تغییر نگاه به آسیب‌های اجتماعی

اواخر تابستان امسال بود که ماموران از هر طرف کودکان کار در خیابان را محاصره کردند؛ ماموران از بهزیستی و نیروی انتظامی و شهرداری و... بودند که به اسم ساماندهی این کودکان را جمع کردند، به زور سوار خودرو‌ها کردند و بردند. یکی دو روز پس از اجرای طرح بود که عکس‌ها و فیلم‌ها منتشر و انتقادها به شهرداری و بهزیستی و فرمانداری گسیل شد. دستور را فرمانداری داده بود و اعتراض مردم و سازمان‌های مردم‌نهاد به جایی رسید که ماجرا در هیأت دولت هم مطرح شد. شهرداری می‌گفت قرار نبود کودکان را به زور ببرند، در حالی ‌که در خیابان فقط زور بود که اعمال می‌شد.

همین طرح بهانه‌ای هم شد تا کودکان افغانستاني بدون مدارک هویتی هم جمع شوند و تا پای رد مرزی هم بروند. این‌بار شاید جدی‌ترین دفعه‌ای بود که سازمان‌های مردم‌نهاد، رسانه‌ها و مردم نسبت به نحوه اجرای این طرح اعتراض می‌کردند، طرحی که سالی چند بار اجرا می‌شود؛ بدون این‌که خروجی قابل توجهی برای این کودکان داشته باشد. موج اعتراض‌ها این‌بار اما نتیجه داد، پرونده اجرای این طرح روی میز وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی قرار گرفت و مهر ماه اعلام شد که کودکان کار و خیابان از شمول مصوبه جمع‌آوری فوریت‌های خدمات اجتماعی تهران خارج شدند. حالا علی‌اصغر ناصربخت، معاون سیاسی انتظامی فرمانداری تهران در گفت‌وگویی از اجرای مجدد این طرح خبر می‌دهد؛ این‌بار اما با تغییر نگاه و کمک از سازمان‌های مردم‌نهاد. او درباره سیاست‌های جدید فرمانداری تهران در زمینه ساماندهی کودکان کار و خیابان توضیح می‌دهد.

  در بحث آسیب‌های اجتماعی چندی پیش شاهد اجرای طرح ساماندهی کودکان کار و خیابان بودیم که به دستور فرمانداری تهران انجام شد. اسم طرح ساماندهی بود؛ اما آنچه اتفاق افتاد جمع‌آوری این کودکان بود. چطور شد که فرمانداری تصمیم گرفت به جای درخواست کمک از سازمان‌های مردم‌نهاد برای ورود به این موضوع از نیروی انتظامی و شهرداری درخواست همراهی کند؟

ما در حوزه آسیب‌های اجتماعی و سازمان‌های مردم‌نهاد افراد استخوان خرد کرده‌ای را داریم که در بطن مردم هستند. زمانی که از آسیب اجتماعی صحبت می‌کنیم و می‌خواهیم با آن برخورد کنیم، باید کاملا با ریشه‌های آن آشنا و در درون و اعماق آن موضوع مطالعه داشته باشیم در طرح قبلی جمع‌آوری کودکان، جایگاه سازمان‌های مردم‌نهاد مورد غفلت واقع شد؛ همین هم شد تا انتقادهایی متوجه اجرای طرح شود ما معتقدیم که اگر در اجرای آن طرح سازمان‌های مردم‌نهاد حضور پیدا می‌کردند، می‌توانستند محدودیت‌ها را احساس کرده و به ما کمک کنند. ببینید موضوعی که وجود دارد این است که آسیب‌های اجتماعی ما از سطح و گستره گذشته دارد عمق پیدا می‌کند. ما باید به کنه موضوع توجه کنیم.

