کمتر از ۱۰ روز به انتخابات رياست‌جمهوري باقي مانده است؛ براين اساس، شهروندان تهراني خواهان رسيدگي رئيس‌جمهوري آينده به وضعيت فعلي شهر تهران، بررسي علل مهاجرت و جلوگيري از مهاجرت بيرويه و ساماندهي جمعيت فعلي هستند تا از اين طريق از مهاجرت کارمندان، کارگران و ساير اقشار به پايتخت جلوگيري شود. جمعيت هشت ميليون نفري شهر تهران امروز با مشکلات فراواني روبه‌رو است که از جمله مهم‌ترين آنها مي‌توان به سربرآوردن برج‌هاي سربه‌فلک‌کشيده در طول سال‌هاي گذشته اشاره کرد که هويت اين شهر را به‌طور جدي تهديد مي‌کند. ايرنا نوشت: از آغاز ساخت‌وسازهاي غير‌استاندارد و غير‌اصولي تهران، شاهد ازدياد جمعيت در تهران هم در خانه‌هاي ارزان و کوچک بوديم. اگر زماني اجاره در تهران سنگين بود، چه رسد به خريد آن.
اکنون همه افراد حتي مهاجران به شهر تهران به‌راحتي مي‌توانند خانه‌اي حداقل ۴۰ متري را فارغ از آسيب‌هاي روحي و رواني که براي ساکنان اين خانه‌ها و به تبع آن براي جامعه خواهد داشت، اجاره يا خريداري کنند. با کاهش هزينه‌هاي مهاجرت به تهران چه بر سر تهران و تهراني‌ها آمد؟ مهاجرت به تهران به حدي است که شهر تهران بزرگ‌ترين مبدأ و مقصد مهاجران در کل کشور ايران به شمار مي‌آيد، به گفته کارشناسان، در فاصله سال‌هاي ۸۵ تا ۹۰ حدود يک ميليون نفر به تهران مهاجرت کرده‌‌اند. افزايش بيرويه جمعيت در تهران با برخي بي‌‌انضباطي‌‌ها در مقررات تشديد شده، اين درحالي است که دولت نهم و دهم از مدعيان رسيدگي به کوچک‌ترين روستاها بود و ادعا مي‌کرد همه ايران را ديده است اما در عمل سالانه ۶۰۰ هزار نفر به جمعيت تهران افزوده شد.
يعني هر سال معادل يک شهر ۶۰۰ هزار نفري به تهران افزوده مي‌شد. اخيرا نيز رضا تقي‌پور، سخنگوي شوراي اسلامي شهر تهران در تشريح مصوبات سيصدوچهل‌وپنجمين جلسه غيرعلني شوراي اسلامي شهر تهران از تلاش اعضاي شورا براي محدودکردن مهاجرت به پايتخت با ارائه پيشنهاد صدور کارت مجوز سکونت در شهر تهران خبر داده و گفته بود، هنوز اين پيشنهاد در شورا مورد بررسي يا تصويب اعضا قرار نگرفته که بايد ديد چه ميزان اين طرح کارشناسي شده تا با اجراي آن شاهد فخر فرهنگي و بار ديگر شاهد مهاجرت بيرويه به شهر تهران نباشيم. شهر تهران به‌عنوان ويترين کشور و پايتخت ايران زمين با مشکلات بسياري مواجه است؛ از آلودگي هوا و صوتي گرفته تا مشکلات زيست‌محيطي، هر چند آلودگي صوتي به گفته کارشناسان محيط‌زيست، به مراتب خطرناک‌تر از آلودگي هواست و آثار تخريبي بسياري در افراد دارد.
اجراي مسکن مهر و دگرگوني جمعيت شهر تهران
برخي از کارشناسان حوزه مديريت شهري معتقد هستند که تهران به‌دليل عدم مديريت درست شهري ۱۲ سال زودتر از برنامه به سقف جمعيتي خود رسيده است و با ادامه اين روند و با توجه به محدوديت‌‌هاي توسعه شهري در شهر تهران با مشکلات بيشتري مواجه خواهد شد. گفته مي‌شود که پيش‌تر در اطراف تهران ۳۲ شهر وجود داشت اما اکنون تعداد شهرهاي اطراف تهران در دو استان تهران و البرز به ۵۸ شهر رسيده است. از‌سوي‌ديگر، برخي از کارشناسان حوزه شهري، معتقد هستند که طرح مسکن مهر براي تهران بسيار نگران‌کننده است زيرا اجراي اين طرح وضعيت جمعيت تهران را دگرگون کرد و ميليون‌ها نفر بر جمعيت‌‌پذيري این شهر افزوده شد و به‌دست‌آوردن خانه‌هاي ارزان و آرزوي رسيدن به تمام امکانات با حداقل هزينه، فکر مهاجرت را تقويت کرد؛ به‌عنوان مثال، فردي که مهاجرت مي‌کند، محاسبه کرده در اين هجرت، چه چيزي به‌دست مي‌آورد و چه چيزي از دست ميدهد.
