ساختار و قوانین شورای نگهبان

شورای نگهبان

شورای نگهبان چیست؟

شورای نگهبان از جمله نهادهای نظارتی نظام جمهوری اسلامی ایران است، تمامی مصوبات مجلس شورای اسلامی پیش از لازم الاجرا شدن، نیازمند توشیح این شورا است تا از پیدایش هرگونه مغایرتی با موازین شرع و قانون اساسی جلوگیری بعمل آید. تائید صلاحیت نامزدهای تمامی انتخابات سراسری کشور به جز انتخابات شوراهای شهر و روستا نیز در حیطهٔ وظایف این شورا جای دارد.

سال گرد تاسیس شورای نگهبان

در ۲۶ تیر ۱۳۵۹ با آغاز بکار رسمی شورای نگهبان، دکتر حسن حبیبی سخنگوی شورای انقلاب، رسما« پایان کار شورای انقلاب» را اعلام کرد. نهاد شورای نگهبان از یادگارهای بزرگ انقلاب اسلامی و ثمره آرمانهای شهدای بزرگواری چون« شیخ فضل ا... نوری» رهبر روشن ضمیر مشروطیت است که تبعیت فرآیند قانونگذاری از شرع مبین اسلامی را مطالبه می کردند.

در واقع در سال ۱۳۵۹، با انتخاب اولین اعضای حقوق دان "شورای نگهبان" از طرف مجلس شورای اسلامی،« شورای نگهبان» رسما آغاز بکار کرد. پیش از آن، حضرت امام خمینی( ره) در اول اسفند ماه ۱۳۵۸ فقهای این نهاد را منصوب فرموده بودند و تکمیل ترکیب اعضا و آغاز بکار آن منوط به تشکیل و آغاز بکار مجلس شورای اسلامی بود. پس از انتخابات مجلس و آغاز بکار آن در هفتم خردادماه ۱۳۵۹ و نیز بعد از تصویب اعتبارنامه های اعضای مجلس، انتخاب حقوقدانان شورای نگهبان اولین مصوبه مجلس شورای اسلامی بود.

وظایف و اختیارات شورای نگهبان

قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، برای شورای نگهبان وظایف متعددی را بر شمرده است. عمده این وظایف بطور مشترک بر عهده فقها و حقوق­دانان است و تعدادی ديگر، وظایف اختصاصی فقها می باشد.

از بین مجموعه وظایف شورای نگهبان، سه مورد« نظارت بر قانونگذاری»،« تفسیر قانون اساسی» و« نظارت بر انتخابات» حائز اهمیت بسياري هستند و مباحث زيادي نیز در مورد هر کدام وجود دارد.

مهم ترین وظایف شورای نگهبان نظارت بر انتخابات های مختلف است. این نظارت که طی سال های گذشته و در حدود ۴۰ انتخابات اعمال شده است از اصل ۹۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران اتخاذ شده است:« شورای نگهبان، نظارت بر انتخابات مجلس خبرگان رهبری، ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی و مراجعه به آرای عمومی و همه پرسی را بر عهده دارد.»

