توتالیتاریسمتوتالیستاریسم چیست؟
توتالیتاریسم، شکلی از حکومت که از نظر تئوریک اجازه آزادی فردی را نمی دهد و می خواهد همه جنبه های زندگی فردی را تابع اقتدار دولت کند. دیکتاتور ایتالیایی بنیتو موسولینی اصطلاح توتالیتر را در اوایل دهه ۱۹۲۰ ابداع کرد تا دولت جدید فاشیستی ایتالیا را توصیف کند، که وی بیشتر آن را به عنوان "همه در داخل دولت، هیچ‌کس خارج از دولت، هیچ‌کس علیه دولت" توصیف کرد.
با آغاز جنگ جهانی دوم، تمامیت خواهی مترادف با حکومت تک حزبی مطلق و سرکوبگر شده بود. دیگر نمونه‌های مدرن دولت‌های توتالیتر عبارتند از: اتحاد جماهیر شوروی تحت رهبری جوزف استالین، آلمان نازی در زمان آدولف هیتلر، جمهوری خلق چین در زمان مائو تسه تونگ، و کره شمالی تحت سلسله کیم.
توتالیستاریسم، میوه‌ی تلخِ ترکیبی از عوامل تاریخی، سیاسی و فلسفی است. فروپاشی نظام‌های سنتی، ناکامی‌های لیبرالیسم در بحبوحه‌های جنگ‌های جهانی، ظهور رهبران کاریزماتیک و افراط‌گرا، و ریشه‌های ایدئولوژیک در کمونیسم و فاشیسم، از جمله این عوامل‌اند.
• ناامیدیِ پساجنگ: پس از خرابی‌های جنگ جهانی اول، مردم در جستجوی ثبات و امنیت بودند. وعده‌های دروغین توتالیستاریسم، مبنی بر ایجاد نظم و قدرت مطلق، در این فضا به گوش‌ها خوشایند می‌آمدند.
• شکست لیبرالیسم: ناتوانی دولت‌های لیبرال در برون‌رفت از بحران‌های اقتصادی و اجتماعی، زمینه‌ی دیگری برای رشد توتالیستاریسم بود. مردم به دنبال سیستمی می‌گشتند که بتواند مشکلات را با مشت آهنین حل کند.
• رهبران کاریزماتیک: ظهور رهبرانی همچون هیتلر، استالین و موسولینی با شخصیت‌های اقتدارگرا و وعده‌های آرمان‌شهری، توده‌های مردم را به سمت توتالیستاریسم سوق داد.
• ایدئولوژی‌های افراطی: کمونیسم با ایدئولوژی کنترل مطلق دولت بر جامعه و فاشیسم با نژادپرستی و ملی‌گرایی افراطی، خوراک ایدئولوژیک رژیم‌های توتالیتر را فراهم آوردند.
درباره توتالیتاریسمویژگیهای توتالیتر
توتالیستاریسم را می‌توان با چند ویژگی کلیدی شناسایی کرد:
کنترل مطلق:
دولت توتالیتر، کنترل انحصاری بر تمامی جنبه‌های زندگی فردی و اجتماعی دارد. از اقتصاد و سیاست گرفته تا فرهنگ، آموزش، و حتی زندگی خصوصی افراد، همه زیر سیطره‌ی حاکمیت توتالیتر است.
ایدئولوژی حاکم:
توتالیستاریسم بر پایه‌ی یک ایدئولوژی انعطاف‌ناپذیر بنا شده است که به عنوان تنها حقیقت مطلق تبلیغ می‌شود. هرگونه مخالفت یا تردیدی نسبت به این ایدئولوژی، به شدت سرکوب می‌شود.
وحشت و سرکوب:
برای حفظ کنترل و ایجاد اطاعت، دولت توتالیتر از ابزارهای وحشت و سرکوب استفاده می‌کند. پلیس مخفی، زندان‌ها، شکنجه و اعدام، از جمله ابزارهای رایج در این رژیم‌ها هستند.
شخصیت‌پرستی:
رهبرِ توتالیتر، به‌عنوان شخصیتی فراانسانی و تجسم‌بخش ایدئولوژی حاکم، پرستش می‌شود. هرگونه انتقاد یا مخالفت با رهبر، به مثابه خیانت به کل ایدئولوژی تلقی می‌شود.
انزواگرایی:
رژیم‌های توتالیتر، با ایجاد مرزهای بسته و کنترل شدید بر اطلاعات، جامعه را از دنیای خارج منزوی می‌کنند. هدف این انزوا، جلوگیری از نفوذ هرگونه تفکر و ایدئولوژی‌ای است که بتواند قدرت توتالیتر را به چالش بکشد.
پیامدهای توتالیتاریسم
حاکمیت توتالیتر، پیامدهای فاجعه‌باری برای فرد و جامعه به همراه دارد:
از بین رفتن آزادی‌های فردی:
آزادی بیان، عقیده، تجمع، و انتخاب، در توتالیستاریسم معنا و مفهومی ندارند. فرد به یک چرخ‌دنده‌ی بی‌اراده در ماشین ایدئولوژی توتالیتر تبدیل می‌شود.
فروپاشی اخلاق:
در فضایی که وحشت و سرکوب حاکم است، مصلحت و تبعیت، جایگزین ارزش‌های اخلاقی می‌شوند. دروغگویی، بی‌تفاوتی، و حتی مشارکت در اعمال غیرانسانی، به امری عادی تبدیل می‌گردند.
