هوايی تازه در مدیریت زنان

روحانی آمد و قرار شد بخشی از پشت های مدیریتی در کشور را به زنان بسپارد. وعده های تند انتخاباتی او برای تحقق بخشیدن به این وعده در همان فریادها باقی ماند و مردان مانند دوره های گذشته عهده دار مناصب دولتی شدند. گویا زنان به عنوان بخشی از جامعه ایران ،حقی در مدیریت آن ندارند. در این شرایط صحبت کردن از تساوی حقوق زنان با مردان تنها به زهرخندی می رسد. این فقط یک شعار بود که در صدر برنامه های تبلیغاتی قرار گرفت و در نهایت به حاشیه رانده شد اما در رای مردم تاثیرگذار بود. روحانی بعد از اینکه ريیس جمهور شد و مدیران مرد را در پست های مدیریتی به کار گرفت، در مصاحبه ای مدعی شد بانوان براي آنكه بتوانند برپست‌هاي كليدي تكيه زنند، بايد توانمندي و تجربيات‌شان را افزايش دهند. افزایش تجربه به چه قیمیت، وقتی قرار نیست انتخابی از زنان برای مدیریت صورت گیرد. این موضوع در مدیریت شهری تهران و شهرداری هم وجود دارد. محمدباقر قالیباف، شهردار سابق تهران در مناظره انتخاباتی اش برای ریاست‌جمهوری گفت که ۱۳ درصد از مجموعه مدیریت شهری تهران را زنان تشکیل می دهند. این صحبت قالیباف واکنش های زیادی در پی داشت چون حرفش صحت نداشت.

این در حالی بود که از مجموع ۱۲۰ مدير ارشد شهرداري تهران، فقط يکي از شهرداران مناطق که چند ماه قبل از انتخابات ریاست جمهوری از بين زنان انتخاب شده بود. در واقع پست مشاور امور زنان شهرداري نيز تنها در انحصار زهرا مشير (همسر شهردار تهران) بود و پس از او به غیر شهرداری یک زن در یک منطقه، هيچ زن ديگري نتوانسته بود به اين سطح مديريتي در شهرداري تهران دست يابد. در حالی که در ۱۲ سال گذشته زنان سهمي از مديريت کلان شهري نداشته‌اند. معاونت مالي و اقتصاد شهري، معاونت فني و عمراني، معاونت شهرسازي و عمراني، معاونت برنامه‌ريزي توسعه شهري و شورا، معاون شهردار و رييس سازمان حمل‌و‌نقل ترافيک، معاونت خدمات شهري و محيط‌زيست، معاونت امور اجتماعي و فرهنگي، معاونت هماهنگي و امور مناطق، معاونت توسعه منابع انساني ازجمله مناصبي هستند که بنابر گزارش‌ها، در دوره مدیریت ۱۲ ساله قالیباف در شهرداري تهران تنها به مردان سپرده شده است. همچنین سهمي از معاونت‌هاي اصلي شهرداري تهران نيز نصيب زنان نشده است. همچنین ایجاد پارک‌ها، شهردخت‌ها و شهبانوهاي ويژه زنان نیز با واکنش فعالان زن مواجه و باعث شد درواقع نقشه شهردار سابق تهران براي اعمال تفکيک جنسيتي در پوشش توجه به وضعيت اجتماعي زنان نقش بر آب شود.

مدیریت شهری بدون حضور زنان دردوره اصلاح طلبان

در دوره مدیریت دکترنجفی نیز قرار شد بخش زیادی از مدیریت شهرداری به عهده زنان گذاشته شود. محمدعلی نجفی در جلسات شورای شهر قول داده بود که در چهار سال دوره فعالیتش حضور زنان را از ۲۰ درصد به ۳۰ درصد افزایش دهد اما مدیریت کوتاه و استعفای پرماجرایش اجازه این کار را نداد. حال حسینی مکارم، سرپرست شهرداری تهران دیروز در بخشنامه‌ای به تمام مدیران شهرداری مناطق اعلام کرده که باید در مجموعه مدیریت خود حداقل یک معاون زن را به کار بگیرند. زهرا نژاد بهرام، یکی از اعضای شورای شهر درباره این موضوع می گوید:« ما قبلا هیچ بخشنامه ای در رابطه با حضور زنان در پست های مدیریتی شهرداری تهران نداشتیم. این در حالی است که تمام شهرداری های مناطق باید طي ۲۱ روز این کار را انجام دهند و شهرداران مناطق در مجموعه مدیریتی شان حداقل یک معاون خانم را انتخاب کنند». نژاد بهرام با اشاره به اینکه صدور چنین بخشنامه ای بسیار مبارک است، ادامه داد:«به هر حال یک مدیر شهری چنین بخشنامه ای را ابلاغ می کند و توانسته در ارتقاي مدیریت زنان نقش مهمی را بازی کند، مهم است.

