دلایل توقیف زادبوم

چهار‌سال قبل وقتی دولت یازدهم بر سر کار آمد هنرمندان از هر قشر به استقبالش رفتند و از ظن خود یارش شدند و آن را به فال نیک گرفتند. چه آن‌که خود در حمایت از به قدرت رسیدن آن دولت عموما متحد‌الکلام بودند و ادامه تفکر حاکم در دولت دهم و تسری آن به دولت جدید را خوش نمی‌دیدند.

زمانی که دولت تدبیر و امید بر مسند نشست، طبیعی بود که سینماگر و اهل تئاتر و نقاشی و موسیقی امید کلام دولت جدید را در حل مشکلات خود موثر بپندارند و هر کدام از مصائب خود حرف بزنند. سال‌های سال، یکی از مهمترین دغدغه‌ها در سینما، کمی سهل‌گیری بیشتر در ساخت فیلم بود که مشکلات ناشی از آن بسیاری از بزرگان را خانه‌نشین و جوانان را وادار به مهاجرت کرده بود.

در کنار این موضوع فیلم‌هایی هم بودند که مدت‌ها از نمایش آنها به دلایل مختلف ممانعت به عمل می‌آمد و سینماگران امید داشتند در وزارت ارشاد جدید به مشکلات چنین آثاری رسیدگی شود و درنهایت به نمایش درآیند. رویکرد وزارت ارشاد جدید اما، حل این مسأله بود. البته شاید به‌زعم عده‌ای در عمل کار چندانی از پیش نبرد.

در چند‌سال گذشته فیلم‌هایی مثل گزارش یک جشن، عصبانی نیستم، خیابان‌های آرام، خرس، آشغال‌های دوست‌داشتنی، خانه پدری و پارادایس و رستاخیز و اخیرا کاناپه و ارادتمند: نازنین، بهاره، تینا و وقت داریم حالا ازجمله فیلم‌هایی هستند که همچنان اکران نشده‌اند. حدود دو ماه پیش بود که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در نامه‌ای به رئیس سازمان سینمایی ضرب‌الاجلی دوماهه برای تعیین تکلیف بسیاری از این فیلم‌ها تعیین کرد.

با وجود آن‌که برخی از فیلم‌ها هنوز هم وضع مشخصی ندارند، اما نباید از نام چند فیلم عبور کنیم که در این مدت توانستند بعد از چند‌سال رنگ پرده را به خود ببینند. قصه‌ها، گس، پرویز و مادر قلب اتمی ازجمله فیلم‌هایی بودند که مشکل داشتند، اما در دولت جدید اکران شدند.

زادبوم اما، یکی از این آثار و از مهمترین آنهاست. فیلمی ساخته ابوالحسن داوودی که ‌سال ٨٧ در جشنواره فجر نمایش داده شد، جوایز مهمی دریافت کرد و بعد به دلایلی به بایگانی سپرده شد، امروز بعد از ١٠سال به نمایش درآمده است. زادبوم داستان خانواده‌ای گسیخته است که هر کدام از اعضایش در گوشه‌ای از دنیا می‌گذرانند.

اتفاقاتی متقاطع اما درنهایت آنها را که هرکدام گرفتار مشکلاتی هستند، دور هم جمع می‌کند. این روایت در تلاقی با مفاهیمی همچون میهن‌دوستی و حرمت به زادگاه و خاک مجموعا زادبومی را شکل داده که با بازی خوب بازیگرانش، مثل عزت‌اله انتظامی و مسعود رایگان فیلمی قابل اعتنا را خلق کرده است. از طرفی زادبوم در کارنامه داوودی هم اثری مهم محسوب می‌شود، زیرا به نوعی مانیفست او درباره مشکلات خانه و دردهای آن است.

زادبوم که در بیست‌وهفتمین دوره جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و از میان ٦ نامزد سیمرغ بلورین این رویداد، جایزه بهترین فیلمنامه و بهترین موسیقی متن را دریافت کرد و همچنین در بخش بین‌الملل جشنواره نیز به‌عنوان بهترین فیلم پلاک طلایى سیمرغ و سیمرغ نگاه ملى را از آن خود کرد، هیچ‌گاه به‌طور دقیق مشخص نشد چرا سال‌ها اجازه نمایش نداشت. آنچه آن‌روزها بعضی از مسئولان وقت وزارت ارشاد اعلام کردند نمادین‌بودن آن بود. یعنی زادبوم را با تفکرات گوناگون می‌شد تفسیر کرد.

کارگردان فیلم در همان روزها در مصاحبه‌ای اعلام کرد که فیلم ۱۷مورد اصلاحیه خورده است. این اصلاحات در دولت نهم به فیلم وارد ‌شده بود. بعد از آن با روی کار آمدن دولت دهم، معاونت سینمایی وقت وزارت ارشاد تلاش کرد تا مشکل زادبوم را با اصلاح حل‌وفصل کند، حتی روابط عمومی سازمان سینمایی به‌طور رسمی اعلام کرد که ممیزی کار آنها نبوده است.

اما چیزی به نتیجه نرسید تا داوودی همچنان در ابتدای مسیر باشد. بعد از حدود ١٠‌سال اما حالا زادبوم درحال اکران است و چنین اتفاقی بهترین فرصت برای گفت‌وگو با ابوالحسن داوودی است. داوودی اگرچه این روزها مشغول فیلمبرداری فیلم تازه خود، هزارپا است، اما درخواست من را پذیرفت و صریح از زادبوم حرف زد. داوودی اعتقاد دارد ظلم بزرگی در حق این فیلم شد، اما همچنان و با وجود اکران، زادبوم را نادیده می‌گیرند. از نظر او نحوه اکران زادبوم بدترین و محدودترین شکل ممکن است. حرف‌هایمان اما درنهایت به هزارپا هم کشیده شد. فیلمی که به گفته داوودی کامل‌تر و بهتر از کمدی موفق قبلی او، نان، عشق و موتور‌هزار است.

حسین پارسا