جايزه اسكار سالانه در مراسمي توسط آكادمي علوم و هنرهاي تصاوير متحرك به بهترين آثار صنعت سينماي جهان اهدا مي‌شود. اين مراسم هر ساله در بيش از ۱۰۰ كشور جهان به‌صورت زنده پخش مي‌شود و در تمام اين سال‌ها، جايزه اسكار وضعيت كلي سينما را نشان مي‌دهد و به عنوان پاداشي به فيلم‌ها، بازيگران و كارگرداناني كه دستاوردهاي پايداري داشته‌اند اهدا مي‌شود؛ جايزه‌اي كه نه تنها در تثبيت ستاره‌ها موثر بوده بلكه نقش بسزايي هم در موفقيت تجاري فيلم‌ها داشته است.
اما در پس پرده مراسم اسكار بيش از آنكه سينما به عنوان هنر هفتم مورد توجه قرار بگيرد، مسائل فرهنگي و اجتماعي، جريان‌هاي فكري، تسويه‌حساب‌هاي سياسي و تاريخي و در نهايت هرآنچه كه بتواند منافع غول‌هاي فيلمسازي سينماي هاليوود، كه اغلب آنها از بزرگ‌ترين سرمايه‌داران امريكا و جهان هستند را تامين كند در اولويت داوران براي امتياز دادن قرار مي‌گيرند.
همه چیز علیه ترامپ
نودمين دوره مراسم اسكار شامگاه يكشنبه ١٤ اسفند برگزار شد. امسال همانند دوره‌هاي قبل سايه مسائل حاشيه‌اي بر اين مراسم سنگيني مي‌كرد. اسكار ٢٠١٨ كاملا تحت تاثير رسوايي‌هاي اخلاقي هاليوود، اتهامات آزار جنسي و همچنين برقراري عدالت جنسي و نژادي قرار داشت.
جيمز فرانكو با بازي در فيلم «هنرمند فاجعه» يكي از شانس‌هاي قطعي نامزدهاي بهترين بازيگر مرد محسوب مي‌شد، اما در فهرست كانديداها جاي نگرفت. به نظر مي‌رسد كه مطرح شدن اتهامات اخلاقي فرانكو در آخرين روزهاي راي‌گيري نامزدهاي اسكار، از عوامل مهم اين موضوع است. اتهامات درست بعدازاين مطرح شد كه فرانكو در مراسم گلدن گلوب حمايت خود را از جنبشي عليه آزار جنسي به نام «ديگر بس است»، اعلام كرده بود.
حاضران در مراسم هم بيشتر در حمايت از جنبش‌هاي «من هم همين‌طور» و «ديگر بس است» صحبت كردند. اشلي جاد، سلما هايك و آنابلا سيورا سه زني بودند كه از هاروي واينستين و بحث آزار جنسي توسط وي حرف زدند و ابراز اميدواري كردند كه آكادمي اسكار بتواند امكانات بيشتري براي برابري، تنوع و فرصت‌هاي ميان بخشي فراهم كند.
همه چیز علیه ترامپ
در دوره‌هاي پيش شرايط و سياست‌هاي هاليوود بر جوايز اسكار بسيار پررنگ‌تر بود. مراسم اسكار سال ٢٠١٧ تحت‌الشعاع تقابل با ترامپ به خصوص در مخالفت با سياست‌هايش عليه مهاجران، رنگين‌پوستان و دگرباشان قرار گرفت. دونالد ترامپ سال گذشته با امضاي يك فرمان اجرايي، ورود اتباع هفت كشور مسلمان ازجمله سودان، سومالي، عراق، ايران، ليبي و يمن به امريكا را به حال تعليق درآورد و ورود پناهجويان سوري را به مدت نامعلوم ممنوع كرد.
وي همچنين در بسياري از سخنراني‌هاي انتخاباتي خود بارها مواضعي نژادپرستانه اتخاذ كرد، مخالفت خود را با ازدواج همجنس‌گرايان بطور علني ابراز كرده و چاره را در همگون كردن قضات ديوان عالي كشور اعلام كرد. صحبت‌هاي او و مايك پنس، معاون ترامپ درباره همجنسگرايي در اسكار ٢٠١٧ خود را نشان داد. همان سال اصغر فرهادي با فيلم «فروشنده» از كانديداي مهم فيلم خارجي در اسكار بود كه در اعتراض به تصميمات مهاجرتي ترامپ در مراسم اسكار حاضر نشد و فيلم «فروشنده» اسكار بهترين فيلم خارجي را دريافت كرد. انوشه انصاري هنگام دريافت اسكار نامه اصغر فرهادي را خواند كه در نقش سينما در همدلي مردم صحبت كرده بود.
