به گزارش صبا،اکران فیلم‌ها در سینمای ایران، مرحله مناقشه برانگیزی است؛ از سویی با طیف رنگارنگی از نگاه‌های صاحبان آثار مواجه هستیم و از طرفی حجم بسیار زیاد آثار تولیدی، معادله‌ای رضایت‌بخش را برای اهالی درگیر با ماجرا رقم نمی‌زند. برخی به دلیل اجحاف رخ داده در مرحله اکران، گلایه‌ها بر زبان جاری می‌سازند و برخی دست به تعابیری چون مافیا زده و پای باندبازی را به میان جدل می‌کشند.
آن سوی نگاه از آنِ پخش کننده‌ها و سینمادارهایی است که تهمت‌های صادر شده از سوی منتقدان را خلاف واقعیت دانسته و بی‌اقبالی مخاطبان به آثار فیلمسازان منتقد را موجب بروز عصبانیت آن‌ها می‌دانند؛ گفتاری که از سوی غلامرضا موسوی و مرتضی شایسته در برنامه چهارشنبه شب «چشم شب روشن» بازگو شد.
هنگامی که جمیع نظرگاه‌ها را به تامل درمی آوریم، در عین پذیرش نابرابری‌های موجود به گزاره‌هایی می‌رسیم که جانب طیفی دیگر از طناب اکران را می‌گیرد، سالن‌های محدود سینما در سطح کشور راهی به غیر از اتخاذ روش مستقیم عرضه و تقاضا را فراهم نمی‌سازد. اما نکته مغفول که دامان متولیان سینمایی را می‌گیرد، این است که چرا بر مبنای یکی دیگر از قواعد علم اقتصاد، میزان تولید و تقاضا شکلی از ارتباط منطقی به خود نمی‌گیرد و در مواجهه با امکانات نحیف سخت‌افزاری هر دم پیچ و مهره تولید برای ساخت اثری تازه به کار می‌افتد.
با توجه به جمیع جهات و جهت دوری از قضاوتی سراسیمه‌حال به سراغ اهالی درگیر ماجرا و دست‌اندرکاران چرخه اکران رفتیم و پرونده «وضعیت اکران در سینمای ایران» را طی گفت‌و‌گو با دو سر ماجرا یعنی صاحب اثر و پخش‌کننده فیلم به مرحله داوری مخاطبان رساندیم. اینک متن گفته‌های شکل یافته از منظر کارشناسی در پرونده ویژه «صبا» پیش رویتان قرار دارد.
پوران درخشنده: همه توجهات به فیلم‌های سخیف است
پوران درخشنده با سابقه سال‌ها فعالیت متعهدانه در سینمای اجتماعی ایران نسبت به معضلات خانوادگی، چندی است که فیلم «زیر سقف دودی» را در اکران دارد.
وی در گفت‌و‌گو با «صبا»، ضمن انتقاد شدید از وضعیت امروز اکران فیلم‌ها درباره شرایط نامناسب اکران فیلمش گفت: متاسفانه فیلم «زیر سقف دودی» اسیر بازی‌هایی ناعادلانه شد و چون ما این نوع رفتارها را بلد نیستیم و تن به آن نمی‌دهیم باید آسیب‌های زیادی در اکران ببینیم. فیلم «زیر سقف دودی» برخلاف نظر برخی، مخاطبان بسیار زیادی دارد و اعلام رضایت انواع طیف‌ها و خانواده‌های ایرانی نشان داد که مردم، علاقه‌مند به تماشای آثاری هستند که خیلی جدی و صادقانه حرف امروز جامعه را می‌زنند. اما برخی‌ها به بهانه‌های مختلف نگذاشتند شرایط مناسبی برای حضور تماشاگر فراهم شود و تعداد سالن‌های سینمایی «زیر سقف دودی» را در اختیار فیلم‌های دیگر گذاشتند.
