکت‌کنندگان، افرادي نيز اعلام کردند شناختي از گرايش‌هاي سياسي ندارند و عده‌اي هم هيچ‌کدام از دو گرايش سياسي ايران را قبول نداشتند که هر دوی اين موارد در مجموع ۲۵,۷ درصد از افراد را تشکيل مي‌دادند.
اما مهم‌ترين دليل انجام چنين گزارشي، اظهارات برخي از چهره‌هاي سياسي پس از اعلام نتايج انتخابات مجلس دهم در سال ۹۴ به‌ويژه در تهران است. اگرچه نتيجه اين واقعه سياسي، قابل‌تأمل و توجه بود اما بااين‌حال، برخي از نمايندگان و مسئولان بلافاصله مصاحبه‌هايي را با رسانه‌ها انجام دادند مبني‌بر اينکه مردم به گفتمان و تفکر اصول‌گرايان پايبند هستند. اميرحسين قاضي‌زاده، نماينده فعلي مجلس، يکي از همين افراد است.
او چند روز بعد از اعلام نتايج اين انتخابات اعلام کرد: «در مناطقي که مردم از کارآمدي دولت يازدهم نااميد شدند، براي حل مشکلات معيشتي به مخالفان دولت رأي دادند که بيشتر شامل مناطق محروم بود.»حتي تعبير او از نتايج انتخابات مجلس دهم اين است که «اين انتخابات را يک انتخابات سياسي نديدم بلکه ملاک رأي مربوط به زاويه اميدي بود که مردم نسبت به عملکرد دولت در حوزه اقتصادي و معيشتي داشتند.» قاضي‌زاده در توضيح بيشتر مي‌گويد: «در کلانشهرها نيز رأي مردم حاشيه و روستا به اصول‌گرايان به‌عنوان منتقدان دولت بود. در تهران هم در شهرري و مناطق جنوبي، اصول‌گرايان رأي بيشتري داشتند اما اين موضوع در مشهد تشديد شد و دليل آن هم مشکلاتي بود که در طول سال‌هاي ۹۲ تا ۹۴ به وجود آمد.»
بسيار بعيد مي‌دانستم رأي نياورم
در سوي ديگر ميدان، عبدالله ناصري، فعال سياسي، ديدگاهي خلاف نظر قاضي‌زاده دارد. او حتي نتايج حاصل از اين انتخابات را هنر اصلاح‌طلبان در جذب اصول‌گرايان مي‌داند و به ايلنا مي‌گويد: «اصول‌گرايان در هيچ يک از لايه‌هاي مختلف جامعه اصلا تصور نمي‌کردند که واکنش مردم به انتخابات اين‌گونه باشد.» نکته‌اي که در گفت‌وگوي تلويزيوني حجت‌الاسلام غلامرضا مصباحي‌مقدم، نماينده سابق مجلس پس از اعلام نتايج انتخابات مجلس در سال ۹۴ نيز مشهود است. او در پاسخ به اين سؤال که شما هفتم اسفند ۹۴ در انتخابات خبرگان و هم در انتخابات مجلس شرکت کرديد. در هر دو در فهرست بوديد؛ فکر مي‌کرديد رأي نياوريد؟ مي‌گويد: «بسيار بعيد مي‌دانستم رأي نياورم.»
اما ناصري در ادامه صحبت‌هاي خود توضيح مي‌دهد: «هرچند در نتايج اوليه تهران برخي از نامزدهاي اصلاح‌طلب در فهرست‌هاي اعلام شده بودند اما وقتي که نتايج شمارش آراي مناطق مرکزي و شمال شهر اعلام شد، اين افراد از ليست افتادند. اين افراد در جنوب شهر، نيروهاي خود را سازماندهي کردند اما رأي مردم بسيار بيشتر از رأي‌هاي سازمان‌يافته اصول‌گرايان بود.»
او براي اظهارات خود، دلايل بيشتري بيان مي‌کند. به گفته ناصري «از زماني که روند حضور مردم در انتخابات اعلام شد، مشخص بود که اتفاق جديدي در کشور رخ داده است. پيام مردم در انتخابات هفتم اسفند، انتقاد از ردصلاحيت هاشمي در سال ۹۲ و سيدحسن خميني و ساير نامزدهاي اصلاح‌طلب در سال ۹۴ بود.»