يک روستايي يا يک شهروند از شهر ديگر، در مهاجرت زمين، خانه و روابط اجتماعي‌اش را از دست ميدهد و اگر کارگر ساده باشد، دستمزدش را از دست ميدهد اما انتظار دارد در شهر درآمد بيشتري داشته باشد، يک درآمد انتزاعي در نظر دارد و براي رسيدن به همان، مهاجرت مي‌کند. درواقع نرخ اشتغال مقصد ضربدر دستمزد واقعي، درآمد انتزاعي را به‌دست مي‌آورد؛ درنتيجه اگر فاصله دستمزد حقيقي با دريافتي انتزاعي در مقصد بيشتر باشد، مهاجرت بيشتر مي‌شود. کارشناسان مي‌گويند، براي حل اين مشکل بايد هزينه فرصت افزايش یافته تا مهاجرت گران تمام شود، از طرفي بايد در روستاها اشتغالزايي کرد تا روستايي متوجه شود که در مهاجرت چيزهاي مهمي را از دست ميدهد. اما نکته حائزاهميت در شهر تهران اين است که هيچ قانون مدون و سختگيرانه‌اي براي جلوگيري از مهاجرت وجود ندارد، براين اساس لازم است تا مسئولان شهري شهر تهران مقررات قانوني قوي‌ای داشته باشند تا از افزايش مهاجرت، جمعيت و ترافيک در تهران بکاهند زيرا ازدياد جمعيت در يک شهر، علاوه بر ايجاد مشکلات زيست‌محيطي، آسيب‌هاي اجتماعي را افزايش داده و کنترل و نظارت را دشوار خواهد کرد.
زيرساخت‌ها در تهران براي مهاجرت فراهم نيست
دکتر رسول صادقي، عضو هيأت‌علمي گروه جمعيت‌شناسي دانشگاه تهران مي‌گويد: کلانشهر تهران با وجود پايتخت بودن در چند دهه گذشته به مرکز تجاري، صنعتي، خدماتي و آموزشي در کشور تبديل شده است و اين تمرکزگرايي در تهران سبب شده تا موج‌هاي مهاجرتي و جابه‌جايي در سراسر کشور به تهران ختم شده و به‌عنوان مقصد در نظر گرفته شود.
وي اضافه کرد: اکثر افراد به تهران مهاجرت کرده و تهران به قطب جمعيتي کشور تبديل شده است، براين اساس، این شهر از مهاجران و بافت جمعيتي غير‌بومي و حجم بالاي جمعيت شناور برخوردار است به گونه‌اي که در طول روز اين جمعيت شناور وارد تهران و پايان روز از تهران خارج مي‌شوند. صادقي اضافه کرد: اين وضعيت مديريت، مديريت شهر تهران را تحت‌تأثير قرار ميدهد درحالي‌که زيرساخت‌ها براي ورود اين جمعيت آماده نيست و از قبل هم آماده نبوده و اين‌گونه است که اکنون با چالش‌هاي جمعيتي شهر تهران ازجمله آلودگي هوا، ترافيک و مسائل زيست‌محيطي در پايتخت مواجه هستيم. به گفته عضو هيأت‌علمي گروه جمعيت‌شناسي دانشگاه تهران، موج مهاجرتي به تهران در چند دهه اخير به هشت ميليون و ۵۰۰ هزار نفر در طول شب رسيده، اين درحالي است که بيش از يک‌سوم اين جمعيت بومي محسوب نمي‌شوند؛ به گونه‌اي که ۳۶درصد از اين جمعيت محل تولد آنها خارج از تهران است.
