مراحل و شرایط لازم برای کاشت گوجه فرنگی چیست؟

کاشت گوجه فرنگی در مناطق گرمسیر اواخر زمستان انجام می شود

کاشت گوجه فرنگی

علاوه بر کاشت گوجه فرنگی در خاک کاشت آن در شرایط خاص نیز ممکن است. خیلی از گوجه های تولید شده تجاری نیز در محیط های بدون خاک با استفاده از یک محلول کود مصنوعی پرورش داده می شود و پیش از اینکه برسند چیده می شوند؛ این روشها منجر می شود ظاهر گوجه فرنگی خوب بنظر رسد ولی مزه خوبی نداشته باشد. تحقیقات همچنین نشان داده اند که گوجه فرنگی های ارگانیک و داخلی، ترکیبات شیمی پیچیده تری نسبت به میوه های تولید شده تجاری دارند و طعم بهتری دارند. در این مطلب با مراحل کاشت گوجه فرنگی آشنا می شوید.

مراحل و شرایط لازم برای کاشت گوجه فرنگی

> حرارت مورد نیاز برای کاشت گوجه فرنگی

حرارت یکی از عوامل مهم در کاشت گوجه فرنگی است. برای تهیه نشاء گوجه فرنگی گلخانه هایی که دارای حرارت یکنواختی بین ۱۸ تا ۲۰ درجه سانتی گراد باشد نتیجه مطلوبی داشته و از این مرجله به بعد حرارت بین ۱۶ تا ۱۸ درجه سانتی گراد در روز و ۱۲ تا ۱۴ درجه سانتی گراد در شب برای گیاه مناسب شناخته شده است.

لازم به ذکر است که در روزهای آفتابی حرارت گلخانه به ۲۱ تا ۲۴ درجه سانتی گراد فزونی پیدا می کند. ضمنا با نزدیک شدن شب باید درجه حرارت برای کاشت گوجه فرنگی به سرعت کاهش و با شروع روز سریعا افزایش داده شود. این مطلب بیانگر این است که حرارت گلخانه به نور بستگی دارد و باید حرارت و نور با هم کنترل شود. 

> نور، عاملی موثر در کاشت گوجه فرنگی

برای این که بتوانیم بهره­ وری در کاشت گوجه فرنگی را به حداکثر ممکن برسانیم باید دانش روشنی از شرایط محیطی مورد نیاز برای کاشت گوجه فرنگی، در اختیار داشته باشیم. نور عامل اصلی و تعیین کننده در عملکرد محصول است، هرچند تولیدکنندگان در مزارع باز نمی توانند بعضی از عوامل محیطی مثل دما و نور را کنترل کنند ولی در شرایط نامساعد می­توانند با به کارگیری روش های مناسب در تولید، مانند نحوه کود دهی و آبیاری، به کاهش اثرات مخرب اینگونه شرایط نامساعد کمک کنند. 

> آماده سازی خاک مزرعه برای کاشت گوجه فرنگی

بسته به نوع خاک و شرایط اقلیمی، چند روش آماده سازی خاک برای کاشت گوجه فرنگی مورد استفاده قرار می گیرد. آماده سازی خاک در پاییز برای خاک های سنگین دارای بافت ریز (خاکهای رسی و لومی رسی) توصیه شده است، ولی برای خاکهای دارای بافت سبک (لومی و لومی شنی)، شخم بهاره توصیه می گردد.

آهک باید پیش از کاشت گوجه فرنگی به خاک اضافه شود تا فرصت برای انجام واکنش آن در اختیار باشد. دادن کود و اختلاط آن با خاک معمولاً در فصل بهار انجام می گیرد. برای خاکهایی که در پاییز شخم خورده اند، پیش از کاشت لازم است خاک دیسک زده شود تا برای کاشت گوجه فرنگی آماده گردد.

شخم بازمانده های محصول قبلی باعث بهبود خاک برای کاشت گوجه فرنگی میشود

عمق شخم بسته به نوع خاک مختلف بوده ولی معمولاً عمق ۲۰ تا ۲۵ سانتی متر توصیه می شود. در صورتیکه عمق بیشتری از خاک آماده گردد، برای کاشت گوجه فرنگی بهتر بوده، چون ریشه قادر استتا ۵۰ سانتیمتر سطحی خاک را اشغال کرده و تا به ۱۲۰ سانتیمتر نیز نفوذ مینماید. شخم بازمانده های محصول قبلی نیز باعث بهبود ساختار خاک و ظرفیت حفظ آب می شود. همچنین به کاهش آفات و بیماری های خاکزاد هم کمک می کند، انجام شخم عمیق به منظور از بین بردن لایه سخت زیرین خاک، حذف علف های هرز و تبدیل زمین به حالت زراعی الزامی است.

