الیگارشی خطری برای دموکراسی

الیگارشی

تعریف الیگارشی

الیگارشی نوعی نظام سیاسی است که در آن قدرت سیاسی در دست گروه کوچکی از افراد قرار دارد. این گروه کوچک ممکن است از طریق ثروت، قدرت نظامی، یا نفوذ سیاسی به قدرت رسیده باشند. قدمت الیگارشی ها به ۶۰۰ سال قبل از میلاد برمی گردد، زمانی که دولت شهرهای یونانی اسپارت و آتن توسط گروهی نخبه از اشراف تحصیل کرده اداره می شدند.

در برخی موادر اصطلاح الیگارشی و پلوتوکراسی باهمدیگر اشتباه گرفته می شوند، اما باید توجه داشت که رهبران در پلوتوکراسی همواره باید ثروتمند باشند این درحالی است که رهبران در الیگارشی برای کنترل دیگران الزما نیاز به ثروت ندارند. پس می توان گفت که پلوتوکراسی ها همیشه الیگارشی هستند، اما الیگارشی ها همیشه پلوتوکراسی نیستند.

ویژگی‌های الیگارشی

الیگارشی دارای ویژگی‌های زیر است:

تمرکز قدرت :

قدرت در دست یک گروه کوچک متمرکز است. این گروه تصمیم‌گیری‌های مهم کشور را انجام می‌دهد.

تسلط اقتصادی :

گروه حاکم بر بخش‌های مهم اقتصاد کشور تسلط دارد و ثروت را در انحصار خود نگه می‌دارد.

سرکوب مخالفان :

مخالفان و منتقدان سیستم به شدت سرکوب می‌شوند. آزادی بیان وجود ندارد.

الیگارشی در یونان باستان

مزایا و معایب الیگارشی:

جوانب مثبت الیگارشی ها:

الیگارشی ها غالبا کارایی دارند، به طوری که با قدرت گرفتن تعداد معدودی از افراد و با تخصص، آنها قادر هستند تا سریعا تصمیم گرفته و سپس دست به عمل بزنند، همین موضوع سبب می شود الیگارشی ها کارآمد تر از سایر نظام های حکومتی باشند که در آنها بسیاری از افراد باید در همه موارد تصمیم گیری نقش داشته باشند.

الیگارشی ها تحت عنوان نتیجه کارآمد به بیشتر مردم اجازه می دهند تا مسائل مربوط به جامعه را نادیده بگیرند و زمان بیشتری را صرف زندگی روزمره می کنند. با اعتمادی که به خرد الیگارشی ها وجود دارد مردم آزاد خواهند بود تا بر شغل، خانواده و سرگرمی های خودشان تمرکز داشته باشند. به این ترتیب، الیگارشی‌ها می‌توانند زمان بیشتری را برای نوآوری‌های فنی در نظر بگیرند.

یکی از اهداف اصلی الیگارشی ها؛ ثبات اجتماعی است یعنی باید بتواند وضعیت موجود را حفظ کند، تصمیمات در الیگارشی ها دارای ماهیت محافظه کارانه هستند، درنتیجه مردم کمتر از نتایج شدید و بالقوه خطرناک سیاست آسیب می بینند. 

معایب الیگارشی:

الیگارشی ها غالبا نابرابری در درآمد را افزایش می دهند، آنها و شرکای نزدیکشان به سبک زندگی مجلل و ممتاز خود عادت کرده اند به همین دلیل غالبا سهم زیادی از ثروت کشور را تحت تملک خود در می آورند. 

الیگارشی ها توانایی راکد شدن دارند، آنها غالبا تمای دارند قبیله ای باشند و تنها با افرادی معاشرت خواهند کرد که ارزش های یکسان با آنها داشته باشند، این درحالی است که ممکن است ثبات نیز ایجاد کند اما ورود افراد و گروه های جدید با ایده و دیدگاه های به روز به طبقه حاکم در این مورد ممنوع می شود. 

الیگارشی ها با کسب قدرت زیاد می توانند بازار آزاد را محدود و درنتیجه به مردم آسیب وارد کنند، الیگارشی ها می توانند با قدرت نامحدود خود بین اعضا توافق ایجاد کنند تا قیمت ها در یک طیف خاص ثابت بماند. در این صورت مزایای خاصی برای طبقات پایین تر نادیده گرفته می شود و یا مقدار کالاهای در دسترس مردم محدود خواهد شد. این نقض قوانین عرضه و تقاضا می تواند آثار مخربی بر جامعه داشته باشد.

