محمدحسین لطیفی: وقتی «سر دلبران» را می‌ساختم می‌دانستم زیاد فحش می‌خورم

نشست خبری «سر دلبران» روز گذشته  با حضور محمدحسین لطیفی کارگردان، حسین حسنی نویسنده، برزو ارجمند، شهین تسلیمی، رابعه مدنی، و شهرام عبدلی بازیگران و جمعی دیگر از عوامل فیلم در حالی در سازمان هنری رسانه‌ای «اوج» برگزار شد که در میانه نشست، حواشی‌ای میان برخی بازیگران سریال با اهالی رسانه ایجاد شد.

 به وجهه اجتماعی کاراکتر روحانی توجه کردم

محمدحسین لطیفی، کارگردان سریال در این نشست با اشاره به اینکه دشواری در راه ساخت این سریال کم نبود، گفت: «تصور من بر این بود که اساسا سریال‌های ماه رمضان با هدف این نکته که پیام خاصی را به مخاطبان تلویزیونی برسانند شکل گرفته‌اند و ما نیز تلاش کردیم با ساخت این سریال از این قاعده مستثنی نباشیم. متاسفانه شرایط در کشور ما طوری شده که وقتی صحبت از یک فرد روحانی می‌شود ناخودآگاه ابعاد سیاسی این شخصیت بیش از هرچیز نزد مردم پررنگ می‌شود.

درحالی که تلاش ما این بود که  در «سر دلبران» بیشتر به وجهه اجتماعی این کاراکتر توجه داشته باشیم. می‌توان گفت سریال را براین مبنا ساختم که چهره روحانی را ورای مسجد و اساسا امکان عمومی نشان بدهم، شاید به این خاطر که تا به امروز اگر هم اثری با محوریت پرداختن به زندگی روحانیون ساخته شده بیشتر در مجامع عمومی بوده و کمتر کسی به زوایای زندگی این افراد درخارج از این محیط‌ها توجه کرده است. اگرچه کاراکتر روحانی در سریال من به واسطه نقش پررنگ اجتماعی‌ای که دارد توانسته از این منظر هم مورد توجه قرار بگیرد. به هرحال آنچه مسلم است، این است که من با ساخت این سریال تاحدودی به آنچه مدنظرم بوده رسیده‌ام. می‌خواستم روحانی سریالم را از ابعاد سیاسی منفک کنم و به نظرم توانسته‌ام در این زمینه عملکرد موفقیت‌آمیزی داشته باشم.»

 «سید سلیم» سریال من هم مانند آدم‌های عادی عصبی می‌شود

لطیفی در این نشست در پاسخ به سوالی مبنی‌ براینکه چرا کاراکتر روحانی که در سریال «سر دلبران» با آن مواجه بودیم شخصیتی پرخاشگر و عصبی بود، نیز گفت: «مساله‌ای که امروز در قالب این سوال مطرح می‌شود را من از دیگران هم شنیده‌ام. پاسخم این است اگر می‌بینید کاراکتر روحانی در این سریال عصبی است به این خاطر است که در اطراف او اتفاقاتی رخ می‌دهد که او را ناچار به نشان دادن چنین واکنش‌هایی می‌کند، بنابراین شکل‌گیری این خصیصه در این کاراکتر بسیار طبیعی است.

ما اساسا برای ساخت این سریال با چالش‌های زیادی مواجه بوده‌ایم. برخی اشاره می‌کنند چرا صحنه‌های عروسی در میانه داستان با درگذشت جانباز به صحنه‌های عزاداری تبدیل می‌شود و می‌خواهم در این نشست بگویم، اتفاقا صحنه‌های غم‌انگیزی که از رهگذر شهادت آن جانباز در سریال اشاره می‌شود برای من بیش از آنکه حالت غم‌انگیز داشته باشد، حالتی معنوی دارد، به این خاطر که آن جانباز در سریال آماده عروج می‌شود و این مساله یک نوع شکوه را برایش به همراه داشت.»