پوران درخشنده با انتقاد از وضعیت ویژه‌ای که برای فیلم‌های کمدی در زمان اکران درنظر گرفته می‌شود، گفت: ما می‌دانیم که مردم به دیدن فیلم‌های کمدی علاقه نشان می‌دهند و نشاط و شادابی در جامعه لازم است. این‌ها را می‌فهمیم اما حرفمان این است که به موضوعات جدی و ژانرهای دیگر هم توجه نشان داده شود. سینمای اجتماعی و مساله خانواده‌ها مساله‌ای مهم در زندگی مردم است و آسیب‌های زیادی پیش روی جامعه امروز قرار دارد که از طریق سینما می‌تواند بازگو شود.
کارگردان فیلم «هیس! دخترها فریاد نمی‌زنند» در پاسخ به این‌که برخی از پخش‌کنندگان، دلیل انتقادهای مطرح شده از سوی برخی از فیلمسازان را عدم اقبال مخاطبان نسبت به آثارشان می‌دانند، عنوان کرد: اصلا این‌طور نیست و فروش خوب فیلم «زیر سقف دودی» نشان داد که مردم فیلم را پسندیده‌اند و اگر شرایط مناسبی در اختیار فیلم بود، حتما بیشتر از این‌ها می‌فروختیم.
درخشنده با اشاره به پخش‌کننده‌هایی که صاحب سالن سینمایی هم هستند، از چنین وضعیتی ابراز نگرانی کرد و گفت: به‌هیچ‌وجه پذیرفتنی نیست که پخش‌کننده فیلم صاحب سالن سینما باشد، چرا‌که امکان دارد به فیلم‌های نزدیک خود سانس‌های بیشتری بدهد و اگر واقعا می‌خواهند برابری انجام شود باید این سالن‌ها و سرگروه‌ها را زیاد کنند و در اختیار دیگران هم بگذارند تا امکانات در اختیار عده محدودی نباشد.
این کارگردان سینمای ایران ضمن تاکید بر لزوم پایبندی به قانون، وجود هرج و مرج در اکران را ناشی از عدم وجود چارچوبی مشخص دانست و گفت: چرا نباید به فیلم‌هایی که دغدغه دارند، توجه کرد و چرا همه توجهات به سمت جنس سخیفی از سینمای کمدی است. من انتظار دارم مسئولان مربوطه از موجودیت سینما دفاع کنند و با حمایت از فیلم‌های ارزشی، جریان سینمای ایران را به سمت درستی هدایت کنند. فیلمسازی کار دشواری است و هنگامی که با انگیزه و توان و تعهد فیلمی ساخته می‌شود، انتظار می‌رود در اکران مورد بی‌مهری قرار نگیرد.
حبیب اسماعیلی: این شرایط ناگزیر بازار است
بخش مهمی از شکل‌دهی به اکران سینما به عهده پخش‌کنندگان فیلم‌های ایرانی است و از این رو که این گروه در چرخه مهم عرضه فیلم نقشی اساسی بازی می‌کنند، در تیررس تهمت‌هایی قرار می‌گیرند؛ مواردی چون نقش دادن بیشتر به آثاری که مرتبط با دفتر پخش کننده هستند!
حبیب اسماعیلی از جمله فعال‌ترین پخش‌کنندگان سینمای ایران است که طی دو سال گذشته فیلم‌های پرفروش «من سالوادور نیستم» و «اکسیدان» را در کارنامه داشته است. وی در گفت‌و‌گو با «صبا»، ضمن اشاره به فضای نشاط‌آمیز در اکران سال‌های اخیر در پاسخ به نقدهای مطرح شده مبنی بر انحصارطلبی در اکران سینمایی، گفت: به نظرم مهمترین مساله‌ای که در اکران تعیین‌کننده است، کیفیت فیلم و میزان اقبالی است که از طرف تماشاگر پیدا می‌کند و سینمادار هم از همین جهت سالن‌های بیشتری را در اختیار فیلم‌ها قرار می‌دهد. این موضوعی عقلانی است و آن‌هایی که معترض چنین جریانی هستند، یک طرفه به قاضی می‌روند.
