بیشتر از ٥٠ تن پسماند کاغذی حاصل تبلیغات ریاست‌جمهوری و شورای شهر است که یک هفته اخیر در تهران جریان داشت. پوسترهای تبلیغاتی کوچک و بزرگ در همین مدت کوتاه روی دیوار‌ها نصب، دست‌به‌دست و روی زمین رها شد. این حجم از زباله درحالی تولید شده که دیگر دوره و زمانه تبلیغات صِرف کاغذی به سر آمده و شبکه‌های اجتماعی بیش از همیشه در اختیار مردم قرار گرفته است. دیروز معاون خدمات شهری شهرداری خبر داد که ٥هزار نیروی پاکبان و ٦٠٠ خودرو سواری سبک در کمتر از ١٢ ساعت این ٥٠ تن پسماند را جمع‌آوری کرده‌اند، اما جور دیگری هم می‌توان تولید این حجم کاغذی را تفسیر کرد: کارشناسان برآورد کرده‌اند برای تولید هر تن کاغذ، ١٧ درخت تنومند قطع می‌شود. با این حساب برای انتخاباتی که از سر گذراندیم دست‌کم ٨٥٠ اصله درخت قطع شده است. به علاوه که تولید هر تن کاغذ ٣٢٤هزار لیتر آب و ٢٤٠٠ وات برق هم می‌طلبد و اینها ضرب در ٥٠ تن، کم رقمی نیست. درواقع هیچ محدودیتی برای حجم تبلیغات کاغذی وجود ندارد، جنس کاغذها بازیافتی نیست و درنهایت این محیط زیست است که قربانی یک هفته تبلیغات انتخاباتی می‌شود.
آماده‌باش برای جمع کردن کاغذها
«بیش از٥٠ تن پسماند کاغذی ناشی از تبلیغات نامزدهای دوازدهمین انتخابات ریاست‌جمهوری و پنجمین دوره انتخابات شورای شهر، توسط بیش از ۵هزار نیروی پاکبان شهرداری تهران و حدود ٦٠٠ خودرو سواری سبک در کمتر از ۱۲ساعت جمع‌آوری شد.» مجتبی یزدانی، معاون خدمات شهری شهرداری تهران روز گذشته چنین خبری داد. او با تأکید بر آماده‌باش مدیریت شهری در ارتباط با لزوم نگهداشت شهر در زمان انتخابات گفت: «سازمان مدیریت پسماند با همکاری مناطق ٢٢گانه بلافاصله پس از پایان انتخابات در دو بخش جمع‌آوری پسماند خشک و بکارگیری ناوگان مکانیزه خدمات شهری چهره شهر را به حالت عادی بازگرداند و پایتخت را برای فعالیت معمول روزانه آماده کرد.» به گفته یزدانی، با وجود آن‌که پایتخت در روزهای گذشته از پوستر‌ها، تراکت‌ها و بنرهای تبلیغاتی سرشار بود، با تلاش شبانه‌روزی تلاشگران حوزه مدیریت پسماند شهر تهران، چهره شهر تغییر کرد و عاری از تبلیغات انتخاباتی ریاست‌جمهوری و شورای شهر شد.
با وجود این همه تبلیغات کاغذی که در همه جای شهر به چشم می‌آمد، ٥هزار نیروی پاکبان در روزهای جمعه و شنبه آماده‌باش بودند و به گفته یزدانی افزایش پسماندهایی از قبیل کاغذ، پارچه و بنرهای پلاستیکی باعث شد نیروهای شهرداری با جمع‌آوری این دسته از پسماندها، المان‌های شهری و ایستگاه‌های اتوبوس و سایر محل‌های نصب تبلیغات محیطی را بشویند.
یزدانی از سوی دیگر گفت که پسماندهای تولیدی ناشی از تبلیغات نامزدهای انتخاباتی بیشتر از جنس کاغذ بوده و ادارات مدیریت پسماند مناطق آنها را بازیافت خواهد کرد تا به چرخه تولید بازگردند؛ با این حال نمی‌توان از ضرر و زیان تولید تبلیغات کاغذی چشم پوشید.
انتخابات بدون پوستر؛ نشد که نشد
در دوره قبلی انتخابات ریاست‌جمهوری جمعی از سازمان‌های مردم‌نهاد حوزه محیط زیست در بیانیه‌ای خواستار کاهش مصرف کاغذ برای تبلیغات توسط نامزدهای انتخابات شده بودند. در بیانیه آنها اشاره شده بود که طبق برآورد کارشناسان به ازای تولید هر تن کاغذ حدود ۱۷ اصله درخت تنومند باید قطع شود و با این توضیح گفته بودند: «خودتان قضاوت کنید که برای انتخابات پیش رو معادل چند درخت تنومند باید برای تبلیغات نامزدهای انتخابات قطع شود.»
در روزهای پیش معصومه ابتکار، معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست هم در پیامی تلگرامی نسبت به مصرف کاغذ در جریان تبلیغات ریاست‌جمهوری و شوراها هشدار داده و گفته بود: «انتخابات را به قطع درختان گره نزنیم. آثار مثبت رشد شتابنده فضاهای مجازی، کاهش استفاده از کاغذ برای هر نوع تبلیغات است. انتخابات ۹۶ را به نقطه عطفی در #انتخابات_بدون_پوستر تبدیل کنیم. مردم ما به آن بلوغ سیاسی رسیده‌اند که به اندیشه و عمل رأی دهند، نه به ژست‌های انتخاباتی.»