اگر در دوره قبل هنرمندان سياه‌پوست از عدم توجه آكادمي به هنرمندان سياه‌پوست گلايه كرده بودند، سال ٢٠١٧ اولين سالي بود كه در هر شاخه بازيگري (بازيگر نقش اول مرد، نقش اول زن، نقش مكمل مرد و نقش مكمل زن)، حداقل يك بازيگر سياه‌پوست در ميان كانديداها حضور داشت. دنزل واشينگتون در شاخه بهترين بازيگر نقش اول مرد، روت نگا بهترين بازيگر نقش اول زن، ماهرشالا علي بهترين بازيگر نقش مكمل مرد و وايولا ديويس، نائومي هريس و اكتاويا اسپنسر در شاخه بهترين بازيگر نقش مكمل زن كانديدا شدند و در نهايت وايولا ديويس و ماهرشا علي بازيگران سياه‌پوست اسكار را به خانه بردند.
انتخاب بهترين فيلم «مهتاب» هم نوعي دلجويي از هنرمندان سياه‌پوست بود كه با ٣ جايزه و ٨ نامزدي در اسكار درخشيد كه داستاني در رابطه با همجنسگرايي داشت. به نظر مي‌رسد كه درخشش اين فيلم در مراسم اسكار، بي‌ارتباط با مخالفت‌هاي هاليوود با سياست‌هاي دونالد ترامپ نبود.
سال رسوايي
مراسم اسكار سال ٢٠١٦ نيز از اين مساله مستثني نبود و اعلام نام بهترين فيلم باعث شگفتي بسياري از سينما‌دوستان شد. در آن دوره اغلب كارشناسان به اتفاق فيلم «از گور برخاسته» را شانس اصلي كسب اسكار بهترين فيلم مي‌دانستند. اين فيلم بر اساس زندگي واقعي مردي سفيدپوست و شكارچي در قرن نوزدهم ساخته شده كه ناگزير است براي زنده ماندن، نه تنها با طبيعت وحشي و خرسي درنده بلكه با سرخپوستاني كه به دنبال كشتن سفيدپوست‌هاي شكارچي و غارتگر هستند و نيز مردي كه فرزندخوانده‌اش را كشته مبارزه كند.
«از گور بازگشته» درامي خلاقانه و پركشش با فيلمبرداري درخشان و بازي خيره‌كننده لئوناردو ديكاپريو بود كه همه عناصر يك اثر سينمايي فوق‌العاده را داشت. اما در نهايت اين فيلم «افشاگر» بود كه توانست فيلم الخاندرو ايناريتو را كنار بزند و بهترين فيلم سال در اين مراسم لقب بگيرد. فيلم «افشاگر» ماجراي رسوايي است كه در اوايل قرن بيست و يكم درباره كليسا و فساد اخلاقي در آن ساخته و پرداخته شد.
«افشاگر» گرچه فيلم خوش‌ساختي است اما بيشتر شبيه يك گزارش مستند است تا يك فيلم درام. خبري از قهرمان و ضدقهرمان نيست و فيلم‌نامه دچار ضعف در شخصيت‌پردازي است. به عقيده بيشتر دوستداران سينما، «افشاگر» هرگز در حد و اندازه‌هاي كسب عنوان بهترين فيلم و بهترين فيلم‌نامه نبود و تنها موضوع اين اثر باعث شد تا موفق شود در رقابتي ناعادلانه گوي سبقت را از آثار ارزشمندي چون «از گور بازگشته» و «ركود بزرگ» بربايد.
سياست‌هاي عجيب اسكار
در ميان جوايز اهدا شده اسكار در سال‌هاي اخير، مي‌توان مراسم هشتاد و پنجم را به عنوان سياسي‌ترين اسكار برگزيد. در اين سال فيلم‌هاي قابل توجهي همچون «جانگو آزاد شده»، «زندگي پي»، «بينوايان» و «استاد» در صنعت سينما ساخته شده بود، اما در نهايت جايزه بهترين فيلم به «آرگو» رسيد كه ويژگي آن برخورداري از داستاني سياسي و ضد ايراني فيلم بود.
«آرگو» در حالي موفق به كسب اين جايزه شد كه حتي نتوانسته بود در بخش كارگرداني نامزد شود كه اين اتفاق در اسكار بسيار نادر است، اما در آن برهه تاريخي و اوج تنش‌هاي ميان ايران و امريكا، موضوع فيلم كه در مورد اشغال سفارت امريكا و گروگان‌گيري در ايران در سال ٥٨ بود، باعث شد كه حتي فيلمي مثل «لينكلن» كه درباره زندگي رييس‌جمهور تاريخ‌ساز ايالات متحده است ناديده گرفته شود و تهيه‌كنندگان «آرگو» با اسكار به خانه برگردند.