بازیگر، تهیه‌کننده و پخش‌کننده باسابقه سینمای ایران که از ابتدای انقلاب اسلامی در بخش‌های مختلفی از تولید تا عرضه سینمای ایران حضور داشته است، در ادامه به محدودیت سالن‌های سینمایی در کشور اشاره کرد و گفت: مشکل اساسی در سینمای ایران، کمبود سالن‌های سینما است و به همین دلیل عرضه و تقاضای فیلم‌ها به هم نمی‌خورد. مثلا صد فیلم در سال تولید می‌شود اما بیشتر از شصت فیلم نمی‌توان اکران کرد و به همین دلیل برخی از فیلم‌ها اصلا اکران نمی‌شوند و برخی وارد گروه هنر و تجربه شده و برخی هم به شکل گروه آزاد اکران می‌شوند. قطعا برخی از فیلم‌ها سالن‌های کمتری را در اختیار خواهند داشت و چاره‌ای وجود ندارد. من به صاحبان فیلم‌ها حق می‌دهم که با توجه به زحماتی که برای تولید فیلم خود کشیدند، در انتظار فضای مناسبی برای اکران باشند، اما با توجه به امکانات محدودی که به لحاظ سالن سینمایی در اختیار داریم، چه می‌توان کرد. فیلمسازان و تهیه‌کنندگان تمایل دارند که سالن‌های بیشتری را در اختیار داشته باشند و در فصل خوبی هم اکران شوند، اما چگونه می‌توان از میان این همه فیلمی که آماده برای اکران هستند، به همه شرایط مناسبی داد؟
حبیب اسماعیلی که جدا از پخش‌کنندگی، سال‌ها است که در زمین تهیه‌کنندگان هم بازی می‌کند و فیلم «پرواز به سوی مینو» را در اولین سال شکل‌گیری انقلاب اسلامی تهیه کرده است، راهکارهای خود مبنی بر خروج از چرخه نامناسب اکران را این‌گونه عنوان می‌کند: معضل اکران و کمبود سالن‌های سینمایی سال‌ها است در سینمای ایران وجود دارد و مساله امروز نیست. از این جهت افرادی که منتقد شرایط امروز اکران هستند، باید انصاف به خرج داده و شرایط را بیشتر بسنجند. به نظرم باید فکری اساسی برای اکران سینمایی انجام شود و با کمک کارشناسان و با همراهی دولت و همه فیلمسازان و تهیه‌کنندگان و پخش کننده‌ها این مساله مورد بررسی قرار بگیرد تا به راه مناسب‌تری برسیم.
تهیه‌کننده فیلم «پاتو زمین نذار» با اشاره به شرایط اقتصادی سالن‌های خصوصی در کشور گفت: باید به سینمادارها هم حق داد که با توجه به همه مشکلات اقتصادی چاره‌ای ندارند تا به فروش بیشتر فکر کنند و از این جهت فیلم‌هایی را بیشتر می‌پسندند که با مردم ارتباط بیشتری برقرار کند. مثلا من فیلم پرفروش «اکسیدان» را در سینماها دارم و سینمادار به دلیل توجه مردم سالن‌های بیشتری به این فیلم اختصاص می‌دهد و فیلم ضعیف دیگری وجود دارد که سالن‌های کمتری می‌گیرد و این روالی منطقی است. البته قصد اهانت به فیلمسازان محترم را ندارم و عدم فروش فیلمی هم دلیل بر کیفیت پایین آن نیست و امکان دارد فیلم‌های خیلی خوبی هم وجود داشته باشند که شریف هستند اما شرایط مناسبی برای جذب مخاطب را ندارند.
حبیب اسماعیلی در پاسخ به این‌که چرا تنها به فیلم‌های کمدی میدان گسترده‌ای برای جولان در سینمای ایران داده می‌شود، عنوان کرد: مردم امروزه فیلم‌های شاد را دوست دارند و اصولا سینما جایی برای سرگرمی است هرچند به همه فیلم‌ها و ژانرها نیاز داریم اما اقبال مردم نشان می‌دهد که بیشتر علاقه‌مند به فیلم‌های کمدی هستند و از این جهت سینمادارها هم در زمان بستن قرارداد بیشتر به دنبال این فیلم‌ها هستند.