صادقي اضافه کرد: در طول سال‌هاي اخير، جريان مهاجرتي ادامه داشته است به‌طور متوسط سالانه صد هزار نفر به تهران مهاجرت کرده و ساکن مي‌شوند آن هم در مناطق ۵ و ۴ بيشتر ساکن مي‌شوند. وي ادامه داد: در سطح کشور حدود ۴۰ درصد مهاجرت بين استاني است اما در تهران اين رقم ۷۰ درصد است که نشان‌دهنده اين مسئله است که بيشترين مهاجراني که در يک يا دو دهه اخير وارد تهران شده‌اند از استان‌هاي آذربايجان‌شرقي، همدان، کرمانشاه و لرستان آن هم به‌دليل بيکاري در آن مناطق، وارد تهران شده‌اند.
جمعيت شهر تهران تا سال ۱۴۲۰ به ۱۲ ميليون نفر مي‌رسد
محمود مشفق، عضو هيأت‌علمي دانشگاه علامه طباطبايي نيز در مورد عوامل مؤثر در مهاجرت و افزايش جمعيت تهران و شهر تهران در گفت‌وگو با ايرنا گفت: تهران از مهم‌ترين کلانشهرهاي ايران است و براساس سرشماري سال ۹۵، سهم جمعيت استان تهران از کل کشور حدود ۱۶,۶ درصد است و در سرشماري سال ۸۵، سهم جمعيت استان البرز که جزء تهران بود و اکنون جدا شده ۳,۴ درصد از کل جمعيت تهران را دارا بوده است که روي‌هم‌رفته جمعيت تهران و البرز ۲۰ درصد از جمعيت کل ايران را تشکيل ميدهد، يعني يک‌پنجم جمعيت ايران در استان البرز و تهران هستند و اين نشان‌دهنده تمرکز بالاي جمعيتي در مرکز ايران است.
وي ادامه داد: سهم استان تهران از کل مهاجران در سال ۸۵، حدود ۱۷,۷ درصد بوده و اين سهم در سال ۹۵، افزايش يافته و به ۲۲ دهم درصد رسيده است. مشفق اضافه کرد: شهر تهران از نظر جمعيت رشد بالايي دارد؛ به گونه‌اي که در سال ۱۳۹۰ حدود هشت ميليون و ۱۵۰ هزار نفر در شهر تهران زندگي مي‌کردند که برآورد و پيش‌بيني جمعيتي نشان ميدهد جمعيت شهر تهران در سال ۹۵، حدود هشت ميليون و ۷۰۰ هزار نفر است و تا سال ۱۴۲۰ با اين روند به ۱۲ ميليون نفر افزايش خواهد يافت. مشفق با اشاره به آمايش صنعتي گفت: آمايش صنعتي يعني صنايع را با توجه به مزيت‌هاي برتر منطقه‌اي توزيع کرده و خوشه‌هاي صنعت و کارآفرين را در مناطق مختلف کشور پخش کنيم، تهران و کلانشهرهاي ايران متأثر از اقتصاد ملي است؛ بنابراين بايد در سطح ملي شروع کنيم، از طرفي از شهر تهران نيز غافل نشويم زيرا رشد بيرويه جمعيت در شهر تهران علاوه بر اينکه آلودگي هوا، مسائل زيست‌محيطي، گذشتن از آستانه تحمل و آلودگي صوتي را به دنبال دارد، بحث آسيب‌هاي اجتماعي، افزايش تنش‌هاي اجتماعي، سرقت، ميزان پرخاشگري، بيماري‌هاي روحي و رواني و بيماري‌هاي ناشي از آلودگي هوا و آب را در پي دارد و ميزان رضايت از زندگي کاهش مي‌يابد. عضو هيأت‌علمي دانشگاه علامه طباطبايي گفت: بايد به سمت توزيع بهينه جمعيت برويم، تراکم مطلوب را شناسايي کرده و افقي براي کلانشهر تهران تعريف کنيم؛ يعني اينکه بعد از ۲۰ يا ۳۰ سال ديگر، وضعيت شهر تهران در چه شرايطي بايد ثابت شود، الگوي مطلوب و منطقه‌بندي چگونه بايد باشد؟ آيا بايد تراکم بدهيم و برج‌سازي کنيم؟ درحالي‌که بايد برج‌سازي در شهر تهران متوقف شود، بايد بدانيم که سيستم شهري به کدام سمت و سو هدايت شود.
- 9
- 3
