تاریخچهٔ سازهای کوبه‌ای به هزاران سال پیش برمیگرددسازهای کوبه ای
به سازهایی که صدایی را از طریق ضربه، تکان، سایش و خراش تولید می کند سازهای کوبه ای میگویند که با نام های دیگری نظیر ساز کوبه یا پِرکاشِن شناخته میشود. از وظیفهٔ اصلی سازهای کوبه ای می توان به اجرای ضرب آهنگ ( ریتم) در متن آهنگ اشاره کرد ، ولی این سازها میتوانند ملودی را نیز اجرا کنند.
تاریخچه سازهای کوبه ای
قدیمی ترین سازهایی که تمدن بشری از هزاران سال پیش ، از آنها بهره می گرفت؛ سازهای کوبه ای نام دارد. بشر در ابتدا برای برقراری ارتباط راه دور از سازهای کوبه ای استفاده میکرد؛ سپس با گذشت زمان، این ساز برای مراسم شادی، عزا، تشریفات مذهبی و … مورد استفاده قرار گرفت. از زمانهای دور سازهای کوبه ای بهمراه سازهای بادی برنجی برای موسیقی کاربرد داشتند که بیانگر لزوم وجودی آن ها در موسیقی است.
معرفی برخی از انواع ساز های کوبه ای
- بانگو( bongo):
منشا ساز بانگو به کوبا برمیگردد و همواره در میانه ی سال های ۱۸۰۰ در موسیقی سان، استفاده شده است.
سبک سان در اثر ترکیب موسیقی آفریقایی و اسپانیایی بوجود می آید. امروزه از مشهورترین سازهای کوبه ای لاتین می توان به بانگو اشاره کرد که در همه ی سبک های موسیقی از آن استفاده میشود. ضمنا نام این ساز در ایران، بینگو و بانگو است.
- کنگا( congo):
رایج ترین ساز دستی کاربردی در موسیقی مردمی، ساز کنگا میباشد که برگرفته از کنگوی آفریقا است. کاربرد کنگاها برای موسیقی هایی نظیر جاز، راک، بلوز، آراندبی، و ورگا می باشد. کنگا در اثر سه ساز کوینتو، سی گاندو یا کنگا و تومبا یا تومبادورا( اگر کنگا چهار تیکه باشد کوچکترین خانواده کنگا “ری کوینتو” نام دارد) حاصل میشود. این ساز در ایران تحت عنوان تومبا شناخته میشود.
- جیمبه( Djembe):
منشا ساز جیمبه به غرب آفریقا و مردمان ماندینکا برمیگردد. ظاهر این ساز به صورت قبیله ای است و به عنوان خاستگاه تمام سازهای کوبه ای به شمار می رود. طیف وسیعی از تن های موسیقی با استفاده از این ساز، قابل اجراست و به راحتی حمل میشود. معمولاً با استفاده از چوب و پوست، جیمبه های سنتی را تهیه کرده اند درحالیکه جنس بدنه و سری جیمبه های مدرن از مواد ترکیبی و مصنوعی است. برای نواختن جیمبه باید از دست و یا چوب استفاده کرد.
وظیفهٔ اصلی سازهای کوبه‌ای معمولاً اجرای ضرب‌آهنگ (ریتم) در متن آهنگ است- آشیکو ( ashiko):
یکی از سازهای اهل آفریقای غربی که به جیمبی شباهت دارد، آشیکو میباشد که دهانه ی آن نازک است. جنس این نوع ساز از پوست بز میباشد و بخاطر سفت بودن دهانه، کوک شدن آن به دشواری انجام میشود. باتوجه به تفاوت آشیکو با جیمبه از نظر شکل و شمایل، صدای این دو ساز شبیه به هم است.
- اودو:
یکی از سازهای کوبه ای که در نیجریه بوجود آمد؛ اودو نام دارد که فاقد پوستین است. شکل ظاهری این ساز به گلدان، شباهت دارد که حفره بزرگی بر روی بدنه خود دارد و شما میتوانید صدای خاصی را با ضربه زدن به هر قسمت از این گلدان تولید کنید. کاربرد این ساز برای موسیقی هندی و بندری ایرانی میباشد و در جنوب ایران به آن جهله می گویند.
- تمبک:
از تلفظ های دیگر ساز تمبک می توان به تمبک، تنبک، دمبک، ضرب و… اشاره کرد. این ساز کوبه ای ایرانی به عنوان یکی از سازهای جامی شکل محسوب میشود و نحوه ی نواختن این ساز به اینصورتست که باید بر روی ران پا بگذارید و برای تولید صدا به پوستی ضربه بزنید که بر روی دهانه گشادتر آن قرارگرفته است. سازهای کوبه ای در بین همسایگان ایران نظیر کشورهای عربی، ترکیه و افغانستان، مورد استفاده قرار می گیرد.
