همه چیز درباره آبیاری سنتی، کارآمد و با صرفه کوزه ای

آبیاری کوزه ای

آبیاری کوزه ای چیست؟

آبیاری کوزه ای روش آبیاری قدیمی است که با حفر کردن گودال زیر زمین و قرار دادن کوزه های سفالی بزرگ، رسی و بدون لعاب در آن، آب را به گیاهان می رسانند. جنس این کوزه ها بهتر است سفالی باشند تا کارایی بیشتری به همراه داشته باشند. اصولا در اطراف کوزه ها مخلوطی از کود حیوانی و خاک قرار می دهند و دهانه کوزه را بیرون از خاک می گذارند. بعد از اینکه مراحل ذکر شده انجام شد، کوزه را پر از آب می کنند و با گذشت زمان آب از داخل کوره و دیواره های سفالی کوزه به بیرون تراوش می کند، سپس خاک آن را جذب کرده و تغذیه و درنهایت رشد به خوبی صورت می گیرد. 

تراوش و ریزش آب منجر به خنک و مرطوب شدن ریشه ها می شود، درنتیجه گیاه دچار خشکی یا کمبود آب نخواهد شد. شاید برای شما جالب باشد که آب خارج شده از کوزه به دنبال مکش مولکولی هوا تبدیل به بخار شده و به ازای هر میلی لیتر آن ۳۵۰۰ کالری انرژي به شکل گرما از کوزه خارج می شود، همین فرآیند سبب می شود تا آب کوزه از داخل خنک بمامد. در گذشته اطراف کوزه ها سبزیجات و صیفی جات کاشته می شد که اصولا بار خوبی داشتند. 

در نوعی دیگر از این آبیاری کوزه ای می توان فرآیند را با لوله های پلاستیکی و مقاوم انجام داد، بدین صورت که چند سوراخ در کوزه ایجاد و سپس آبیاری را در سطح زیرین خاک گسترش می دهند، درنتیجه محدود بیشتری از خاک توسط یک کوزه سیراب می شود. در روشی دیگر می توان به جای استفاد از لوله های پلاستیکی، از طناب استفاده کرد. برای رسیدن به این کارایی باید احتیاطات بسیاری را مدنظر داشت.

در روشی دیگر شما می توانید انتهای کوزه را یک سوراخ به قطر طناب ایجاد کرده و طناب را از آن رد کنید، سپس هر دو سمت آزاد طناب را یک گره محکم بزنید به طوریکه غیرقابل باز شدن باشد. این حرکت آب می تواند به دنبال خاصیت مویینگی با سرعت بسیار کمتری از کوزه به خاک تراوش کند. درصورتی که چند طناب در مسیرهای همسایه ایجاد کنید می توان تعداد بیشتری درخت را با استفاده از یک کوزه آب تغذیه کرد. 

همه چیز درباره آبیاری کوزه ای

ویژگی‌های آبیاری کوزه ای:

تنظیم خودکار آبدهی:

زمان کارگذاشتن کوزه در خاک سطح بیرونی آن به دنیال مکش خاک خشک اطرافش، از خود آب تراوش می کند. بعد از گذشت چمد روز خاک اطراف کوزه نم دار شده و تراوش آب نیز کمتر می شود. سپس با کاهش مقدار نمناکی خاک میزان تراوش آب از کوزه مجددا افزایش پیدا می کند. این توانایی تنظیم خودکار آبدهی همانند سیستم‌های آبیاری پیشرفته‌ای رفتار می‌کند که در آن‌ها مکش سنج و کنترلر به کار برده شده‌است.

پالایش:

آب ریخته شده داخل کوزه به وسیله لایه های سفالی کوزه پالایش فیزیکی می شوند، درنتیحه می توان آب هایی که میزان شوری آنها نسبتا بالا است هم در کشاورزی استفاده کرد. 

صرفه جویی:

در این روش از تبخیر سطحی جلوگیری می شوند، درنتیجه با کمترین مقدار آب بیشترین میزان محصول به دست خواهد آمد. 

مزایای آبیاری کوزه ای:

آبیاری دقیق: 

آبیاری می تواند امکان آبیاری دقیق گیاهان را فراهم کند، زیرا می توانید جریان و جهت آب را کنترل کنید. این به ویژه برای گیاهان ظریف یا گیاهانی که به مقادیر خاصی آب نیاز دارند مفید است.