۱ ـ نظارت بر قانون­گذاری

۱ ـ ۱ ـ ضرورت نظارت بر قانون­گذاری

۲ ـ ۱ ـ مرجع نظارت

۳ ـ ۱ ـ اقسام نظارت

۱ ـ ۳ ـ ۱ ـ نظارت قانونی

۲ ـ ۳ ـ ۱ ـ نظارت شرعی

۴ ـ ۱ ـ کیفیت نظارت

۱ ـ ۴ ـ ۱ ـ ارسال مصوبات مجلس به شورای نگهبان

۲ ـ ۴ ـ ۱ ـ مهلت اظهار نظر شورای نگهبان

۳ ـ ۴ ـ ۱ ـ معیار تأیید مصوبات توسط شورای نگهبان

۵ ـ ۱ ـ دامنه شمول نظارت

۱ ـ ۵ ـ ۱ ـ مصوبات قوه مجریه

۲ ـ ۵ ـ ۱ ـ مصوبات شورا ها

۳ ـ ۵ ـ ۱ ـ قوانین پیش از انقلاب

۲ ـ تفسیر قانون اساسی

۱ ـ ۲ ـ ضرورت تفسیر

۲ ـ ۲ ـ انواع تفسیر

۳ ـ ۲ ـ صلاحیت شورای نگهبان در تفسیر

۴ ـ ۲ ـ آیین تفسیر قانون اساسی

۱ ـ ۴ ـ ۲ ـ نیاز به تفسیر

۲ ـ ۴ ـ ۲ ـ استفسار

۳ ـ ۴ ـ ۲ ـ انجام تفسیر

۴ ـ ۴ ـ ۲ ـ انتشار

۳ ـ نظارت بر انتخابات

۱ ـ ۳ ـ مفهوم نظارت و ارکان آن

۲ ـ ۳ ـ ضرورت نظارت بر انتخابات

۳ ـ ۳ ـ مرجع نظارت بر انتخابات

۴ ـ ۳ ـ ماهیت نظارت شورای نگهبان

۱ ـ ۴ ـ ۳ ـ نظریه تفسیری شورای نگهبان

۲ ـ ۴ ـ ۳ ـ ماهیت نظارت در قوانین عادی

۵ ـ ۳ ـ نحوه نظارت

۳-۶- بررسی صلاحیت داوطلبان انتخاباتی

۳-۷  نظارت بر همه ­پرسی( الف. همه­ پرسی تأسیسی؛ ب. همه ­پرسی سیاسی؛ ج. همه ­پرسی تقنینی؛ )

شورای نگهبان جمهوری اسلامی ایران

۴ ـ سایر وظایف شورای نگهبان

۱ ـ ۴ ـ حضور در مراسم تحلیف رئیس جمهور 

۲ ـ ۴ ـ حضور در مجلس شورای اسلامی

۳ ـ ۴ ـ حضور در شورای بازنگری قانون اساسی

۴ ـ ۴ ـ حضور در شورای موقّت رهبری

۵ ـ ۴ ـ تهیه اولین قانون مجلس خبرگان رهبری

۶ ـ ۴ ـ عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام

۴-۷- تائید توقف انتخابات در زمان جنگ و اشغال نظامی

۴-۸- اظهار نظر در خصوص مغایرت یا عدم مغایرت اساسنامه های سازمان ها وشرکت های دولتی موضوع اصل ۸۵ قانون اساسی با موازین شرع وقانون اساسی

ساختار شورای نگهبان( اعضای شورای نگهبان)

۱ ـ اعضای شورای نگهبان

۱ ـ ۱ ـ فقهای شورای نگهبان

۱ ـ ۱ ـ ۱ ـ شرایط فقها

۲ ـ ۱ ـ ۱ ـ نحوه تعیین، عزل و استعفای فقها

۲ ـ ۱ ـ حقوق­دانان شورای نگهبان

۱ ـ ۲ ـ ۱ ـ شرایط حقوق­دانان

۲ ـ ۲ ـ ۱ ـ نحوه تعیین، عزل و استعفای حقوق دانان

۳ ـ ۱ ـ مدت عضویت در شورای نگهبان

اعضای شورای نگهبان

براساس اصل نود و دوم قانون اساسی، اعضای شورای نگهبان برای مدت شش سال انتخاب میشوند ولی در نخستین دوره بعد از گذشتن سه سال، نیمی از اعضای هر گروه به قید قرعه تغییر می یابند و اعضای تازه ای به جای آن ها انتخاب می شوند.

اعضای شورای نگهبان

تعداد اعضاء شورای نگهبان

این شورا از دوازده عضو تشکیل شده است که شش عضو از این دوازده تن فق هایی هستند که با حکم رهبر انقلاب عزل و نصب میشوند و شش عضو دیگر حقوقدانانی هستند که با معرفی رئیس قوه قضاییه و رای نمایندگان مجلس شورای اسلامی انتخاب می شوند. دبیر شورای نگهبان بالاترین مقام رسمی این شورا است

گردآوری: بخش سیاسی سرپوش