محبوب ترین سازهای کوبه ای خاورمیانه، تنبک یا دمبک است که با استفاده از چوب یا سفال تهیه شده و دهانه ی بسیار نازکی دارد. این ساز بر روی پای نوازنده به شکل افقی قرار می گیرد و اقدام به تولید صدای حجیم و پرقدرتی می کند.
- تار( tar):
از دیگر خانواده ی سازهای طوق دار می توان به تار اشاره کرد که منشأ آن آفریقای شمالی میباشد ( ساز طوق دار، دارای بدنه ای است که از قطر دهانه ی ساز، کم عمق تر است). قطر تارها بین ۳۵ تا ۵۰ سانتیمتر است. دهانه و بدنه ی تار، نازک و باریک است و صدای تولیدی از آن ضعیف است که بسیار مجذوب کننده می باشد. ضمنا کاربرد این ساز در گروه‌های شرقی، زیاد است.
- تمبورین/ ریک( tambourine/riq):
تمبورین در موسیقی مردمی بعنوان پشتیبان خواننده شناخته میشود و به دمبک و تار، شباهت دارد. حلقه های فلزی چسبیده به بدنه ساز باعث جدایی تمبورین میشود. امروزه در سراسر دنیا گونه های بسیار گسترده ای از تمبورین ها وجود دارد. ضمنا کاربرد این ساز، بیشتر برای گروه‌های جنوبی است.( به نام دایره زنگی)
- جان جان( Djun Djun):
جان جان که طبق گفته ی برخی از افراد، تحت عنوان “دان دان” شناخته میشود؛ در گروه طبل های طناب دار غرب آفریقا قرار دارد. اندازه های مختلفی از این ساز وجود دارد و معمولاً در کنار جیمبه قابل اجراست. این ساز، متشکل از سه ساز ضربی به نام های دان دونبا( بزرگ)، سانگبا( متوسط) و کان کینی( کوچک) می باشد. تنه ی این سازها، توخالی است و از پوست بز، تهیه شده است که معمولاً با چوب، مَلِت و… توسط سه نفر نواخته میشود؛ سپس در اثر ترکیب این صداها با هم، نوای دل نشینی بوجود می آید. امروزه یک نفر، این ساز را می نوازد که همراه با نواختن زنگ است.
اولین استفاده بشر از سازهای کوبه ای برای برقراری ارتباط راه دور بود - کویی کا( cuica):
یکی از بخشهای موسیقی سامبای برزیلی به نام کویی کا میباشد و برای به دام انداختن شیرها در آفریقا کاربرد دارد؛ چون کویی کا صدای بی همتایی دارد و در بیشتر ترکیبات ارکستری امروزی استفاده میشود که از آن می توان به موسیقی جاز، فیوژن، فانک و پاپ اشاره کرد. یکی از سازهای استیک دار( دسته چوبی)، کویی کا میباشد ولی این نوع ساز با استیک، نواخته نمیشود بلکه استیکی درون خود دارد که آنرا مالش میدهند تا صدا تولید کند. به پوست این نوع ساز، هیچ ضربه ای وارد نمی شود.
- تمبوریم( tamborim):
یکی از سازهای کوچک با ۱۵ سانتی متر قطر، تمبوریم نام دارد. تمبوریم با تمبورین تفاوت دارد؛ به این صورت که تمبوریم، نوع دیگری از موسیقی سامبا شناخته میشود و در گروه سازهای کوبه ای طوق دار قرار دارد و فاقد حلقه های فلزی است و به وسیله استیک با یک دست( معمولاً دست راست) نواخته می شود. گروه متوسط سامبا دارای ۷۰ نوازنده تمبوریم است.
راهنمای خرید ساز های کوبه ای
>> درام، از سازهای بسیار جاگیر محسوب میشود و باید در زمان خرید، فضای لازم برای آنرا در نظر بگیرید. در صورت نبود فضای کافی، توصیه میشود که درام الکترونیک را خریداری کنید.
>> شمت نمی توانید درام خود را به صورت مداوم جابجا کنید، بدین دلیل که برای سرهم کردن و باز کردنش باید زمان زیادی را اختصاص دهید.
>> یکی از مشکلات درامرها، تولید صدای زیاد ساز می باشد. از این رو مکانی را برای محل تمرین انتخاب کنید که باعث ایجاد مزاحمت برای دیگران نشود وگرنه درام الکترونیک، انتخاب هوشمندانه تریست؛ بدین دلیل که صدا را تنظیم می کند و یا حتی می توان از هدفون استفاده کرد.
>> باتوجه به نواختن درام ها به صورت ایستاده، شما باید در هنگام خرید، برخی از موارد را در نظر بگیرید که از آن ها می توان به کیفیت و قدرت چهار پایه و لوازم اتصال دهنده ی انواع طبل و سنج ها و راحتی صندلی محل نشستن درامر اشاره کرد.
ساز کوبه یا پِرکاشِن به سازهای کوبه‌ای گفته میشودگردآوری: بخش هنر و سینما سرپوش
- 19
- 3
