سینما در بازار بورس

فریدون جیرانی: اگر سرمایه‌گذاری فیلم‌های سینمایی در بورس انجام شود، سهام ما خریدار ندارد، اما برای عطاران صف می‌کشند.

آن‌طور که در خبرها آمده، قرار است صندوقی به نام «صندوق جسورانه سینما» تا پایان سال ثبت شود و به مرحله اجرا برسد. این البته با قید «اظهار امیدواری» در جلسه‌ای با حضور عوامل سینمایی و مدیران سازمان بورس و اوراق بهادار بیان شده است. جلسه‌ای که همین یکی دو روز گذشته با حضور محمدمهدی حیدریان رئیس سازمان سینمایی، سیدحسین سیدزاده مدیرعامل صندوق اعتباری هنر و شاپور محمدی رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار برگزار شد.

در این جلسه که علیرضا تابش مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی و سعید فلاح‌پور عضو هیأت‌مدیره و معاون نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس و اوراق بهادار نیز حضور داشتند، روند ثبت و اجرایی شدن صندوق «جسورانه» سینما بررسی شد و این امید بود که بتوان تا پایان‌سال جاری این مراحل را به پایان برساند!

صندوق جسورانه سینما می‌خواهدچه کند؟

اهل سینما و احتمالا علاقه‌مندانی که اخبار این حوزه را دنبال می‌کنند، همان لحظه که نام این صندوق را می‌شنوند، با توجه به وجود چنین صندوق‌هایی با همین نام در زمینه‌های دیگر، سوالاتی به ذهنشان خطور می‌کند مثل این‌که این صندوق قرار است چه کند؟ یا چگونه قرار است در چنین صندوقی سرمایه‌گذاری شود و‌ هزار سوال و اما و اگر دیگر که هرچه موضوع جدی‌تر می‌شود این سوالات هم بیشتر خواهد شد. آن طور که تجربیات در زمینه‌های دیگر (مثل شرکت‌های دانش‌بنیان) می‌گوید و البته تعاریف، «صندوق‌های جسورانه» از اساس برای حمایت از ایده‌های خلاقانه تأسیس می‌شوند.

وظیفه‌شان هم آن طور که در تعاریف اقتصادی آمده، این است که «صندوق‌های جسورانه از ایده تا انتهای پروژه، منابع مالی را تأمین می‌کنند.» شکل سازمانی آنها هم این است که هلدینگی متشکل از تعدادی زیرمجموعه تشکیل می‌شود که شرکت‌های خلاق در آن زمینه خاص (مثلا دانش‌بنیان)، زیرمجموعه آن هستند و قواعدی هم برای پذیره‌نویسی سهام در بورس وجود دارد یا سرمایه اولیه که یک‌میلیارد تومان است. در صندوق جسورانه سینما، هم مثل همین تعریف، زیرمجموعه در صندوق وجود خواهد داشت که یا شرکت‌های سینمایی هستند یا پروژه‌های سینمایی که البته مسئولان سینمایی درباره آن صحبت‌هایی کرده‌اند.

در جلسه میان مسئولان سینمایی و مدیران بورس هم همین موضوعات بحث شده است. محمدمهدی حیدریان معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و رئیس سازمان سینمایی این را گفته که: راه‌اندازی صندوق «جسورانه» سینما به‌عنوان یک راه جدید و قابل اعتماد برای جذب سرمایه در صنعت سینما است. امیدواریم هر چه زودتر با راه‌اندازی این صندوق بتوان شاهد افزایش رونق در صنعت سینما باشیم.

آن‌طور که اعلام شده (و البته از جزییاتش خبری در دست نیست) این صندوق قرار است با همکاری صندوق اعتباری هنر (به‌عنوان بازوی مالی و اقتصادی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) و بنیاد سینمایی فارابی راه‌اندازی شود و در بورس اقدام به جذب سرمایه کند. سیدحسین سیدزاده مدیرعامل صندوق هنر، «کاری که قرار است در صندوق جسورانه سینما انجام شود» را این‌طور توضیح داده است: قرار است در این صندوق، با تعریف پروژه‌های سینمایی و جذب سرمایه برای آنها از طریق عرضه واحدهای سهام صندوق «جسورانه»، به تأمین مالی در این راستا اقدام شود.

این نخستین‌باری است که فعالان بازار بورس و سرمایه می‌توانند به صورت غیرمستقیم در پروژه‌های سینمایی مشارکت و سهامداری کنند که با توجه به ذات شناور بودن خرید و فروش سهام یعنی یونیت صندوق «جسورانه» سینما این بستر می‌تواند فرصت جذاب و مناسبی برای فعالان بازار و حتی هنرمندان و اصحاب رسانه باشد.

مسئولان گفته‌اند نخستین گام و اقدامات صندوق «جسورانه» سینما، همان‌طور که از نامش مشخص است، در حوزه سینما خواهد بود که در این زمینه خاص، اقدام به تأمین مالی پروژه‌های سینمایی خواهد کرد و در مراحل بعدی (البته اگر در این حوزه موفقیتی کسب شود) برای بخش‌های هنری و فرهنگی دیگر ازجمله موسیقی و هنرهای تجسمی نیز اقدام به راه‌اندازی صندوق‌هایی شبیه این صندوق، خواهد شد تا آن زمینه‌ها نیز از این موهبت، بی‌نصیب نمانند و بتوانند برای پروژه‌های مختلفشان، جذب سرمایه کنند.