حتی حسام‌الدین آشنا، مشاور فرهنگی رئیس‌جمهوری هم در توییتی بر استفاده از فضای مجازی در تبلیغات انتخاباتی تأکید کرد و نوشت: «می‌توان در انتخابات ۹۶ تبلیغاتی دوستدار محیط زیست را تجربه کرد، با مصرف هر چه کمتر کاغذ و مواد پلاستیکی. نه به خیابان‌ها و آری بهشبکه‌های اجتماعی.»
در انتخابات پیشین ریاست‌جمهوری در سال ٩٢ دبیر سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوا از کاهش قابل ملاحظه تبلیغات کاغذی در جریان رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری یازدهم گفته بود و از افزایش قیمت کاغذ، چند قطبی بودن فضای انتخابات و شفاف شدن هزینه‌های تبلیغاتی کاندیداها سخن گفته بود. اگرچه آمار دقیقی از میزان مصرف کاغذ در تبلیغات ریاست‌جمهوری آن سال وجود ندارد اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که در تبلیغات انتخابات سال ٩٢، مصرف کاغذ ٧٠درصد نسبت به انتخابات دور قبل کاهش داشته است. این کاهش را البته می‌توان به دسترسی به اینترنت مرتبط دانست؛ امکانی که مشاهدات نشان می‌دهد بیش از تبلیغات کاغذی دیده می‌شود و در دسترس‌تر است.
با این گفته‌ها و با وجود تلاش گروه‌های محیط زیستی برای تبلیغ کاهش تبلیغات کاغذی، اما اتفاقی که دوستداران محیط زیست برای مدیریت دقیق تبلیغات کاغذی به دنبال آن بودند، نیفتاد؛ هر چند هنوز آماری در این‌باره برآورد نشده اما آنچه در سطح شهر دیدیم، خود گویای تولید حجم بزرگ کاغذ بازیافتی است.
قانون روشنی برای حجم تبلیغات کاغذی نداریم
بهروز دهزاد، رئیس کمیته تخصصی محیط زیست وزارت نیرو معتقد است اگرچه گفته می‌شود این آمار نسبت به گذشته کاهش یافته اما همین رقم فقط برای تهران و بدون در نظر گرفتن استان‌های دیگر تکان‌دهنده است. با این حال، او به «شهروند» می‌گوید که چنین رفتار جمعی دور از انتظار هم نیست: «ما اهل افراط و تفریط هستیم و بنابراین انتظارش را داریم که این اتفاق هر چهار‌سال بیفتد و در اوقات دیگر هم در و دیوار پر از تبلیغات کاغذی باشد. این درحالی است که در کشورهای توسعه‌یافته هم تبلیغات کاغذی برای انتخابات وجود دارد اما آنها ضوابط، معیار و استانداردهای خاصی را رعایت می‌کنند؛ این‌طور نیست که هر کس پول بیشتری داشته باشد، پوستر بیشتری چاپ کند.»
دهزاد ادامه می‌دهد: «بدیهی است که این پوسترهای کاغذی که رویش عکس و نوشته چاپ شده از درخت است و هر چه بیشتر باشد درختان بیشتری از بین رفته است و بالاخره همه با مضرات از بین رفتن محیط زیست آشنا هستند.»این کارشناس محیط زیست با گله از این‌که تمامی خیابان‌ها و کوچه‌ها در این مدت از تبلیغات کاغذی پر شده و در زمانی جز این هم درِ ورودی خانه‌ها پر از تبلیغات چسبی است، می‌گوید: «علاوه بر مضرات محیط زیستی تولید پسماند، جمع کردن و معدوم کردن و بازیافت آنها هم هزینه دارد.»
او با گفتن این توضیحات، کشورهای توسعه‌یافته دیگر را مثال می‌زند: «مثلا در فرانسه کسانی که تبلیغاتی به این گستردگی را انجام می‌دهند، موظفند فقط از کاغذهای بازیافتی و کاغذهای حاصل از پسماندهای جامد استفاده کنند و حق ندارند از کاغذ معمولی و غیربازیافتی برای تبلیغات استفاده کنند. حامیان نامزدها پس از پایان تبلیغات انتخاباتی، وظیفه دارند خودشان کاغذهای تبلیغاتی را جمع کرده و با مشارکت، شهر و روستا را از وجود این کاغذهای تبلیغاتی پاک می‌کنند. شهرداری حجم تبلیغات جمع‌آوری شده را با میزان اولیه‌اش مقایسه می‌کند و اگر کم باشد، جریمه به دنبال خواهد داشت. به‌علاوه شهرداری مکان‌های خاصی برای تبلیغات در نظر می‌گیرد و کسی مجاز به چسباندن تبلیغش خارج از تخته‌های مشخص نیست.»
دهزاد با تشریح این موارد اما می‌گوید در ایران چنین قاعده و قانونی نیست. «اینجا افراط بیداد می‌کند. خود کسانی که تبلیغات کاغذی را پخش کرده‌اند، مسئولیتش را به عهده نمی‌گیرند و درنهایت این رفتگران زحمتکش هستند که مجبور می‌شوند به سختی آنها را بکَنند و جمع کنند. همه منتظرند سازمان‌های عمومی زباله‌ها را جمع کند، اما در کشورهای توسعه‌یافته نوعی رقابت برای جمع‌آوری زباله‌های تبلیغاتی وجود دارد تا وجهه مثبت نامزدها دیده شود.
به گفته او، باتوجه به حجم بالای استفاده از کاغذها در تبلیغات انتخاباتی ایران، باید فکری به حال این روند کرد؛ باید ضوابط و قوانین شفافی برای نوع کاغذ، حجم و محدودیت آن و شکل بازیافت و جمع‌آوری‌اش در نظر گرفته شود و به‌علاوه از تبلیغات در فضای مجازی اینترنتی بیشتر بهره بگیرند تا این روند افراطی متوقف شود.
- 14
- 6
