تهران بی‌ترانه

موسیقی در ایران همیشه فرزندخوانده است و تا دلتان بخواهد با آن برخورد قهری شده است. نشان ندادن ساز در صداوسیما تا بگیر و ببندهایی که برای برگزاری کنسرت در سالن‌ها یا مثلا برخوردهایی که در سال‌های گذشته با نوازندگان خیابانی شده از نمونه‌های بارز بی‌مهری به موزیسین‌های ایرانی است.   حالا هم فرماندار تهران گفته است که هرگروه موسیقی و کنسرتی که قصد فعالیت در سطح شهر را دارد باید از وزارت ارشاد و دستگاه‌های مربوطه مجوز داشته باشد.

حرف‌های عیسی فرهادی در شرایطی است که پیگیری‌های «شهروند» از دفتر موسیقی وزارت ارشاد نشان می‌دهد هیچ آیین‌نامه‌ای دراین‌باره وجود ندارد. ظاهرا نهادهای ذیصلاح با این کار، درحال آماده‌سازی افکار عمومی برای اجرای تصمیمات جدید خود در آینده نزدیک هستند.

نیمه پر لیوان را ببینیم

شاید بتوان به صدور مجوز از دیدگاهی حمایتی نگاه کرد؛ دیدگاه خوشبینانه‌ای که امیر بهاری، فعال و منتقد موسیقی در گفت‌وگو با «شهروند» از آن حرف می‌زند:  «سطح کیفی بسیاری از این هنرمندان گاهی از کسانی که درحال برگزاری کنسرت هستند خیلی بیشتر است، آنها اغلب تحصیلکرده‌های مهم و گروه‌های جدی هستند که در این زمینه فعالیت می‌کنند، اما به دلیل فضای بی‌دلیل امنیتی که برای آنها وجود دارد با مشکل روبه‌رو می‌شوند. نمونه این برخوردها بسته شدن صفحه اینستاگرامی سه نوازنده خیابانی در ماه‌های گذشته بود که دلیل آن را محتوای مجرمانه مطرح کرده بودند، درحالی‌که فقط ویدیوی اجراهای خیابانی خود را منتشر می‌کردند. این برخوردها بی‌انصافی است و شاید با دادن مجوز وثبت شدن این گروه‌ها در ارشاد حداقل تکلیف آنها مشخص شود.»  سروش قهرمانلو، موزیسینی که خود سال‌ها همراه گروه موسیقی نیوش، موسیقی خیابانی اجرا کرده هم به «شهروند» می‌گوید که اگر وزارت ارشاد در ازای مجوز ما را حمایت کند، اشکالی ندارد.

نیمه خالی لیوان می‌چربد

ثبت نوازندگان خیابانی و حمایت از آنها در زمانی که با نهادهای امنیتی به مشکل بر می‌خورند نیمه پر لیوان است. اما نیمه خالی آن اتفاق محتمل‌تری است؛ یعنی نگاهی که گروه‌های خیابانی را در یک چارچوب خاص می‌خواهد. سروش قهرمانلو، که این اتفاق را محتمل‌تر می‌داند، در این باره می‌گوید: «این تصمیم برای محدود کردن اجراهای خیابانی است.»  امیر بهاری هم این اتفاق را ناخوشایند می‌داند و می‌گوید اگر این رویه تبدیل به امر و نهی شود که چه قطعاتی بخوانید یا نخوانید، مضحک است: «مسئولان باید بدانند که بسیاری از نوازنده‌ها به دلیل بروکراسی پیچیده و گران برگزاری کنسرت، در خیابان ساز می‌زنند. محدود کردن نوازندگان خیابانی برای اجرای چند قطعه خاص اشتباه است. وقتی در خیابان ساز می‌زنید، ارتباط با مخاطب چهره به چهره است و این ارتباط منجر به درخواست قطعاتی می‌شود.»

