جوج در زندگی ایرانی ها

جوجه کباب چه تاثیری در زندگی ما ایرانی ها دارد؟

 از دیرباز آشپزی و آش خوری جایگاه مهمی در زندگی ما ایرانیان داشته است. به این صورت که بخش عمده‌ای از طول عمر هر ایرانی صرف غذا پختن یا غذا خوردن یا تهیه ملزومات غذا یا فکر کردن به آن می‌شود! همچنین اگر حکایت‌ها و ضرب المثل‌های قدیمی را مرور کنیم، حجم بالایی از آن‌ها درباره آش و آشپزی و آش خوردن است. در این میان چند خوراکی مهم نقش پررنگ‌تری در زندگی ما دارند. یکی آبگوشت است که تاثیرش در ابعاد مختلف زندگی هر ایرانی را نمی‌توان نادیده گرفت دیگری نان و مخصوصا سنگک است که جایگاه ویژه‌ای در سفره و سیره هر ایرانی دارد. چندین سال است که با گران شدن گوشت قرمز، غذای دیگری نیز جای خود را در زندگی ایرانیان باز کرده است. آن هم چیزی نیست جز «جوجه کباب».

هرچند مرغ رتبه بالایی در رنکینگ خوراکی‌های ایرانی دارد ولی جوجه کباب به‌طور خاص یکی از غذاهای مورد علاقه ماست، آن هم در نبود دیگر کباب‌های گوشتی. در این پرونده می‌خواهیم بدون تایید یا تقبیح و جهت‌گیری، تاثیر و جایگاه جوجه کباب را در زندگی هر ایرانی بررسی کنیم. شاید به این فکر کنید که مگر جوجه چقدر ارزش دارد که یک پرونده به آن اختصاص بدهیم، با ما همراه باشید تا ببینید که حتی بیش از این‌ها می‌توان درباره‌اش نوشت. به خصوص امروز که یک آخر هفته تابستانی است و از نظر زمانی، موعد مناسبی برای جوج زدن بر بدن است. با این که این مطلب کاملا جدی نوشته شده است ولی توصیه می‌کنیم خیلی جدی نخوانیدش!

جوجه و رموز خوشمزه تر شدنش

یکی از دلایل این که جوجه یکی از پرطرفدارترین غذاهای ایرانی است، آماده کردن سریع و کم دردسرش است. کافی است شما موادش را در خانه مخلوط کنید چند ساعت بعد می‌توانید هر جایی که خواستید آن‌ها را به سیخ بکشید و نوش جان کنید ولی در این میان پخت آن قلق‌هایی دارد که شاید به تعداد هر ایرانی، بتوان یک روش پخت ارائه کرد. جالب این جاست که همه معتقدند بهترین روش را بلدند و بهترین جوجه را درست می کنند. همین تکثر و تنوع در پختن جوجه کباب، باعث شده است که به غذایی خاص تبدیل شود. هرچند تقریبا تمامی خوراکی‌های ایرانی از کباب لقمه گرفته تا کوفته و قرمه سبزی و حتی آب دوغ خیار و املت، طرز تهیه متنوعی دارند و هر آشپزی معتقد است روش پخت خودش بهترین روش است ولی درباره جوجه اگر خوب از کار درنیاید، اصلا قابل خوردن نیست.

چند نکته کلیدی را برای پخت جوجه باید در نظر داشته باشیم: اول به تکه‌های جوجه خردشده، محلول غلیظ زعفران اضافه کنیم و بگذاریم یک ساعت بماند تا طعم و رنگ به خوردش برود، نه به خورد مخلوط پیاز و آب لیمو که دور ریخته می‌شود. بعد به آن روغن مایع اضافه کنیم و خوب هم بزنیم تا تکه‌های جوجه چرب شوند و نمک و آب لیمو، گوشتش را سفت نکند. سپس آب لیمو، نمک و ادویه‌جات اضافه کنیم و دوباره یک ساعت استراحتش دهیم و در نهایت به آن پیاز و فلفل دلمه‌ای که خلالی خرد شده (نه رنده شده) اضافه کنیم تا به جوجه‌ها نچسبد و روی شعله نسوزدو حداقل دو ساعت و حداکثر یک شب در یخچال بگذاریم تا حسابی مزه بگیرد. بعد هم روی شعله‌ای یکنواخت و متوسط که بهتر است زغال سرخ باشد بگذاریم تا به دل کباب شود.