توقف رشد و توسعه:
خلاقیت، نوآوری، و تفکر انتقادی در توتالیستاریسم خفه می‌شوند. جامعه‌ای که در چنگال ایدئولوژی حبس شده، توانایی پیشرفت و توسعه‌ی پایدار را از دست می‌دهد.
جنگ و خونریزی:
رژیم‌های توتالیتر، با ایدئولوژی‌های افراطی و میل به گسترش قلمرو، اغلب به جنگ‌های خونین و خشونت‌بار با کشورهای همسایه و حتی جهان دست می‌زنند.
تخریب حافظه‌ی تاریخی:
برای حفظ قدرت، توتالیستاریسم به بازنویسی تاریخ و پاک‌کردن هرگونه ردی از مخالفت و مقاومت دست می‌زند. حافظه‌ی تاریخی جامعه به ابزاری برای تحریف واقعیت و توجیه اعمال رژیم تبدیل می‌شود.
ویژگی های توتالیتاریسممقابله با توتالیتاریسم
با شناخت ریشه‌ها، ویژگی‌ها و پیامدهای توتالیتر، می‌توانیم در برابر نفوذ آن ایستادگی کنیم. مهمترین سلاح‌های ما در این مبارزه عبارت‌اند از:
آموزش و آگاهی‌رسانی:
افزایش سطح آگاهی عمومی نسبت به خطرات توتالیتر، از طریق آموزش تاریخ، فلسفه و حقوق بشر، می‌تواند جامعه را در برابر وعده‌های دروغین و شعارهای فریبنده‌ی این ایدئولوژی مقاوم سازد.
حفظ و تقویت نهادهای مدنی:
نهادهای مدنی مستقل و قدرتمند، با نقد و نظارت بر قدرت دولت، مانع از انحراف آن به سمت توتالیستاریسم می‌شوند.
حمایت از آزادی بیان و اندیشه:
ایجاد فضایی برای گفت‌وگوی آزاد و انتقادی، از مهمترین عوامل پیشگیری از رشد توتالیتر است. سرکوب و محدودیت اندیشه، تنها زمینه‌ی رشد این ایدئولوژی را فراهم می‌آورد.
حفظ حافظه‌ی تاریخی:
فراموش‌نکردن جنایات و پیامدهای توتالیتر، به ما یادآوری می‌کند که نباید اجازه دهیم چنین سیاهی‌هایی بر تاریخ تکرار شوند.
همبستگی جهانی:
مبارزه با توتالیتر، فراتر از مرزهای ملی است. همبستگی و همکاری جوامع مختلف در دفاع از حقوق بشر و آزادی‌های بنیادین، می‌تواند از گسترش این ایدئولوژی جلوگیری کند.
مقابله با توتالیتاریسممثالهای توتالیستاریسم
برخی از مثال‌های توتالیستاریسم در تاریخ عبارتند از:
رژیم نازی در آلمان:
رژیم نازی تحت رهبری آدولف هیتلر، به عنوان یک نمونه مشهور از توتالیستاریسم محسوب می‌شود. در این رژیم، دولت به صورت کامل کنترل جامعه را در دست داشت و تلاش کرد تا ایدئولوژی نازی را در تمام جوانب زندگی اجتماعی و فرهنگی ترویج کند.
رژیم استالینیسم در شوروی:
در دوران استالین، دولت شوروی توانست کنترل کاملی بر جامعه را به دست آورد. تمام منابع، اقتصاد، و تصمیم‌گیری‌ها تحت کنترل دولت بودند و همچنین، تنظیم فرهنگی و ایده‌ها و ارزش‌های مورد نظر دولت بود. کشور شوروی در این دوران شاهد سانسور رسانه‌ها، تضییع حقوق شهروندی و حملات به آزادی فردی بود.
رژیم طالبان در افغانستان:
رژیم طالبان که در دهه های اخیر شکل گرفت، نمونه‌ای دیگر از توتالیستاریسم است. در این رژیم، با اعمال محدودیت‌های شدید بر آزادی‌های فردی، از جمله آزادی بیان، آزادی مذهبی و حقوق زنان، کنترل کاملی بر جامعه را به دست آورد.
رژیم کیم جونگ‌اون در کره شمالی:
در کره شمالی، رژیمی توتالیتری وجود دارد که تحت رهبری خانواده کیم، تمامی نواحی زندگی مردم را کنترل می‌کند. این رژیم با سانسور رسانه‌ها، تحریم حقوق بشر و کنترل کامل منابع کشور، نمونه دیگری از توتالیستاریسم است.
همچنین، می‌توان مثال‌های دیگری از توتالیستاریسم در برخی کشورها و دوران‌های تاریخی دیگر نیز بیان کرد. اما در کل، توتالیستاریسم بر محدودیت آزادی فردی، کنترل دولت بر جوانب مختلف زندگی اجتماعی و فرهنگی و نابرابری اجتماعی تاکید می‌کند.
نمونه هایی از توتالیتاریسم در رژیم نازی سخن پایانی درباره توتالیستاریسم
توتالیترسم، سیاهی‌ای است که همچنان بر جهان سایه افکنده است. اما با شناخت ماهیت آن، تقویت ارزش‌های انسانی، و دفاع از آزادی‌های فردی و اجتماعی، می‌توانیم مانع از تکرار اشتباهات گذشته و ساختن آینده‌ای روشن‌تر و آزادتر باشیم. فراموش نکنیم که هر قدمی در راه آگاهی‌رسانی و مقاومت، نوری است که تاریکی توتالیتر را به عقب می‌راند.
گردآوری: بخش سیاسی سرپوش
- 14
- 4