ابهام بری اهالی سینما

تجربه سال‌های مختلف و البته زمینه‌های متفاوت نشان داده است، یکی ازایراداتی که در چنین طرح‌هایی مشاهده می‌شود، مشاوره‌های ناکافی است. مشاوره‌هایی با اهل فن که می‌تواند حفره‌های طرح و ایراداتش را مشخص کند و از ابهامات تا اندازه‌ای بکاهد. دراین زمینه به‌خصوص مشاوره با اهل سینما، تهیه‌کنندگان و سرمایه‌گذاران می‌توانست پیش از آن‌که طرح کلید بخورد تا حد کافی، از ابهامات بکاهد. به‌طور طبیعی وقتی قرار است این طرح جذب سرمایه‌های خُرد را در دستورکار داشته باشد و هنوز اهلی سینما درباره آن توجیه نشده‌اند و حتی از آن بی‌خبر هستند، انتظار توجیه از سوی مردم شاید کمی زیادی باشد.

صندوق جسورانه آن‌طور که مسئولان گفته‌اند قرار است سرمایه‌های خرد را از درون جامعه جذب و با انباشت آنها به سرمایه بزرگ تبدیل کند تا بتوان با اتکا به این سرمایه انباشت شده، پروژه‌های سینمایی انجام داد. آن‌طور هم که از گفته‌های مسئولان بر می‌آید. قرار است صندوق ثبت و مراحل پذیره‌نویسی و... انجام شود و بعد از طریق فروش سهام، منابع مالی پروژه‌های سینمایی تأمین شود.

گفته‌های مسئولان نشان می‌دهد که پروژه‌های سینمایی که قرار است ساخته شود برای تأمین مالی از طریق صندوق سهام خواهند فروخت و همه می‌توانند با توجه به ترکیب عوامل حدس بزنند که چه فیلمی احتمال فروش بالایی خواهد داشت و سهام آن پروژه را خریداری کنند تا بعد از فروش در سود آن شریک باشند. اما نکته مبهم این است در همین فضای سینمایی برخی از پروژه‌هایی که تصور می‌شده، فروش داشته باشند، با شکست مواجه می‌شوند. برخی از پروژه‌های سینمایی ساخته می‌شوند اما فرصت اکران پیدا نمی‌کنند. برخی از روی پرده پایین می‌آیند و... ‌هزار و یک نمونه دیگر که در سینما تجربه شده و یک پروژه را با شکست مواجه می‌کند. در این صورت پاسخ سرمایه‌‌گذاری‌های انجام شده را چگونه خواهند داد.

علیرضا تابش مدیرعامل بنیاد فارابی در گفت‌وگو با «شهروند» درباره این صندوق اینطور توضیح داد که: «صندوق جسورانه» مثل تمامی صندوق‌های سرمایه‌گذاری فعال در بورس با فروش یونیت یا سهام خود در بورس فعالیت دارد. مردم یا سرمایه‌گذاران ارتباط مستقیمی با صندوق دارند و ارتباطی با پروژه‌ها به صورت مستقیم ندارند. در واقع محتوای سرمایه گذاری داخل صندوق از نظر نوع تعداد و اندازه پروژه ها را کمیته سرمایه گذاری تعیین می کند اما گزارش شفاف عملکرد خودش را در فاصله های زمانی مشخص بر اساس ضوابط بورس تدوین و انتشار می دهند.

او در ادامه افزود: در بازار سرمایه به حد کافی برای صندوق، تقاضا وجود دارد و در واقع بهترین تبلیغ «عملکرد مثبت صندوق» است چون این صندوق اولین است ولی آخرین نخواهد بود. در ایران سرمایه‌گذارانی علاقه‌مند در حوزه فرهنگ و سینما هستند که بهترین محل و مورداعتمادترین جا برای این کار vc است که تحت نظارت بورس ایران فعالیت می‌کند.

اینها و بسیار سوالات دیگر، موضوعاتی هستند که می‌شد با مشورت اهل سینما پاسخ مناسب برای آن یافت یا راهکار نهایی را تعدیل کرد اما تماس‌های مکرر با تهیه‌کنندگان تنها این گزاره را به دست می‌دهد که با آنها هیچ مشورتی نشده و احتمالا طرح روی کاغذ ارایه شده و چون قابل اجرا به نظر می‌رسیده، اقدامات بعدی در دستورکار قرار گرفته ‌است.

باید این نکته را هم گفت اگر شیوه همین باشد (که به نظر همین است) توجیه سرمایه‌گذاران خرد کاری بسیار سخت خواهد بود به همین دلیل به نظر می‌رسد هنوز که فرصت باقی است و هنوز که کار اجرا، کلید نخورده است، مسئولان اجرای طرح، با اهل فن، سرمایه‌گذاران و تهیه‌کنندگان در نشست‌های مشورتی، شیوه‌های جذب سرمایه را به بررسی بنشینند که در این صورت احتمالا موفقیت طرح بیشتر خواهد شد.