«نه» به تندروها
اين فعال سياسي درباره واکنش رسانه‌هاي اصول‌گرا به پيروزي اصلاح‌طلبان در انتخابات مجلس دهم توضيح مي‌گويد: «رسانه‌هاي اصول‌گرا در مدت تبليغات، دو خط را پيگيري مي‌کردند. اول اينکه مدعي بودند در شهرستان‌ها اصول‌گرايان پيروز شدند در صورتي که اخبار اين ادعا را تأييد نمي‌کرد. دومين خط آنها هم بر اين مبنا بود که در انتخابات خبرگان، ليست جامعه مدرسين پيروز شده است اما واقعيت اين است که در انتخابات خبرگان، اصلاح‌طلبان بعد از ردصلاحيت گسترده، امکان انتشار ليست قدرتمند را نداشتند اما اتفاقي که در خبرگان افتاد، اين بود که ليست اميد با حمايت آقاي هاشمي و خاتمي رأي بالايي آورد.
در اين ميان، برخلاف ليست منتشر شده از سوي جامعه مدرسين، سه فرد حامي جريان اصول‌گرا، آيت‌الله جنتي، آيت‌الله مصباح و آيت‌الله يزدي در آن قرار نداشتند اما در نهايت اين ليست جامعه مدرسين بود که در انتخابات خبرگان تهران رأي نياورد. در واقع، رأي مردم در انتخابات مجلس دهم، حاوي اين پيام بود که نه‌تنها در مجلس بلکه در خبرگان هم علاقه‌اي به حضور چهره‌هاي ملقب به تندرو در مجلس ندارند.»
درحالي که ناصري معتقد به «نه» بلند مردم به اصول‌گرايان است، بااين‌حال، حدود ۶ ماه بعد از انتخابات مجلس دهم، نايب‌رئيس شوراي مرکزي حزب مؤتلفه اسلامي همچنان خوشبين به نگاه مردم نسبت به طيف اصول‌گرايان است زيرا درباره کانديداي مؤتلفه در اندازه و مقياس رياست‌جمهوري به ايسنا مي‌گويد: «مؤتلفه همواره در انتخابات گذشته در قالب تشکيلات و همسو با اصول‌گرايان عمل کرده است اما گاهي موجي در يک شهرستان مثل تهران برمي‌خيزد و يک ليست رأي مي‌آورد. پس از ۳۰ نفر اول تهران، ۳۰ نفر ليست اصولگريان رأي آورد و افراد شناخته‌شده که در ليست نبودند، رأي قابل‌توجهي نداشتند. اين اتفاق نشان مي‌دهد اقبال به اصول‌گرايان و نامزدهاي مؤتلفه وجود دارد.»
اصول‌گرايان همچنان اميدوارند
با توجه به اظهارات بعدي اسدالله بادامچيان، به نظر مي‌رسد او تمايلي به شکست اصول‌گرايان و پذيرش نگاه مردم به مسائل سياسي ندارد زيرا «اميدوار است مردم تهران از رأي خود پشيمان نشده باشند چون خود آقايان مي‌گويند که بايد يک پارلمان در سايه يا اتاق فکر براي نمايندگان تهران در مجلس دهم ايجاد کنند.»
همه اين اظهارات درحالي است که به نظر مي‌رسد در سال‌هاي گذشته، اصول‌گرايان پايگاه اجتماعي خود را از دست داده‌اند و از همين‌رو است که تحليلگران سياسي نسبت به اين اتفاق هشدار داده‌اند. حالا به فاصله کمتر از يک ماه تا انتخابات رياست‌جمهوري درحالي اين تحقيق ميداني نشان مي‌دهد راست‌گرايان چندان از اقبال عمومي برخوردار نيستند که علاوه بر آن، رويه آنان در ماه‌هاي گذشته بيانگر اين است که در اردوگاه اصول‌گرايان، رسيدن به اجماع به منظور اعلام کانديداي جناح خود براي دوازدهمين دوره رياست‌جمهوري، کاري سخت و حتي نشدني است.
بااين‌حال، دبيرکل حزب اسلامي ايران‌زمين به آنها تأکيد مي‌کند: «اصول‌گرايان بايد روش خود را نسبت به گذشته تغيير دهند. خطاي استراتژيک گذشته را به هيچ عنوان تکرار نکنند و حق تکرار ندارند که به‌نام اصول‌گرايان در دايره محدود تصميم بگيرند.» به گفته ابوالقاسم رئوفيان، «مردم در انتخابات مجلس به‌ويژه در پايتخت، به‌خوبي جواب اصول‌گرايان را دادند؛ بنابراين اگر اصول‌گرايان روش خود را اصلاح نکنند، جواب محکم‌تري خواهند گرفت.» در سوي ديگر ميدان انتخابات دوازدهمين دوره رياست‌جمهوري هم محمود احمدي‌نژاد و حميد بقايي بودند که البته نتوانستند از فيلتر شوراي نگهبان عبور کنند. اتفاقي که پيش‌ازاين نيز رئوفيان حضورشان را مردود اعلام کرد و گفت: «مردم ديگر گول تبليغات پوپوليستي را نخواهند خورد.»
سوسن نوري
- 18
- 6
