همه پرسی یا رفراندومهمه پرسی یا رفراندوم
روش تصمیم‌گیری در مواجهه با تعداد زیادی گزینه می‌تواند بسیار چالش‌برانگیز و پیچیده باشد. ممکن است در برخی موارد، ما نیاز داشته باشیم تا نظرات و دیدگاه‌های افراد مختلف را در انتخاب خود در نظر بگیریم. در این حالت، روشی متداول برای جمع‌آوری نظرات و دیدگاه‌ها وجود دارد: همه پرسی و رفراندوم. در این مقاله، به معرفی و توضیح این روش و نکات مهم در انتخاب بین آنها می‌پردازیم.
تعریف همه پرسی و رفراندوم
همه پرسی یا رفراندوم (به فرانسوی: Référendum) رأی‌گیری مستقیم از همهٔ اعضای تشکیل دهندهٔ یک سازمان یا جامعه است؛ برای رد یا تصویب سیاستی که رهبران یا نمایندگان پیشنهاد کرده‌اند.
همه پرسی یا رفراندوم یکی از مهمترین ابزارهای دموکراسی مستقیم است که به مردم این امکان را می‌دهد که مستقیماً در تصمیم‌گیری‌های مهم کشور مشارکت داشته باشند. همه پرسی یا رفراندوم می‌تواند برای تصویب قوانین جدید، تغییر قانون اساسی، یا حل اختلافات مهم بین دولت و مردم استفاده شود.
رای گیری همه پرسی یا رفراندومتاریخچه همه پرسی یا رفراندوم
زمانی که انسان برای ادامه زندگی به شکار و جمع آوری می پرداخت، دولت یا فرمانروایی برای کنترل جامعه وجود نداشت. رشد جمعیت سبب شکلگیری دولت و شهرهایی شد، درنتیجه مردم به عنوان فرمانروا یا حاکم مشغول سازماندهی امور جامعه شدند و قدرت به دست عده ای از افراد افتاد که از طرف مردم به این مقام دست پیدا کرده بودند.
یافته های باستانی و مدارک به دست آمده از گذشته نشان می دهد که در بخش هایی از بین‌النهرین، هندوستان و در بخش‌هایی از ایران، مجالسی وجود داشت که منتخبین و بزرگان شهر در آن جمع می‌شدند تا درباره مسائل مهم به خصوص جنگ ها تصمیم بگیرند. البته باید اشاره شود که هیچ کنترل دقیق و کاملی درباره رفتار حاکمان اعمال نمی شد و خواسته آنها به عنوان یک ماده قانونی تلقی می شد.
بعد از گذشت مدتی نظام حکومتی جدید شکل گرفت که نقش مردم در آن پررنگ تر شد. در سال ۵۰۸ قبل از میلاد، نظام حکومتی جدیدی به نام حکوکن مردم بر مردم شکل گرفت که مبدا آن به شهرهای یونان برمی گردد. نام این نظام حکومتی را دموکراسیا گذاشتند که از دو بخش دموس به معنای مردم و کراسیا به معنی فرمانروایی بود. در نهایت این نظام به معنی مشارکت مستقیم مردم و شهروندان در اداره جامعه بود.
مردم در نشست هایی گرد هم جمع می شدند تا درباره موضوعات مسائل مهم ازجمله مذاکره و مشورت و سپس بین خود رای گیری می کردند تا تصمیم نهایی اتخاذ شود.
بعد از یونان، روم نیز هم شیوه حکومتی جمهوری را برای اداره کشور اتخاذ کرد: رومی‌های باستان در سال ۵۰۹ پیش از میلاد، حکومت پادشاهی را برانداختند و نظام جمهوری برقرار کردند. درنتیجه برای نخستین بار حکومت های موروثی از بین رفتند و رومی ها نتیجه گرفتند که باید از بین مردم نمایندگان مجلس انتخاب شده و امپراتور توسط نمایندگان مردم به قدرت برسد و توسط همان مجلس تحت کنترل و نظارت باشد. درحقیقت جمهوری به معنای حکومت مردمی از این زمان شکل گرفت و روند تغییر و پیشرفت زیادی را به همراه داشت.