گرفتن شادی‌های لحظه‌‌ای از مردم

موسیقی خیابانی برای مردمی که شاید به دلیل قیمت‌های سرسام‌آور بلیت کنسرت، هیچ‌گاه در زندگی فرصت حضور در آن را نداشته باشند، جذاب است و احتمالا دقایقی آنها را از مشکلات روزمره دور می‌کند، بنابراین محدودیت برای گروه‌های موسیقی یعنی گرفتن امکان شادی‌های لحظه‌ای از مردم. سروش قهرمانلو هم می‌گوید نوازندگان خیابانی وظیفه فرهنگی خود را انجام می‌دهند تا فضای بیمار جامعه بهتر شود؛ درواقع کاری که مسئولان باید آن را انجام دهند، اما حالا چرا باید آن را محدود کنند.

مقایسه نوازنده خیابانی با تکدی‌گری اشتباه است

عیسی فرهادی البته پا را فراتر گذاشته و نوازندگان خیابانی را با تکدی‌گران خیابانی مقایسه کرده است: «موسیقی‌های خیابانی به نحوی تبدیل به تکدی‌گری نوین شده است و برای برخی مردم و خانواده‌ها مزاحمت ایجاد می‌کند.» این حرف‌ها مایه دلخوری اهالی موسیقی است که پس از سال‌ها تحصیل، تلاش و تجربه به این درجه رسیده‌اند؛ مثل امیر بهاری که معتقد است: «این حرف‌ها یعنی گوینده هیچ شناختی از موسیقی ندارد. حتی کسانی که در موسیقی خیابانی به‌عنوان مطرب‌ از آنها یاد می‌شود، هنرمند هستند.» سروش قهرمانلو هم می‌گوید اول باید بگویند که منظورشان از تکدی‌گری چیست: «آیا کسانی که در خیابان بساط پهن می‌کنند و جنس می‌فروشند هم از نظر آنها تکدی‌گر هستند؟ پس باید آنها را هم قانونمند کنند. نوازنده خیابانی که به زور از کسی پول نمی‌گیرد.»

آیا وزارت ارشاد بدون آیین‌نامه می‌تواند مجوز بدهد

موضوع در وزارت ارشاد به‌عنوان دستگاهی که گروه‌های موسیقی خیابانی ملزم به دریافت مجوز از آن هستند هم در نوع خود جالب است. مجید فروغی، مدیر روابط عمومی معاونت امور هنری وزارت ارشاد در این‌باره به «شهروند» می‌گوید: «از ‌سال گذشته بحث‌هایی مبنی بر دریافت مجوز گروه‌های خیابانی برای اجرا در شهر مطرح شد. این موضوع به بررسی و مطالعه جوانب مختلف نیاز دارد، چون وجوه مختلفی دارد و نهادهای متعددی ممکن است با آن مرتبط باشند. بحث‌هایی هم مبنی بر تدوین آیین‌نامه‌ای برای اجرای گروه‌های موسیقی در خیابان‌های شهر مطرح شد اما هنوز آیین‌نامه‌ای تدوین نشده است و درحال حاضر هیچ اقدامی هم مبنی بر صدور مجوز از سوی دفتر موسیقی برای اجرای گروه‌های موسیقی خیابانی انجام نمی‌شود.»

آبان‌ سال گذشته سه جوان در یکی از خیابان‌های رشت مشغول نواختن موسیقی بودند که مامور اماکن با رفتار زننده‌ای مانع نواختن آنها شد، غافل از آن‌که دوربین‌ گوشی‌های شهروندان روشن است. تصاویر در مدت کمی در شبکه‌های اجتماعی دست به دست شد و تا چند روز بحث و انتقاد درباره آن ادامه یافت. اگر چه مسئولان قبل‌تر از لزوم مجوزدار کردن نوازندگان خیابانی گفته بودند، اما پس از این ماجرا صحبت‌ها جدی‌تر شد. چند ماه بعد کمیسیون فرهنگی مجلس، وزارت ارشاد، شهرداری تهران، وزارت اطلاعات و ناجا با هم تصمیم گرفتند که اجراهای خیابانی موسیقی مجوز بگیرند. حالا بعد از گذشت یک‌سال بدون تصویب آیین‌نامه‌ای می‌گویند نوازندگان خیابانی باید مجوز بگیرند.