الیگارشی ها می توانند آشفتگی اجتماعی پدید بیاورند، زمانی که مردم متوجه می شوند که هیچ امیدی به پیوستنشان به طبقه حاکم وجود ندارد به ناامیدی دچار خواهند شد و گاهی ممکن است به خشونت متوسل شوند. تلاش برای سرنگونی الیگارشی اقتصاد را مختل می کند و به همه افراد جامعه آسیب می رساند.

مزایا و معایب الیگارشی

انواع اُلیگارشی

انواع اُلیگارشی عبارتند از:

اُلیگارشی نظامی :

قدرت در اختیار فرماندهان نظامی است.

اُلیگارشی مذهبی:

روحانیون قدرت را در اختیار دارند.

اُلیگارشی سیاسی:

یک حزب سیاسی یا گروه سیاسی خاص قدرت را متمرکز کرده‌است.

اُلیگارشی موروثی:

در این نوع اُلیگارشی، قدرت سیاسی از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود.

اُلیگارشی اقتدارگرا:

در این نوع اُلیگارشی، قدرت سیاسی در دست گروهی از افراد قرار دارد که از طریق زور و دیکتاتوری به قدرت رسیده‌اند.

پیامدهای اُلیگارشی

پیامدهای منفی اُلیگارشی عبارتند از:

• نابرابری اجتماعی و شکاف طبقاتی

• فساد اقتصادی و سوء استفاده از منابع

• سرکوب آزادی‌های مدنی و سیاسی

• الیگارشی می‌تواند منجر به بی‌ثباتی سیاسی و اجتماعی شود.

• بی‌عدالتی و تبعیض

• الیگارشی می‌تواند منجر به فقر، نابرابری، و فساد شود.

• این نوع نظام سیاسی ممکن است آزادی‌های سیاسی و مدنی را محدود کند.

انواع مختلف الیگارشی

الیگارشی در ایران

ایران نیز در طول تاریخ خود شاهد اُلیگارشی‌های مختلف بوده است. از جمله می‌توان به اُلیگارشی قاجاری اشاره کرد که در آن قدرت سیاسی در دست خانواده‌های ثروتمند و صاحب نفوذ قرار داشت. این اُلیگارشی منجر به فقر، نابرابری، و فساد گسترده در ایران شد. در حال حاضر نیز برخی از کارشناسان معتقدند که ایران با یک اُلیگارشی جدید روبرو است که در آن قدرت سیاسی در دست گروهی از افراد قرار دارد که از طریق ثروت، قدرت نظامی، و نفوذ سیاسی به قدرت رسیده‌اند. این اُلیگارشی جدید نیز می‌تواند منجر به فقر، نابرابری، و فساد گسترده در ایران شود.

حکومت های الیگارشی

از جمله حکومت هایی که تا کنون درگیر الیگارشی بوده اند می توان به؛ جمهوری روم باستان، امپراتوری روم،روسیه تزاری، یونان باستان، ایران قاجاری اشاره کرد.

حکومت های درگیر الیگارشی

راه‌های مقابله با اُلیگارشی

تقویت نهادهای دموکراتیک، مانند انتخابات آزاد و مستقل، مطبوعات آزاد، و قوه قضائیه مستقل، گسترش آگاهی سیاسی مردم و تشویق آنها به مشارکت در سیاست، مبارزه با فساد و ایجاد شفافیت در امور اقتصادی و سیاسی از جمله راه های مبارزه با الیگارشی هستند.

سخن پایانی مقاله اُلیگارشی

اُلیگارشی نوعی نظام سیاسی است که در آن قدرت سیاسی در دست گروه کوچکی از افراد قرار دارد. این نوع نظام سیاسی می‌تواند منجر به فقر، نابرابری، و فساد شود. همچنین ممکن است آزادی‌های سیاسی و مدنی را محدود کند و منجر به بی‌ثباتی سیاسی و اجتماعی شود.

گردآوری: بخش سیاسی سرپوش