ستايش ايالات متحده
در تاريخ اسكار فيلم‌هايي كه به دليل عدم همخواني با جريان‌هاي فكري هاليوود در برهه‌اي از زمان ناديده گرفته شده است بسيار است. از شاخص‌ترين اين آثار مي‌توان به فيلم «رستگاري شاوشنك» ساخته فرانك دارابونت اشاره كرد كه هم‌اكنون به عنوان برترين فيلم تاريخ سينما در نظرسنجي‌هاي مردمي شناخته مي‌شود. اين فيلم در سال ١٩٩٤ نامزد دريافت ٧ اسكار شد اما نتوانست هيچ‌كدام از جوايز را به دست بياورد. در آن سال فيلم «فارست گامپ» بود كه بيشتر جوايز اصلي را از آن خود كرد. «فارست گامپ» اثري زيبا و دلپذير در مورد زندگي پسري با بهره هوشي پايين است اما درونمايه آن در واقع ستايش ايالت متحده امريكا است كه با وجود همه فراز و نشيب‌ها به زعم سازندگان فيلم، استوار و باشكوه ايستاده است. از سوي ديگر «رستگاري شاوشنك» فساد حاكم بر سيستم قضايي امريكا و زندان‌هاي مخوف اين كشور را عيان كرده است و با توجه به تاريخچه اسكار ناديده گرفتن اين فيلم در برابر «فارست گامپ» مساله دور از انتظاري نيست.
تحريف تاريخ
پس از پايان جنگ جهاني دوم، به خصوص در دو دهه اخير، همواره فيلم‌هايي كه به وقايع آن دوره به خصوص مساله يهودي ستيزي و هولوكاست پرداخته‌اند در مراسم اسكار مورد توجه قرار گرفته‌اند. اين فيلم‌ها با حمايت مالي قابل توجه كمپاني‌هاي عظيم فيلمسازي هاليوود و سهامداران يهودي آنها ساخته مي‌شوند و اغلب آنها بسيار تاثيرگذار و خوش‌ساخت هستند و البته به خوبي تاريخ را در اذهان عمومي تحريف مي‌كنند. از جمله اين آثار مي‌توان به «پسر شائول»، «شكست‌ناپذير»، «جاعلان»، «كتابخوان»، «پيانيست»، «زندگي زيباست»، «فهرست شيندلر» و «نجات سرباز رايان» اشاره كرد كه اسكار تقريبا به تمام آنها روي خوش خود را نشان داده است. شوخي ريكي جرويز با كيت وينسلت در اين زمينه مشهور است: «به تو گفته بودم در يك فيلم هولوكاستي بازي كن تا جوايز از راه برسد. نگفته بودم؟» و فيلم «كتابخوان» بود كه اولين اسكار را براي وينسلت به همراه آورد.
بي‌مهري به چهره عريان جامعه امريكا
از ديگر شاهكارهايي كه در سال‌هاي دورتر در مراسم اسكار مورد بي‌مهري قرار گرفته‌اند مي‌توان به فيلم‌هايي چون «اينك آخرالزمان» و «راننده تاكسي» اشاره كرد كه اولي به فجايع جنگ ويتنام پرداخت و دومي لايه‌هاي فساد و چهره عريان جامعه امريكا را در دهه هفتاد ميلادي به تصوير كشيد. همچنين بزرگاني همچون آلفرد هيچكاك (داراي يك اسكار افتخاري)، استنلي كوبريك و رابرت آلتمن (او در سال ۲۰۰۶ جايزه اسكار دستاورد يك عمر فعاليت هنري را كسب كرد) هرگز براي آثار خود موفق به دريافت اسكار نشدند كه اين مساله يكي از نقاط تاريك پرونده اسكار محسوب مي‌شود.
مراسم اسكار پيش از اين در طول دوران برگزاري همواره با حاشيه‌هايي همراه بوده كه جنبه هنري و سينمايي آن را تحت تاثير قرار داده است. يكي از مشهورترين اين اتفاقات در چهل و پنجمين دوره از جوايز آكادمي اسكار رخ داد. مارلون براندو كه براي فيلم «پدر خوانده» نامزد دريافت اسكار شده بود حضور در مراسم را تحريم كرد و به جاي خود ساچين ليتل فيدر بازيگر سرخپوست ناشناخته‌اي كه بعدها به عنوان رييس انجمن بوميان امريكا معرفي شد، را فرستاد.
زماني كه نام براندو براي اسكار بهترين بازيگر نقش اول مرد، خوانده شد، زني بومي با لباس آپاچي‌ها و موهاي سياه روي صحنه حاضر شد. وي جايزه را پس زد و پس از معرفي خود در حالي كه نامه‌اي از براندو در دست داشت، گفت: «امشب به جاي مارلون براندو به اين مراسم آمده‌ام و او از من خواسته تا به شما بگويم كه با تمام احترام، حاضر به قبول اين جايزه ارزشمند نيست و دليل آن رفتاري است كه صنعت فيلمسازي هاليوود با بوميان امريكا داشته است. »
اگرچه به نظر مي‌رسد در اين دوره با افزايش اعضاي آكادمي و حضور بيش از هشت هزار تن در راي‌گيري، جوايز اسكار به شكل منصفانه‌تري توزيع شد، اما همچنان حضور مسائل سياسي و اجتماعي در بزرگ‌ترين رخداد سينمايي دنيا به‌شدت پررنگ است و اين مساله در نهايت اعتبار هنري جايزه بزرگ را
زير سوال برده است.
- 18
- 3