بعد از شخم لازم است که زمین را دو نوبت دیسک زده، کلوخه های آن شکسته شود و بقایای محصول قبلی حذف گردد. کاشت گوجه فرنگی در بسترهای مرتع به صورت جوی پشته، عملیات زهکشی و آبیاری را آسان می نماید. کشت روی پشته ها به صورت یک طرفه یا دو طرفه انجام می شود.

> کیفیت آب آبیاری برای کاشت گوجه فرنگی

کیفیت آب آبیاری عامل مهمی است که هم بر کاشت گوجه فرنگی و هم در طولانی مدت بر ساختار خاک و دیگر بسترهای رشد تأثیر می گذارد. اثر مواد آلی و غیرآلی موجود در آب آبیاری بر گیاه باید محاسبه گردد. وجود آفتکش ها به ویژه علفکش ها در آبهای سطحی و سفره های آب زیرزمینی مسئله نگران کننده ای است. خیلی از علفکش ها در صورت وجود در آب های زیرزمینی قادرند بر رشد گیاه تأثیر منفی بگذارند.

> کاشت بذر و نشاء گوجه فرنگی

گوجه فرنگی را میتوان هم به صورت نشا و هم به صورت کشت مستقیم بذر در مزرعه کاشت. در مورد کاشت گوجه فرنگی، روش معمول استفاده از بذر و یا نشاء است. با‌ این‌ وجود، در بعضی موارد نیز از نشاءهای پیوندی برای بهبود عملکرد و کیفیت محصول استفاده می شود. کشت مستقیم بذر معمولاً در زمین های کوچک و یا در باغ های خانگی مورد استفاده قرار می گیرد. برای دست یابی به تراکم مناسب بعد از جوانه زنی بذور، باید بذرها در عمق ۱ سانتی متری کاشته شوند، در صورتی که بذر در عمق مناسب کشت نشود، علاوه بر این که رشد یکسان انجام نمی­شود، امکان دارد خیلی از بذور جوانه نزنند و در نتیجه تراکم مطلوب را در مزرعه نخواهیم داشت.

روش کاشت گوجه فرنگی معمولا به صورت بذر یا نشاء است

در مناطق معتدل حدود پنجاه تا شصت روز قبل از کشت در محل اصلی بذر آنرا در شاسی، گلخانه یا خزانه کاشته و در ابتدای فروردین ماه بعد از این که سرما برطرف شد نشاء آنرا از خزانه درآورده و در زمین اصلی می کارند. کاشت گوجه فرنگی در منطقه های گرمسیر اواخر زمستان انجام می شود. مقدار بذری که برای کاشت گوجه فرنگی در خزانه در نظر می گیریم حدود ۴ گرم در یکصد متر مربع است.

> فاصله بوته ها برای کاشت گوجه فرنگی

 فاصله بین بوته ها و فاصله بین ردیف ها برای کاشت گوجه فرنگی بستگی به نوع رشد گوجه (محدود یا نامحدود بودن) دارد. معمولاً فاصله ردیف های گوجه ۱ تا ۱/۲۵ متر و فاصله گوجه ها از هم را ۳۰ تا ۴۵ سانتیمتر در نظر می گیرند. 

فاصله بین بوته ها در زمان کاشت گوجه فرنگی، بستگی به نوع رشد گوجه دارد

> عملیات هرس گوجه فرنگی

هرس گوجه فرنگی یک عملیات میدانی برای نابود کردن شاخه های جانبی ناخواسته است، بسته به رقم گوجه فرنگی، این کار معمولاً ۲ تا ۴ هفته بعد از انتقال نشاء با حذف جوانه های جانبی از سطح زمین تا زیر نخستین خوشه میوه انجام می شود. بیشتر تولیدکنندگان گوجه فرنگی گرد در فلوریدا و کالیفرنیا و مکزیک در ابتدای فصل رشد، محصولات خود هرس کرده و شاخه های اضافه را حذف می کنند.