این پخش‌کننده در ادامه به مساله کمیت تولید در سینمای ایران اشاره کرد و گفت: باید میزان تولیدات سینمایی ایران مقداری کم شود تا عرضه و تقاضای بازار با هم برابری کند و فیلم‌هایی تولید نشوند که هیچوقت شرایط اکران را نمی‌یابند و یا این‌که با وضعیت نامناسبی در زمان اکران مواجه می‌شوند. به دلیل شرایط نابرابری که در عرضه و تقاضا وجود دارد، سینمادار راهی جز این ندارد که فیلم‌های کم‌مخاطب را از اکران خارج کند و سالن‌های کمتری به آن بدهد و از این جهت باید بیشتر به شرایط تولید فکر کرد تا بعد گلایه‌هایی مبنی بر وجود ناعدالتی در اکران صورت نگیرد.
وی افزود: در گذشته مسئولان سینمایی با تهیه جداولی به شرایط اکران سمت و سو می‌دادند اما حقیقت این است که الان تنها سینمادار وضعیت اکران را در دست گرفته است و نگاه می‌کند که یک فیلم تا چه میزان قابلیت فروش دارد و بر همان اساس سانس‌های بیشتری را در اختیارش می‌گذارد. البته باز هم تاکید می‌کنم که امکان دارد فیلم‌های اجتماعی خوبی هم تولید شود که بنا به دلایلی نمی‌توانند در رقابت بازار خود را بالا بکشند و از این جهت از رقابت جا می‌مانند و این شرایط ناگزیر بازار است.
حبیب اسماعیلی ضمن تاکید بر کنترل کیفی تولید فیلم‌های ایرانی، گفت: خیلی از فیلم‌های تولید شده در سینمای ایران که خیلی هم علاقه‌مند به اکرانی مناسب هستند، آثاری ویدئویی و با کیفیتی پایین هستند که تنها براساس یک‌سری روابط توانسته‌اند ساخته شوند و این فیلم‌های دولتی حتی به جایی می‌رسند که شاهد هستیم بهترین موقعیت اکران را هم در اختیار گرفته و سرگروه هم می‌شوند! برخی از فیلمسازان قدیمی واقعا حق دارند که شرایط خوبی در اکران پیدا کنند، مانند آقای داوودی که سال‌ها است در این عرصه هستند و فیلم‌های مخاطب‌پسند و پرفروشی هم داشته‌اند. اما برخی از فیلمسازان بدون هرگونه خلاقیت و تجربه‌ای توقعات بالایی در اکران دارند.
این پخش‌کننده افزود: شما ببینید چه فیلم‌هایی سرگروه می‌شوند و سالن‌ها را اشغال کرده‌اند، در حالی که اصلا فروشی هم ندارند اما به دلیل ارتباطات دولتی سالن‌های زیادی در اختیار دارند. جلوی این‌ها باید گرفته شود. سینمادار بخش خصوصی چاره‌ای ندارد و نمی‌تواند سالن‌های فیلمی که خوب می‌فروشد را گرفته و به فیلمی بدهد که اصلا مشتری ندارد. سینمادار کارمند دارد و باید حق بیمه و حقوق و هزینه‌های مختلف را پرداخت کند و نیاز دارد که به دنبال اکران فیلم پرفروش برود. حق اکران را کسانی می‌خورند که با پارتی‌بازی دولتی جایگاه فیلمی مانند «زادبوم» و یا «زیر سقف دودی» خانم درخشنده را می‌گیرند.
تهیه‌کننده فیلم «بازجویی یک جنایت» به وضعیت نامناسب اکران این روزهای سینمای ایران هم اشاره کرد و گفت: متاسفانه برخی‌ها عناوینی مانند مافیا و باندبازی در سینما را به کار می‌برند، در حالی که رقم کل صد میلیارد تومان در سینمای ایران چیزی نیست که دیگر از مافیا صحبت به میان آورده شود و این حرف‌ها شوخی است! الان کل درآمد سینما به اندازه دو برج در شمال شهر تهران نمی‌شود، بعد چگونه می‌توانیم به راحتی از این گونه عناوین استفاده کنیم! بالاخره این عنوان تعریفی دارد و آن‌هایی که این‌گونه حرف می‌زنند اصلا نمی‌دانند مافیا چیست! فیلم پرفروش در وضعیت عرضه و تقاضا بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد و این یک مساله منطقی است اما مشکل به فیلم‌هایی برمی‌گردد که دولتی هستند و با وجودی که فروش چندانی هم ندارند، سینماهای زیادی را در تهران و شهرستان‌ها در اختیار گرفته‌اند.