  چرا این اتفاق افتاد؟

یک، برخورد سطحی بود، دو، تنویر افکار عمومی صورت نگرفت. ما در آن طرح مردم را با خودمان در اجرای طرح همراه نکردیم، همین هم شد تا مردم یک همنوایی با کودکان کار پیدا کنند. من شاهد بودم که در بسیاری از موارد مردم اعتراض می‌کردند که چرا این برخورد با کودکان صورت گرفت. در حالی‌ که اگر خود مردم از طریق سازمان‌های مردم‌نهاد در اجرای این طرح حضور پیدا می‌کردند، این اتفاقات پیش نمی‌آمد و با این آسیب اجتماعی که عمق پیدا کرده بود، می‌شد به صورت دقیق‌تر و مناسب‌تر برخورد کرد.

  درست است، بحث کودکان کار و خیابان موضوعی است که بسیاری از سازمان‌های مردم‌نهاد سال‌هاست بر روی آن کار کرده‌اند؛ چه اتفاقی افتاد که فرمانداری تصمیم گرفت، نگاه حاکمیتی به این موضوع داشته باشد؟

شرایط و اضطراری ایجاد شد که بنا شد این‌گونه کار انجام شود.

  چه شرایطی؟

به‌ هر حال سرتاسر چهارراه‌های شهر از این پدیده پر شده بود و چهره نامناسب و بدی در شهر ایجاد کرده بود؛ اما مسأله این است که در بحث آسیب‌های اجتماعی اورژانسی عمل‌کردن اقدام خوبی نیست؛ باید به ‌طور قطعی با این موضوعات برخورد کرد.

  خب اگر هدف این بود که این کودکان از سطح شهر جمع‌آوری شوند، حالا همه‌شان به چهارراه‌ها برگشته‌اند.

بله؛ همه حرف ما هم همین است. ما باید ظرفیت‌های دولتی و حاکميتی را به کار بگیریم و در کنار آن مردم و سازمان‌های مردم‌نهاد را هم داشته باشیم تا بتوانیم با پدیده‌ها و مسائلی که وجود دارد، به شیوه شایسته‌ای برخورد کنیم.

  الان قرار است دور جدیدی از این طرح اجرا شود؟

بله؛ قرار است با نگاه دیگری این طرح اجرا شود. ما باید نگاهمان را عوض کنیم.

  به ‌هر حال فکر می‌کنم فرمانداری تهران برای اجرای طرح‌ها اتاق فکر داشته باشد؛ اما چه اتفاقی افتاده که شما به‌ عنوان معاون سیاسی انتظامی چنین نظری دارید و خود سیستم فرمانداری در عمل به گونه دیگری عمل کند.

ببینید به‌ هر حال در اجرای این طرح جاهای دیگری هم دخیل بودند.

  مثل نیروی انتظامی و شهرداری؟

نیروی انتظامی که نقش همراهی دارد اما متاسفانه نگاهی که در دوره قبلی مدیریت شهرداری تهران وجود داشت، مشکلاتی ایجاد کرد. ما بزرگترین آسیب را زمانی متوجه می‌شویم که دستگاهی بدون تخصص و صلاحیت وارد موضوعی شود و درنهایت نمی‌تواند با چنین پدیده‌ای به ‌طور مناسب برخورد کند.

  حالا شما خودتان به ‌عنوان یکی از معاون‌های فرمانداری تهران می‌توانید این وعده را به سازمان‌های مردم‌نهاد و مردم دهید که برخورد با موضوع کودکان کار و به‌ طور کلی آسیب‌های اجتماعی، مانند آنچه چندی پیش اتفاق افتاد، نباشد؟

من با این تغییری که در حوزه استانداری تهران صورت گرفته و نگاه عمیقی که در استانداری تهران نسبت به آسیب‌های اجتماعی وجود دارد، مطمئنم که دیگر شاهد این قضایا نخواهیم بود. الان در استانداری تهران نگاه عمیقی به پنج موضوع جدی وجود دارد، که ازجمله آنها حمل‌ونقل، محیط‌زیست، آسیب‌های اجتماعی و اشتغال است.

زهرا جعفرزاده