«تنگه ابوقریب» چطور نظر مخاطبان سینما را جلب کرد؟

 فیلم «تنگه ابوقریب» که روزهای آخر اکران را می‌گذراند، در فهرست فیلم‌های موفقی قرار می‌گیرد که در گونه دفاع مقدس توانسته‌اند تماشاگران زیادی را به سینماها بکشانند. کارگردان این فیلم بهرام توکلی است که پس از موفقیت فیلم‌های قبلی همچون «پابرهنه در بهشت»، «پرسه در مه»، «این جا بدون من» و... فیلمی کاملاً متفاوت با سبک و سیاق آثار پیشین خود ساخته است. «تنگه ابوقریب» جایزه بهترین کارگردانی را در سی‌وششمین جشنواره فیلم فجر برای توکلی به ارمغان آورد.

ماجرای فیلم، آخرین روزهای جنگ تحمیلی در تیر سال ۶۷ را روایت می‌کند، زمانی که فقط پنج روز به تصویب قطعنامه و پایان جنگ باقی مانده بود. در آن روزها بعثی‌ها در یک غافلگیری یکی از تنگه‌های استراتژیک ایران را هدف حمله قرار می‌دهند و رزمنده‌های ایرانی برای دفاع از تنگه به منطقه اعزام می‌شوند و موفق می‌شوند با دستان خالی و نداشتن امکانات از آن جا دفاع کنند. اکنون با چهار میلیاردی شدن «تنگه ابوقریب» باید دید چرا این فیلم توانسته در فهرست انتخاب‌های علاقه‌مندان به سینما قرار بگیرد؟

از لحاظ فنی بدون نقص

«تنگه ابوقریب» از لحاظ فنی و استفاده از جلوه‌های ویژه میدانی بسیار موفق است و از بسیاری از کلیشه‌ها دوری می‌کند. فیلم از نظر تکنیکی، سینمای ایران را چند پله بالاتر برده و عملاً به اثری بیگ‌پروداکشن با استانداردهای سینمای روز دنیا، بسیار نزدیک شده است. صحنه‌های جنگی فیلم مرعوب‌کننده است و بدون تردید فیلم برداری، صدابرداری و چهره‌پردازی در سطح بسیار بالایی قرار دارد.

دوربین، یک شخصیت است

در «تنگه ابوقریب» دوربین روی دست، خودش یک شخصیت است که همراه بازیگران به همه‌جا سرک می‌کشد. این دوربین مستندگونه، حس تشویش و نگرانی و حالات درونی بازیگران را به مخاطب منتقل می‌کند. کارگردان همچنین سعی می‌کند با نزدیک شدن به مردم، دوربینش را روی تصویر آن ها ‌زوم ‌کند تا کلوزآپ چهره‌های شیمیایی‌شده نیز جزئی از قهرمانان جنگ باشند.

تیم بازیگری خوب

تمام بازیگران فیلم تنگه ابوقریب به معنی واقعی کلمه، خوب بازی می‌کنند. از جواد عزتی که با نقش‌های کمدی عجین شده گرفته تا بازیگر نوجوان فیلم، مهدی قربانی و همچنین امیر جدیدی و حمیدرضا آذرنگ نیز به نوبه خود در نقششان خوش نشسته‌اند و تیم بازیگری با کمترین نقصان کار خوبی را ارائه می‌دهد. حتی مهدی پاکدل نیز که امسال با بازی معمولی در «چهارراه استانبول»، طرفدارانش را ناامید کرده بود، در نقش کوتاه خود در «تنگه ابوقریب»، درخشان ظاهر شده است.

ضدجنگ و نه ضددفاع

«تنگه ابوقریب» را می‌توان از این حیث که زشتی‌ها و پلشتی‌های جنگ را به تصویر می‌کشد ضدجنگ محسوب کرد. این خرده‌ای است که برخی به فیلم می‌گیرند، اما آیا این فیلم ضددفاع مقدس نیز هست؟ مطمئناً فیلم نمی‌خواهد دفاع مقدس هشت ساله را زیر سوال ببرد؛ بنابراین آن جایی که بازیگر نوجوان فیلم درباره جنگ سوال می‌کند، فرمانده او در پاسخ می‌گوید: «ما نمی‌جنگیم حواست باشه، ما داریم از خانه و کاشانه و سرزمین‌مون دفاع می‌کنیم!»

جمع قهرمان‌های ملموس

در برخی اظهارنظرها و نقدها درباره فیلم «تنگه ابوقریب» نداشتن قهرمان اصلی به عنوان عیب فیلم گفته شده بود، اما باید گفت سیر داستان در این فیلم به سمت یک روایت مستندگونه پیش می‌رود و اتفاقا قصه این فیلم تک‌قهرمانی نیست؛ بلکه تمام شخصیت‌های این فیلم پابه‌پای هم پیش‌برنده داستان هستند و به نوعی تمام بازیگران در کل یک قهرمان جمعی را تشکیل می‌دهند. مانند بسیاری از فیلم‌هایی که در این سبک و سیاق ساخته شده، از جمله فیلمی چون «نجات سرباز رایان». در آن جا نیز یک قهرمان فردی وجود ندارد بلکه مجموع شخصیت‌ها قهرمان‌های فیلم هستند. همچنین از این نکته نگذریم که قهرمان‌ها در فیلم «تنگه ابوقریب» خیلی خاص نیستند بلکه بسیار ملموس و قابل باورند.

ضعف فیلم نامه

و اما نقد جدی که به «تنگه ابوقریب» وارد است، نداشتن قصه خوب و فیلم نامه‌ای قابل قبول است که به ‌رغم تمام خوبی‌های فیلم، باید آن را پذیرفت و اذعان کرد که مشکل همیشگی سینمای ایران یعنی نداشتن فیلم نامه خوب و قصه‌گو، این بار گریبان یکی از بهترین فیلم‌های سینمای دفاع مقدس را گرفته است. متاسفانه بهرام توکلی هر چند توانسته اثری بیافریند که از لحاظ فنی چند سروگردن بالاتر از دیگر آثار سینمایی ایران قرار بگیرد، اما او مقهور فرم شده و از فیلم نامه عقب مانده است.

نسیم سهیلی