جنبه اقتصادی جوجه

پس از گرانی گوشت قرمز و خاص‌پسند بودن گوشت ماهی، این گوشت مرغ بود که توانست جای خودش را در سفره‌های مردم باز و تثبیت کند. هرچند این روزها روند افزایش قیمت آن هم دست کمی از دیگر مواد، محصولات و اجناس ندارد ولی باز هم در مقایسه با خوراکی‌های دیگر هنوز یکی از به صرفه‌ترین و اقتصادی‌ترین موارد است. مزیت اقتصادی دیگر مرغ، چند کاربرده بودن آن است که به نوعی نماینده اقتصاد چند محصوله است. افزون بر تخمش که خودش دنیایی است و با توجه به قیمت پایینش که چندین نوع خوراکی می توان با آن پخت، خود گوشتش هم به صورت چند منظوره می‌تواند دخل و خرج خانواده را بهبود بخشد.

از خوراک، کباب، سرخ‌کرده و آب‌پزش گرفته تا مخلوطش با دیگر مواد و ترکیبی زدنش با خوراکی‌های دیگر و ناگت، برگر، سوخاری و بریان. پس می‌توان نتیجه گرفت که جوجه کباب در کنار لذیذ بودن، این حسن را هم دارد که به اقتصاد خانواده کمک می‌کند و به دنبالش، جلوی بسیاری از مشکلات را هم می‌گیرد، مانند: «مرد! می‌دونی چند وقته گوشت نخریدی؟ حالا ما هیچی، این بچه‌ها داره یادشون می ره گوشت و مرغ چه شکلی بودن!» و «بابا پس کی کباب می‌خوریم؟ شیش ماهه نتونستم یه عکس کباب تو اینستام بذارم... آبروم جلوی دوستام رفت...»!

جوجه و تحکیم خانواده

یکی از جنبه‌های مهم جوجه کباب، بُعد اجتماعی و به طور خاص، خانوادگی‌اش است. تاثیری که جوجه در تحکیم مناسبت‌های اجتماعی و روابط خانوادگی دارد شاید هم‌تراز تاثیر قیمت نفت برنت دریای شمال بر مناسبات بین‌المللی باشد. به این صورت که یک جوجه خوب می‌تواند باعث تشکیل یک زندگی، دوام و قوام آن و انسجام یک فامیل شود. برعکس، یک جوجه بد هم می‌تواند خانواده‌ای را از هم بپاشد و یک قوم را به جان هم بیندازد. برای روشن شدن موضوع چند مثال می‌زنیم:

سیزده به در است و چندین خانواده با حفظ حریم رودخانه، کنار هم فرش انداخته‌اند. پسر جوان یک خانواده بساط منقل و جوجه کباب را آماده می‌کند و جوجه‌هایی را که مادرش شب قبل خوب خوابانده است و خواهرش برایش می‌آورد، به سیخ می کشد و در حالی که از لحظه لحظه این فرایند عکس می‌گیرد و لایو می‌گذارد، آن‌ها را روی منقلی که پدرش آتشش را خوب گیرانده و برادرش آن را باد می‌زند، گذاشته است و خوب آن‌ها را مغزپخت می‌کند سپس وقتی آماده شد و یکی یکی سیخ‌ها را در قابلمه خالی کرد، یک بشقاب از مخلوط سینه و پاچین و بال، با فلفل و گوجه و قارچش را دستچین می‌کند و لای نان چرب می‌گذارد و به خواهر کوچک‌ترش می‌دهد تا برای ساکنان فرش همسایه ببرد و در ضمن بپرسد که آیا دخترشان که تمام مدت زیرزیرکی مشغول پاییدن جوجه‌ها و آشپزش بوده است، قصد ازدواج دارد یا نه.

چند سال بعد دوباره سیزده به‌در این دیالوگ در خانه آن پسر که با آن دختر ازدواج کرده و خوشبخت شده است، گفته می‌شود: «وسایل پیک‌نیک رو جمع کنین، فردا بریم بیرون، غذاش هم با من. یه جوجه کبابی می‌زنم براتون که تا حالا تو عمرتون نخوردین. حتی از جوجه کباب سیزده به‌در باجناقم هم بهتر! راستی بگم پدر و مادرم هم حاضر بشن ببریم شون؟ تو هم به مامان و بابات بگو که بیان»!

تاثیر جوجه بر فرهنگ

تا حالا موارد مختلفی ثبت ملی و بین‌المللی شده‌اند ولی جوجه‌ای که این قدر محسنات دارد و می‌تواند یکی از سفیران فرهنگی کشورمان در سطح بین‌المللی باشد، هیچ . آن هم در شرایطی که کشورهای دیگر مشغول کش رفتن دیگر مفاخر و رکوردهای ما هستند. وقتی گردشگری از آن سر دنیا به کشور ما می‌آید، همین جوجه کباب آن چنان می‌تواند نمک‌گیر و پاگیر و زمین‌گیرش کند که حتی درخواست اقامت بدهد و بخواهد تابعیت کشورمان را هم بگیرد. چه نماینده فرهنگی از این بهتر؟ آن هم با این قیمت‌ها که مثلا یک پرس چلو جوجه کباب با مخلفات کنارش شاید (به قیمت امروز)به زور سه دلار شود. از جنبه فرهنگ داخلی‌اش هم که وقتی طرز پخت جوجه در هر قسمت از کشور فرق دارد، به راحتی می‌توان جوجه ترش یک طرف را به جوجه شیرین طرف دیگر کشور برد و جوجه آب دار یک بخش از کشور را به بخش دیگری که جوجه را برشته دوست دارند معرفی کرد. 