> کود مورد نیاز برای کاشت گوجه فرنگی

در صورتی که برای کاشت گوجه فرنگی به کود دامی کاملاً پوسیده دسترسی داشته باشیم برای استفاده میتوان به مقدار ۲۰ تا ۲۵ تن در هکتار به صورت مخلوط با خاک استفاده کرد. استفاده از عناصر پر مصرف باید مورد توجه قرار بگیرد بالاخص عناصر زیر:

- نیتروژن: یک چهارم کل میزان این عنصر باید ۲۰ تا ۲۵ روز پس از کاشت نشا مورد استفاده قرار بگیرد.

- فسفر: تمامی میزان مورد نیاز باید پیش از کاشت گوجه فرنگی به خاک اضافه گردد.

- پتاسیم: نصف میزان مورد نیاز پیش از کاشت گوجه فرنگی استفاده گردد.

- کلسیم: از زمان رشد محصول به خاک اضافه گردد.

> کاربرد گرده افشانی در زمان کاشت گوجه فرنگی

در گلخانه ها میتوان از زنبورهای گرده افشان استفاده کرد. این زنبورهای گرده افشان به افزایش عملکرد و کیفیت محصولات گلخانه ای مخصوصا گوجه فرنگی، فلفل دلمه ای و ... کمک می کند.

> بستن و تربیت بوته های گوجه فرنگی

بیشتر انواع گوجه فرنگی برای حمایت از وزن شاخ و برگ ها و همچنین برای جلوگیری از تماس میوه با خاک، احتیاج به تربیت و هدایت بوته دارند تا از بیماریها و آسیب های مکانیکی نیز در امان باشند. همچنین، بستن و استفاده از قید برای نگه داشتن بوته ها به صورت عمودی، برداشت محصول را آسان می کند و امکان استفاده یکنواخت تر از سموم دفع آفات و محلول پاشی کودها را آماده می کند. روش های مختلفی برای بستن و تربیت بوته های گوجه ­فرنگی وجود دارد که بسته به نوع کاشت گوجه فرنگی، دارای هزینه و پیچیدگی­ های مختلفی هستند، ساده ترین روش تولید، استفاده نکردن از روش ­های تربیتی (مانند بستن بوته ها به قید) است، فعلا این سیستم معمولاً برای محصولاتی که برای فرآوری تولید میشوند بطور گسترده مورد استفاده قرار می گیرد.

> زمان برداشت گوجه فرنگی

 ۴۵ الی ۹۰ روز بعد از کاشت گوجه فرنگی، منتظر میوه باشید. به صورت میانگین، می بایست ۶۰ روز منتظر بمانید. بوته های گوجه فرنگی معمولاً در ابتدا میوه هایی سبزرنگ و کوچک دارند. صبر کنید تا میوه ها به اندازه ی مناسب رسیده و رنگی روشن و عمیق پیدا کنند.

پس از کاشت گوجه فرنگی، زمان مناسب برای برداشت آن، ساعات اولیه صبح است، البته پس از آن که رطوبت سطح میوه از بین رفت، همچنین می­توان برداشت محصول را بعد از ظهر و بعنوان آخرین کار روز انجام داد، علت این که برداشت باید در ابتدا یا انتهای روز انجام شود این است که برداشت میوه در دماهای زیاد می­تواند سبب کاهش استحکام میوه شده و سرانجام حساسیت به قارچ ها و باکتری ها در موقع حمل و نقل به شدت افزایش خواهد یافت.

۴۵ الی ۹۰ روز بعد از کاشت گوجه فرنگی، زمان برداشت آن است

میوه ها باید با احتیاط فراوان جمع شوند تا از آسیب و ایجاد کوفتگی در آنها جلوگیری کرده و کیفیت میوه ها حفظ شود. میوه­ ها باید در جعبه یا ظروف پلاستیکی مخصوص جمع آوری شوند تا از تماس زیاد با یکدیگر و برخورد دم گل ­ها با میوه ­های مجاور جلوگیری شود. گوجه فرنگی ها نباید در معرض تابش مستقیم آفتاب قرار بگیرند، همچنین بعد از برداشت گوجه فرنگی نباید محصول روی زمین قرار بگیرد و در صورت امکان باید با ماشین های سردخانه دار به مقصد منتقل شوند.

گردآوری: بخش علمی سرپوش