ما امیدواریم در مناصب دیگر دولتی و مدیران دولتی نیز از این تجربه استفاده کنند و عرصه را برای حضور زنان آماده کنند. زنان با توجه به میزان حضورشان در دستگاه های دولتی و راندمان کارایی بالایی که در این مناصب نشان داده اند، می توانند گره گشا باشند». این عضو شورای شهر تهران در ادامه از نبود تساوی زن و مرد در شهری می گوید که زنان سهمی از مدیریتش ندارند:«شهری که متشکل از زنان و مردان است، نبود مدیریت زنانه در مجموعه‌اش خلئی بزرگ محسوب می شود. این در حالی است که وقتی زنان در مدیریت شهری حضور نداشته باشند دیدگاه های‌شان انتقال پیدا نمی کند که در برنامه ریزی‌ها تاثير می‌گذارد». نژاد بهرام از حضور دو زن در مدیریت شهری تهران خبر می دهد و می افزاید:« ما دو شهردار زن در مجموعه مدیریت شهری داریم و کمتر از ۱۰ نفر معاون شهردار زن در تهران داریم. این نرخ، چیزی معادل ۲۰ درصد است و اگر این اتفاق بیفتد، به چیزی نزدیک به ۳۵ درصد می رسد. آقای نجفی قول داده بودند که در چهار سال آینده حضور زنان در شهرداری به بیش از ۳۰ درصد برسد؛ حال در این مدت کم به ۲۷ درصد می رسد، اتفاق بسیار مبارکی است».

در حالی که حضور زنان در پست‌های اجرایی و مدیریتی همچنان به شعاری بیش نمی ماند اما این موضوع همچنان مورد استقبال مسئولان است. زهرا صدراعظم نوری، دیگر عضو شورای شهر تهران نیز یکی از اهداف مدیریت شهری را افزایش حضور زنان در شهرداری می داند. او می گوید:«حضور کارآمد زنان در پست های مدیریتی بسیار موثر است. باید درصد حضور زنان از ۲۰ درصد افزایش پیدا کند و به میزان قابل دفاع برای شهرداری تبدیل شود». او با اشاره به اینکه میزان حضور زنان باید آنقدر افزایش پیدا کند که به میزانی برابر با حضور مردان برسد، ادامه می دهد:« چون نیمی از جمعیت تهران را زنان تشکیل می دهد و نقشی که در شهر ایفا می کنند از مردان بیشتر نباشد، کمتر نیست». او همچنین می افزاید:« انتصاباتی که در شورای شهر نیز صورت گرفت در همین راستا بود و خواسته شد که در لایه های مختلف حضور زنان به صورت گسترده وجود داشته باشد. باید به این موضوع به صورت جدی تر پرداخته شود و این بخشنامه نیز در همین راستا صادر شده است». او با بیان اینکه دیروز سرپرست شهردای تهران بخشنامه حضور زنان درشهرداری را به شهرداران مناطق ابلاغ کرد، گفت:« این بخشنامه الزامی را ایجاد می‌کند که شهرداری مناطق در حیطه مدیریت از ظرفیت زنان استفاده کنند. باید هر کدام از مدیران حداقل یکی از پست های مدیریتی خود را به زنان اختصاص دهند تا در یک بازه زمانی زنان بتوانند از این ظرفیتی که دارند، استفاده کنند و تجربه‌های بهتری کسب کنند. به هر حال باید در زمینه حضور زنان در مقابل مردان به یک تساوی برسیم».

صدراعظم نوری به تغییرات مثبت شهر با حضور مدیریت زنان امیدوار است و می گوید:«شهری که ۵۰ درصد آن زنان و دختران هستند، باید سهمی در مدیریت آن داشته باشند. اگر در حوزه مدیریت از حضور زنان استفاده کنیم، با نگاه دیگری می شود به شهر پرداخت. اداره شهر به هر حال به حالت متعادل تری برمی گردد. از طرفی تجربه نشان داده است که زنان می توانند برای مشکلات زنان راحت تر تصمیم گیری کنند». او از ویژگی های زنان برای مدیریت شهری هم نام می برد:« زنان در کارهای‌شان جدیت و پشتکار دارند و می توانند مسئولیتی که به آن‌ها داده می شود تا آخر به خوبی انجام دهند. زنان به دنبال این نیستند که چند مسئولیت را باهم انجام دهند و آن را تا انتها به نتیجه می رسانند. وقتی این ویژگی ها در زنان وجود دارد چه بهتر که ساکنان یک شهر هم از این ویژگی ها برخوردار شوند و با استفاده از این ظرفیت مدیریت متعادل تری را در آن ایجاد کنیم. نگاه زنانه که همراه با صلح و آرامش و امنیت است، می تواند جنبه های مثبتی را به شهر و مدیریت شهری اضافه کند».

