همیشه به همراه یک دفتر طراحی، اولین نفر پشت در موزه بوده است و آخرین نفری که موقع تعطیلی آن جا به او می گفتند برو بیرون! این را استاد محمود فرشچیان ، جام جهان نمای نقاشی و مینیاتور ایران در یک مستند می گفت. وی متولد پنجم بهمن در نصف جهان است و حال پس از گذشت ۹۰ سال از زندگی اش و خلق آثاری که یکی از دیگری شاهکارتر است، به راستی می توان او را سفیر کبیر هنر ایران و مایه فخر این سرزمین دانست.
فدریکو مایور مدیر کل وقت یونسکو در مورد او، در کتاب« محمود فرشچیان، برگزیده آثار یونسکو» گفته است:گشودن کتاب نقاشی های محمود فرشچیان به راستی سیر و سیاحت در جهانی از شگفتی هاست. آدمیان، حیوانات، طبیعت و اشیای بی جان ، ساکنان جهان این هنرمندند و آن ها را چنان که هستند می توان باز شناخت.» به هر حال پیداست که همه ما به خاطر هم عصر بودن با نقاش بزرگ« عصر عاشورا»،« شمس و مولانا» و... در حال تجربه حسی هستیم که آیندگان حسرت آن را خواهند خورد؛ هرچند قدردان آن نباشیم. در ادامه درباره ستایش هنر فرشچیان از دیدگاه جهانی بیشتر خواهیم گفت.
کارگاه خیال بین المللی محمود فرشچیان
۱۸ سالگی برای استاد فرشچیان جور دیگری معنا شده است. وی در این سن تابلوی« گل آدم را بسرشتند» را خلق و حافظ را به زبان خود ترجمه کرد. در کارگاه خیال او غم و شادی، تراژدی و کمدی و خیالات شاعرانه به اندازه کافی جمع اند. تا به امروز آثار استاد فرشچیان در پنج کتاب اصلی به وسیله چند ناشر ایرانی و بین المللی بسیار ارزشمند منتشر شده است که دو کتاب از آثار فرشچیان در زمره« آثار برگزیده یونسکو» در پاریس محسوب می شود.
جالب اینکه کتاب برگزیده« محمود فرشچیان، برگزیده آثار یونسکو» چاپ آلمان در سال ۷۰ به عنوان نفیس ترین کتاب هنری عصر حاضر معرفی و از طرف موزه« ویکتوریا و آلبرت» لندن و مدیرکل یونسکو به بیشتر موزه ها ، مجموعه ها و کتابخانه های بزرگ دنیا ارسال شده است. در کتاب« کارگه خیال» آمده که فرشچیان در مورد تطبیق چاپ با خود اثر بی اندازه حساسیت به خرج می دهد، نمونه اش هم اینکه او چهار ماه در فلورانس و چهار ماه در سالبورگ آلمان در چاپخانه ها ناظر چاپ کتاب هایش بوده است. با کمی توجه، این حساسیت را می توان در ریزه کاری های بی شمار و خیال پردازانه استاد هم دید.
نقاشی های فرشچیان، منبع الهام فیلم بردار« اینک آخر الزمان»
بعید است ایرانی باشید و حداقل یک تابلو از استاد فرشچیان را ندیده باشید. وفاداری به هنر اصیل ایرانی در عین آشنایی عمیق هنر معاصر، باعث شد تا وی خالق سبکی جدید در نقاشی باشد و معادله ها تغییر کند و به جای اینکه هنر ایرانی به دنبال هنر بیرونی باشد تبدیل به یک هنر مولف برای ایده گرفتن جهان شود.
ویتوریو استورارو، فیلم بردار ایتالیایی معروف فیلم های سینمایی« اینک آخر الزمان» کاپولا و پروژه بزرگ سینمایی« محمد رسول ا...» که سه اسکار بهترین فیلم برداری را هم در کارنامه خود دارد، گفته است کتاب نقاشی محمود فرشچیان منبع الهام ایده هایش برای فیلم برداری فیلم مجید مجیدی بوده است. حال مجدداً سکانس های این فیلم سینمایی را در ذهن تان مرور کنید و آثار استاد فرشچیان را از نظر بگذرانید. هنرمندی او به شرق دور هم رسیده و جین، هنرمند ژاپنی با استفاده از آثار این نقاش بزرگ معاصر کشورمان، با خمیر و موم های ویژه مشغول ساخت تابلوهای نیمه برجسته شده است.
سرنوشت های گوناگون آثار استاد
احتمالا برایتان این سؤال پیش آمده باشد که الان آثار چهره به یاد ماندنی سال ۹۰ کجاست و چه وضعیتی دارد؟ بعضی از آثار استاد فرشچیان به وسیله وزیران خارجه وقت ایران، یعنی کمال خرازی و محمد جواد ظریف، به عنوان یک تحفه قابل به سفیر و وزیران کشورهای خارجی اهدا شده است.
به جز آثار موجود در موزه استاد فرشچیان و تالار استاد در آستان قدس رضوی که او آن ها را به این موزه ها اهدا کرده، سرنوشت برخی آثار استاد قابل تفکر است. به طورمثال ، تابلوی« عروج» در موزه هنرهای معاصر تهران و ۱۲ اثر منتشر نشده مثل« قفس آرزوهای طلایی» و« مست مستم ساقیا دستم بگیر»، در خزانه رنگ و نقش بنیاد مستضعفان است. امکان بازدید از این آثار در بنیاد وجود ندارد و نقل شده است که در شرایط مناسبی نگهداری نمی شوند. پنج اثر من جمله نگاره« عشق» شیرین و فرهاد در موزه مجلس شورای اسلامی نگهداری می شود؛ اگرچه به گفته استاد، نگاره های« سهراب و گردآفرید» برای همین موزه خریداری شده ولی هرگز به این موزه منتقل نشده و اکنون در یک مجموعه شخصی است.
اکرم انتصاری
- 16
- 6