پاتریستن‌ها که اشراف‌زاده و از طبقات مرفه جامعه بودند، خود را وارثان مادام العمر سنا دانسته و به عوام اجازه ورود به مجلس و شرکت در تصمیم‌گیری‌ها را نمی‌دادند، البته مردم عادی می خواستند که هرچه بیشتر در روند اداره کشور سهیم باشند، درنتیجه با اعتراض مردم مجلس دیگری تحت عنوان عوام شکل گرفت. این مجلس نمی توانست قانون گذاری انجام دهد اما می توانست نمایندگان را به جلسات سنا ارسال کند تا در تصویب قوانین و نظارت بر عموم مردم کمک کنند. این تغییرات در شیوه حکومت به همین نقطه ختم نشد و در سراسر جهان همیشه بحث های زیادی برای شیوه حکومت مطرح بود. گاه حتی مردم برای اجرای حق خود در انتخاب شیوه اداره امور کشور شان انقلاب کرده‌اند مانند انقلاب فرانسه.
همه پرسی یا رفراندوم در آفریقاانواع همه پرسی یا رفراندوم
همه پرسی یا رفراندوم می‌تواند به دو نوع اصلی تقسیم شود:
همه پرسی یا رفراندوم اختیاری:
در این نوع همه پرسی یا رفراندوم، مردم اختیار دارند که در آن شرکت کنند یا خیر. در همه‌پرسی اختیاری نمایندگان مجلس ممکن است با اکثریّت قاطع مسئله‌ای را به رأی عمومی واگذارند یا دولت، در غیاب مجلس یا به رغم آن، موضوعی را به رأی عمومی بگذارد. امکان دیگر همه‌پرسی با درخواست همگانی است.
همه پرسی یا رفراندوم اجباری:
در این نوع همه پرسی یا رفراندوم، مردم موظف هستند که در آن شرکت کنند. همه‌پرسی اجباری معمولاً برای تصویب قانون اساسی یا متمّم آن است.
همه پرسی یا رفراندوم برای همه مردممزایا و معایب همه پرسی یا رفراندوم
همه پرسی یا رفراندوم مزایا و معایبی دارد که در زیر به آنها اشاره می‌کنیم:
مزایای همه پرسی یا رفراندوم
- همه پرسی یا رفراندوم به مردم این امکان را می‌دهد که مستقیماً در تصمیم‌گیری‌های مهم کشور مشارکت داشته باشند.
- همه پرسی یا رفراندوم می‌تواند به حل اختلافات مهم بین دولت و مردم کمک کند.
- همه پرسی یا رفراندوم می‌تواند به افزایش مشروعیت دولت کمک کند.
معایب همه پرسی یا رفراندوم
- همه پرسی یا رفراندوم ممکن است منجر به تصمیم‌گیری‌های احساسی شود.
- همه پرسی یا رفراندوم ممکن است توسط گروه‌های ذی‌نفع خاص دستکاری شود.
- همه پرسی یا رفراندوم ممکن است منجر به اتخاذ تصمیماتی شود که برای کل جامعه زیان‌بار باشد.
همه پرسی یا رفراندوم در سال ۵۷ در ایرانشرایط برگزاری همه پرسی یا رفراندوم
شرایط برگزاری همه پرسی یا رفراندوم در هر کشور متفاوت است. اما به طور کلی، شرایط زیر برای برگزاری همه پرسی یا رفراندوم لازم است:
- وجود یک قانون اساسی که به برگزاری همه پرسی یا رفراندوم اجازه دهد.
- تصویب برگزاری همه پرسی یا رفراندوم توسط مجلس یا نهاد قانون‌گذاری دیگر.
- تعیین موضوع همه پرسی یا رفراندوم به صورت دقیق و شفاف.
- اطلاع‌رسانی کامل و جامع به مردم در مورد موضوع همه پرسی یا رفراندوم.
نکات برگزاری رفراندوم یا همه پرسی
مواردی که باید در همه پرسی یا رفراندوم رعایت شود
- در برگزاری همه پرسی یا رفراندوم باید موارد زیر رعایت شود:
- باید تضمین شود که همه مردم به اندازه کافی در مورد موضوع همه پرسی یا رفراندوم آگاهی داشته باشند.
- باید تضمین شود که مردم آزادانه و بدون هیچ‌گونه فشاری در همه پرسی یا رفراندوم شرکت کنند.
- باید تضمین شود که آرای مردم به درستی و به صورت شفاف شمارش شود.
گردآوری: بخش سیاسی سرپوش
- 10
- 1