عيدي ۱۳۹۷ بانوان شهرداري

دكتر ناهید توسلی

در مورد حضور زنان در پست های مدیریتی چه در شهرداری و چه در سطوح کلان‌تر صحبت شده بود اما اجرایی نشده بود. حال وجود این بخشنامه چقدر می‌تواند ضمانت اجرایي داشته باشد و تاثیر حضور زنان در این پست‌ها چیست؟

بخشنامه سرپرست شهرداری تهران در خصوص ارتقای شغلی بانوان در شهرداری، من را یاد حکم های دستوری چند ماه اخیر دولت عربستان سعودی انداخت که بسیاری از تابوهایی را که در آن جامعه نسبت به حضور فیزیکی و اندیشه‌اي زنان عربستان وجود داشت، یک‌شبه شکست! تابوهایی که بی شک نه تنها در کشورهای مسلمان، بلکه در بسیاری کشورهای غیرمسلمان شرق و جهان سومی نیز هنوز حضورش بسیار جدی وحاضر است و به همان قدرت وجود دارد. بدیهی ا ست فرهنگ هیچ کشور(سرزمینی) را نمی توان به این سرعت و بر روی کاغذ و با بخشنامه یک شبه تغییر داد. لازم به یادآوری ا ست که فرهنگ ایران، فرهنگی بسیار غنی و به زعم فرهنگی فراجنسی است، اما از دیرباز این فرهنگ در نظام‌های پدر، مردسالاری امکان رشد و بالندگی نداشته است.

بی شک نیازی به اشاره به دلایل آن در این نوشته نیست! بنابراین بخشنامه هایی این چنینی که می خواهد حق مسلم و انسانی ، اسلامی ، ایرانی و... زنان را که به گونه بالقوه در همه آنان وجود داشته و دارد و درواقع نیز در جامعه زیستی آنان به گونه بالفعل به مصنه ظهور می رسد، اما نظام های «نرینه» امکان بالفعل شدن رسمی و حقوقی آن را از زنان گرفته است، به آنان هدیه کند [تاکید بر واژه«نرینه» (در قیاس با «مادینه») دارم و نه مردانه؛ زیرا در نظام های «نرینه‌محور»، بسیاری از زنان نیز بی آنکه خود آگاهی داشته باشند، جذب آن شده و در چارچوب همان «گفتمان نرینه» هم می زییند و هم خود را (براي مثال) کنشگر حقوق زنان می دانند!]

زنان در این سه، چهار دهه اخیر تقریبا در همه زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، هنری و... حتی در دوران جنگ تحمیلی، توانایی های برابر فیزیکی و اندیشواری برابر خود با مردان را نشان داده و در بسیاری از حوزه های مزبور حضور چشمگیر و مثبت داشته اند اما بنا به دلایلی که ذکر کردم، هیچ گاه از سوی حاکمیت و دولت تثبیت حقیقی و حقوقی نشده اند و از این رو ناگزیر از اقدام به کنشگری برای دستیابی به حقوق حقه انسانی خود شدند؛ حقوقی که به خاطر اختلاف نظر علما و روحانیون در خوانش روزآمد قوانین فقهی/ دینیِ برگرفته از کتاب مقدس «قرآن»، از زنان مسلمان ایران دریغ شده است؛ قوانینی که بايد خیلی پیشتر و زودتر از این ها مورد توجه علما و روحانیون و نیز مسئولان سیاسی و حکومتی قرار می گرفت. بنابراین بخشنامه سرپرست شهرداری تهران و دستور ایشان «در خصوص ارتقای شغلی بانوان» و «حضور بانوان در تمام زیرمجموعه‌های»شهرداری تهران [و چرا نه شهرداری های همه ایران] گُل تازه ای نیست که ایشان بر سر خانم های فرهیخته و فعال و لایق تقریبا درهمه حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، هنری و... که کفایت خویش را نشان داده اما هرگز مطرح نکرده اند، زده باشند.

بدیهی است ما زنان کنشگر و پژوهشگر حقوق زنان ضمن سپاس و قدردانی از سرپرست شهرداری، در انتظار پیگیری و اجرای وعده ها و قول های مسئولان نهادهای زیربنایی جمهوری اسلامی، مانند قوه مجریه (با ارائه لایحه) و نیز قوۀ مقننه (تصویب لوایح دولت) در حوزه حقوق برابر و عادلانه اسلامی/ انسانی زنان هستیم تا راه دستیابی آنان به حقوق حقه شان را گشوده و با تصویب و صدور دستورالعمل های کلی در همه حوزه ها برای حضور زنان گشایشی در همه مسائل کشوری به وجود آید.