حفظ آب: 

آبیاری می تواند آب کمتری را نسبت به روش های دیگر مصرف کند، زیرا آنها آب را مستقیماً به پایه گیاه می رسانند و رواناب آب را به حداقل می رسانند. این امر به صرفه جویی در مصرف آب به خصوص در مناطقی که آب کمیاب است کمک می کند.

قابل حمل بودن: 

آبیاری کوزه ای قابل حمل، سبک وزن و حمل آسان هستند و برای استفاده در باغ های کوچک یا گیاهان سرپوشیده ایده آل هستند. آنها همچنین برای آبیاری گیاهان در مکان های صعب العبور عالی هستند.

تطبیق پذیری: 

آبیاری کوزه ای را می توان برای انواع گیاهان از جمله نهال، گیاهان جوان و گیاهان بالغ استفاده کرد. آنها همچنین می توانند برای گیاهان داخلی و خارجی استفاده شوند و آنها را به ابزاری همه کاره برای هر باغبانی تبدیل می کند.

بهبود سلامت گیاه: 

آبیاری کوزه ای می‌تواند با رساندن مستقیم آب به ریشه‌ها و به حداقل رساندن خطر آبیاری بیش از حد یا زیر آبیاری، سلامت گیاه را بهبود بخشند. این به جلوگیری از پوسیدگی ریشه، کپک یا سایر بیماری های گیاهی کمک می کند.

ویژگی های آبیاری کوزه ای

سایر مزایا:

- افزایش کیفیت محصولات

- در انرژی استفاده شده صرفه جویی خواهد شد

- نیازی به ترازبندی و یکسان بودن زمین نخواهد بود

- در مصرف آب صرفه جویی خواهد شد

- در مصرف سموم و کودها تا ۵۰ درصد صرفه جویی می شود

- علف های هرز به تدریج از بین می روند

- این روش آبیاری می تواند از شیوع آفت ها جلوگیری کند

- پیشگیری از آلودگی محیط زیست

- در این روش می توان هم مزارع بزرگ و هم باغچه های کوچک را آبیاری کرد

- پیشگیری از آسیب رسیدن به گیاه

- باعث در امان ماندن کوزه ها از آسیب حیوانات و جوندگان می شود

- اکسیژن رسانی به ریشه فراهم خواهد شد و نیاز به شخم زدن نیز کاهش پیدا می کند

- سفره های آب زیرزمینی از آلودگی در امان خواهند ماند

- برای هر نوع گیاه، آب یا خاکی روشی مناسب محسوب می شود

- به دنبال وزش باد از بین نخواهند رفت

مزایای آبیاری کوزه ای

معایب آبیاری کوزه ای:

در این روش استفاده از عملیات شخم زدن با تجیهزات و ماشین آلات کشاوری دشوار خواهد شد، زیرا به دنبال برخود اشیاء با کوزه ها دچار شکستگی می شوند و آب آنها هدر می رود. از طرفی موارد دیگر وجود دارد که در ادامه به آنها اشاره می شود. 

ثابت بودن:

این سیستم آبیاری کاملا ثابت و فیکس شده است و بعد از اجرای آن ایجاد تغییرات یا جابجایی هزینه بر خواهد بود. باید بدانید که تمام پیش بینی های لازم را در مرحله اول انجام داده و سپس جابجایی و تغییر را صورت دهید. 

لوله گذاری زیر خاک:

از آنجایی که در آبیاری کوزه ای، لوله ها در عمق ۱۰ تا ۶۰ سانتی متری خاک قرار می گیرند، هزینه های شیارکنی هم افزایش پیدا خواهند کرد. 

عدم استفاده در زمین های کوهستانی:

استفاده از آبیاری کوزه ای در زمین هایی که امکان شیارکنی وجود نداشته یا بسیار سخت است، مناسب نخواهد بود. استفاده از آبیاری کوزه ای ۵۰ سال است که دیگر جایی در کشاورزی ندارد. 

معایب آبیاری کوزه ای

منسوخ شدن روش آبیاری کوزه ای:

از جمله دلایل منسوخ شدن آن می توان به گران بودن نیروی انسانی جهت جایگذاری کوزه در خاک، عدم توانایی استفاده از دستگاه های شخم زنی اتوماتیک، حفر چاه های عمیق و دسترسی به آب های زیرزمینی و... اشاره کرد. 

کشاورزان و باغداران دوباره به این روش علاقه نشان داده اند و از مزایای این روش بهره می برند.

گردآوری: بخش علمی سرپوش