حبیب اسماعیلی ادامه داد: این که برخی معترض فیلم کمدی و یا برخی از اهالی پخش‌کننده باشند، درست نیست. باید دنبال راهکارهای منطقی بود و این‌که ببینیم چه ارگان‌هایی با پارتی‌بازی همه چیز را در اختیار گرفته‌اند و نمی‌توان کاری هم انجام داد. باید تعادل در اکران سینمایی برقرار باشد و تاکیدم بر این است که فیلم‌هایی تولید نکنیم که مخاطب ندارند و نمی‌توانند وارد فضای رقابتی شوند.
ابوالحسن داوودی: اگر دولت ورود پیدا نکند هرج و مرج خواهد شد
وضعیت اکران سینمای ایران به لحاظ عدم وجود چارچوبی مشخص در هر فصل اکران بیش از پیش، رو به سراشیبی سقوط می‌رود و در این چرخه ناگوار اکران، چرخ‌دنده‌های بسیاری از فیلم‌های سینمایی له می‌شود؛ فیلم‌هایی که در روال عادی می‌توانند بسترهایی مناسب برای مواجهه با مخاطب داشته باشند اما امکان رقابت را در آشفته بازار اکران ساقط شده می‌یابند.
ابوالحسن داوودی اعتقاد دارد که باید هر‌چه سریع‌تر فضای ناامن موجود در اکران فیلم‌ها سر و سامانی بیابد. کارگردان فیلم «زادبوم» در این‌باره، گفت: من خیلی به وجود مافیا در سینمای ایران اعتقاد ندارم اما به نظرم دسته‌بندی‌هایی در سینما وجود دارد و گروهی در راس قدرت قرار می‌گیرند که ممکن است منافع دیگران برایشان اهمیتی نداشته باشد.
ابوالحسن داوودی در پاسخ به این‌که نقش دولت برای شکل‌دهی به وضعیت اکران چه می‌تواند باشد، عنوان داشت: به نظرم وزارت ارشاد باید هر چه سریع‌تر برای حفظ آبرو و حیثیت خودش هم که شده وارد عمل شود و تکلیف این‌گونه برخوردهاى نامناسب در اکران را مشخص نماید. متاسفانه برخی از گروه‌ها وجود دارند که اهل زد و بند هستند و در بسیاری از مراجع صنفی هم نقش بازی می‌کنند و همین مساله باعث می‌شود تا سازندگان فیلم‌هایی که بیرون از گود هستند، خیلی راحت زیر ظلم و ناعدالتی موجود از پا بیفتند. از این جهت وزارت ارشاد باید خیلی صریح موضع خود را در قبال اکران فیلم‌ها مشخص کرده و از مجوز قانونی خود در زمان اکران دفاع کند.
کارگردان فیلم «رخ دیوانه» در پاسخ به این‌که در صورت ادامه یافتن این روند نامطلوب چه وضعیتی در سینمای کشور حاکم خواهد شد، عنوان کرد: اگر دولت نخواهد ورود پیدا کند، همین هرج و مرجی که در اکران شاهد هستیم، ادامه خواهد یافت و عملا هر گروهی به سمت راه‌ها و مسیرهایی خارج از چارچوب قانون خواهد رفت. به نظرم مسئولیت اصلی وزارت ارشاد، جلوگیری از هرگونه انحصارطلبی است و باید به شکلی معقولانه ورود پیدا کرده و تکلیف خود را یک‌بار برای همیشه روشن کند.