جوجه، عامل نشاط همگانی

بد نیست بدانیم جوجه یکی از عوامل مهم شادسازی و ایجاد نشاط در خانواده و از آن بالاتر، جامعه ماست. نمونه بارزش هم مثال «بریم شمال جوج بزنیم بر بدن با نوشابه» که هر بار این جمله تکرار می‌شد عده‌ای از شدت خنده از حال می‌رفتند. جدا از این شوخی و با نادیده گرفتن این توصیه بهداشتی که نوشابه برای سلامتی مضر است و یادآوری این که حتما لازم نیست برویم شمال و همه جای ایران سرای من است، خود مراحل پیش تولید، پختن و خوردن جوجه کباب نیز سرشار از شورو شعف است.

چه وقتی که هنگام خواباندن آن در مخلوط مخصوص،  شوهر عمه‌ها و باجناق‌ها با هم شوخی می‌کنند که «نمکش رو زیاد نریزی، بانمک می شیم...  برای من رون بیشتر بذار... اِ، دوست داری؟ می‌ترسم برات بد باشه... نترس، دنگم رو میدم... امروز دنگی نیست، همه مهمون خان دایی هستیم... اوه قیافه خان دایی رو ببین! نترسین، شوخی کردیم...» و چه زمانی که شخص آماده‌کننده می‌خواهد دست‌های چربش را به صورت اطرافیانش بمالد و بقیه با خوشحالی و جیغ‌کشان فرار می‌کنند یا هنگامی که سر سفره یواشکی از توی بشقاب بغل دستی پاچین برمی‌دارند و به جایش بال می‌گذارند و همه از این شوخی‌های سالم، زیبا و مفرح، شاد می شوند و از خنده غش و ضعف می‌کنند!

وجه ورزشی جوجه

شاید کمتر کسی باور کند که جوجه کباب چه تاثیر شگرفی در سلامتی افراد جامعه و حتی پیشرفت ورزش قهرمانی و پهلوانی دارد. درست است که مصرف زیاد گوشت قرمز و سفید مضراتی دارد و مخصوصا فراورده‌هایی که در شرایط ناسالم و غیربهداشتی تهیه می‌شوند، تهدیدی برای سلامتی هستند ولی از دیگر سو، همین جوجه کباب می‌تواند باعث ترویج ورزش و در نتیجه افزایش سطح سلامت جامعه شود.

دم دستی‌ترین نمونه آن که به نوعی در بخش اجتماعی و خانوادگی نیز به آن اشاره شده این است که جوانانی که در پیک‌نیک جوجه درست کرده‌اند، حال برای جلب توجه دیگر جوانان اطراف، آن‌چنان روی تور والیبال بلند می‌شوند و به صورت جای خالی آبشار می‌زنند یا با چنان شدتی تکل می‌روند و شوت می‌زنند که اگر شانس نیاورند، قطع رباط صلیبی و بیرون زدگی بین دیسک دو و سه روی شاخش است. با این حال همین تحرک بیش از اندازه به هوای جلب توجه خانواده‌هایی که با جوجه کباب اهدایی نمک‌گیر شده‌اند، باعث سلامت جسم و روح و روان فرد می‌شود. چه بسیار قهرمانان تیم‌های ملی که موفقیت‌هایشان را از همین زمین‌های خاکی کنار منقل جوجه کباب آغاز کرده‌اند و امروزه باعث افتخار مردم میهن‌شان هستند. گذشته از آن که پخت یک جوجه خوب که همه از آن تعریف کنند، چقدر در بالا بردن سطح اعتماد به نفس و ترشح هورمون‌های رضایت در فرد و به دنبالش سلامت روحی و روانی او هم مفید است.

مورد دیگر نقش جوجه در سلامتی تلفظ نامش است. یک بار بگویید «جوجه کباب». حالا بگویید: «شیشلیک». دقت کردید؟ هنگام تلفظ اولی حدود ۳۰ عضله ولی هنگام گفتن دومی به‌زور سه یا چهار عضله صورت تکان می‌خورند که همین نقش تقویتی جوجه کباب در پرورش اندام را به راحتی اثبات می‌کند!

علیرضا کاردار