ابوالحسن داوودی افزود: متاسفانه نه اعتباری برای مجوز قانونی فیلم‌ها وجود دارد و نه شرایط درستی برای انتخاب سالن‌های سینمایی را می‌بینیم. این معضل زمان زیادی است که وجود دارد، یعنی وقتى که جریان‌های سینماداری، تهیه‌کنندگی و پخش‌کنندگی در هم آمیخته شد و گروهی لگام هر سه این جریان‌ها را در دست گرفت، عملا شرایطی به وجود آمد که تنها پول ملاک انتخاب‌ها شد تا هیچ ضابطه و چارچوبی برای اکران فیلم‌ها وجود نداشته باشد. یعنی هر فیلمی جدا از کیفیتش تنها به دلیل فروش بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد و حقوق دیگران را در به‌دست آوردن سانس‌ها و سينماهاى مناسب تصاحب می‌کند.
وی با اشاره به اکران نامناسب فیلم «زادبوم» از وضعیت توزیع برخی از فیلم‌ها برای اکران در سینماهای کشور انتقاد کرده و ادامه داد: حتی در سینماهای دولتی مانند فرهنگ و یا هویزه مشهد هم مشکلاتی داشتیم، هر چند دوستان بعدا لطف کرده و با ما همراهی کردند. اما فیلمی مانند «زادبوم» که بعد از هشت سال از توقیف درآمده باید در هفته اول فضایی مناسب برای اکران داشته باشد تا مخاطب بتواند با آن آشنا شود. حتی اگر از اهمیت ساخت فیلم «زادبوم» بگذریم، نباید از جوایزی همچون سیمرغ بهترین فیلم از نگاه ملی به‌راحتی گذشت و این جایزه نشان می‌دهد که باید بیشتر از این‌ها به فیلمی ملی و وطن‌خواهانه کمک شود، اما سینماهای دولتی وزارت ارشاد در هفته اول اکران فیلم «زادبوم» نه سینمایی مانند فرهنگ و نه سینمای هویزه را که در شهرستان‌ها بسیار تعیین‌کننده است، به طور کامل در اختیار ما گذاشتند. اکران فیلم «زادبوم» غالبا و در اكثر سينماها در سانس‌های مرده‌ای مانند ۱۰ صبح و ۱۲ ظهر بود و این نوع سانس‌ها نمی‌تواند برای فیلمی که امید به اکران داشته و فکر می‌کند شرایط جذب مخاطب را دارد، مناسب باشد.
کارگردان فیلم «من زمین را دوست دارم» راهکار خود را برای دورشدن از فضای امروز این‌گونه عنوان می‌کند: باید از هرگونه شعاردادن دور شد و اگر واقعا می‌خواهیم وضعیت اکران درست شود، باید جلو بیاییم و حل بحران اکران تنها در صورت وجود يك غیرت جمعى انجام می‌شود. من با همه ارتباطات دوستانه‌ای که با شخص آقای حیدریان دارم، واقعا تصور می‌کنم اگر ایشان نسبت به مساله اکران فکری نکند و حتی اگر شخص وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ورود پیدا نکند، به طور کل وجه قانونی و اعتبار مجوزها از بین خواهد رفت. این را به عنوان تجربه چندساله خود عنوان می‌کنم.
کارگردان فیلم «نان، عشق و موتور ۱۰۰۰» در پایان گفته‌هایش از جولان سینمادارها و پخش‌کننده‌ها در شرایط اکران گلایه داشت و عنوان کرد: اگر در هر کاری ابزار قدرت در دست عده و گروهی خاص باشد، اتفاقات نامناسبی می‌افتد و فرقی نمی‌کند که از سوی بخش خصوصی این انحصارطلبی به وجود بیاید یا از سوی نهادهای دولتی، چرا‌که قدرت در دست هر گروهی باشد، فساد به دنبال خواهد داشت. یعنی اگر فعالیت سینماگران در شرایط صنفی و دولتی، محدود به عده‌ای شود موجب ایجاد فساد و بی‌عدالتی خواهد شد. هر زمان توجه به قانون از میان برود و مراجع خاص تصمیم‌گیری با توجه به نگاهی خارج از روال قانونی بخواهند تاثیرگذار شوند، شاهد فضایی ناعادلانه خواهیم بود و بسیاری از دسته‌بندی‌های خلاف قانون از این طریق انجام می‌شود.
- 12
- 3