 می‌خواستم کلیشه‌ها را بشکنم و از سد لهجه مصنوعی عبور کنم

 در ادامه مراسم، لطیفی که بیش از سایر عوامل در کانون پاسخگویی به اهالی رسانه قرار داشت درباره سوالی مبنی‌ براینکه ضرورت انتخاب شهر یزد به‌عنوان لوکیشن اصلی سریال چه بود، چراکه از تمام ظرفیت‌های این شهر بهره گرفته نشده است، گفت: «پیش‌تر چنین مساله‌ای هم مطرح شده بود و برخی اشاره می‌کردند که انتخاب شهر بیش از آنکه حالت کاربردی در سریال داشته باشد تزئینی است.

این سریال می‌توانست در شهرهای دیگری چون اصفهان، تبریز و حتی تهران هم ساخته شود، ولی دلیل انتخابم، نوع معماری و بافت فضای شهری بود که به حال‌وهوای یزد بیشتر نزدیک بود و شهرهای دیگر این مولفه را نداشتند. یا همین‌طور برخی به این مساله اشاره می‌کردند اگر این سریال در یزد فیلمبرداری شده چرا بازیگران لهجه یزدی نداشته‌اند. در پاسخ به این سوال هم باید بگویم یادمان نرود در سال‌های اخیر سریال‌هایی هم بوده‌اند که تلاش کرده‌اند به لهجه مردم یک منطقه نزدیک شوند اما موفق نبوده‌اند و این تلاش حالت مصنوعی پیدا کرد، من سعی کردم در این ارتباط از کلیشه‌ها عبور کنم.»

 هدفم یادآوری جایگاه حقیقی مسجد در زندگی روزمره بود

این کارگردان تلویزیونی همچنین در پاسخ به سوالی درباره اینکه اگرچه در سال‌های گذشته ارتباط مردم با مساجد زیاد بود ولی هرچه جلوتر آمدیم این ارتباط به‌خصوص درشرایط کنونی رنگ باخته است، نیز گفت: «درست است که امروز مردم دیگر به آن شکلی که باید آن ارتباط را با روحانی محل ندارند و به همان نسبت جایگاه مسجد در زندگی روزمره تعدادی از مردم کمرنگ شده ولی من سعی کردم با محور قرار دادن کاراکتر اصلی روحانی مسجد، این نکته را برسانم که هنوز هم می‌توان در وانفسای روزمرگی‌ها و مشکلات جامعه، یک روحانی را مأمنی برای حل مشکلات یک محل انتخاب کنیم. در حالی که واقعا نمی‌دانم در کشورمان چه اتفاقی افتاده که امروز شاهد فاصله زیادی میان مردم و روحانیون هستیم. با این حال آمال و آرزوی من برداشتن این فاصله بود و به نظرم با ساخت این سریال توانستم به آرزویم جامه‌عمل بپوشانم.»

 انتقاداتی که در فضای مجازی به من شد منصفانه نبود

برزو ارجمند، بازیگر نقش اصلی سریال در این نشست گفت: «این دهمین تجربه فعالیت کاری من با محمدحسین لطیفی است و اگر نسبت به این مساله پز می‌دهم چون کار کردن با او را خیلی دوست دارم.» این بازیگر اضافه کرد: «آنچه برایم اهمیت دارد این است که این نقش را باور کردم و این نکته مهمی است. « سیدسلیمی »که من نقش آن را ایفا کردم پیش‌نماز مسجد است ولی پا روی زمین دارد و در خانه‌اش مانند آدم‌های عادی رفتار می‌کند. چند روز پیش نقدی در یکی از صفحات اینستاگرام خواندم که نوشته بود برزو ارجمند نقش روحانی را بازی کرده بود، ولی در طول سریال خنده‌ای در صورتش بود که با این نقش همخوانی نداشت.

من واقعا معنی نقدهایی از این دست را متوجه نمی‌شوم، ولی در عوض، یک روحانی نام‌آشنا که نامش را ذکر نمی‌کنم اخیرا در اینستاگرام من نوشته بود: «دست مریزاد»، تصور می‌کنم همین برایم کافی است و توانسته‌ام در این مسیر موفق شوم. آنچه می‌دانم این است که اگر همکاری با لطیفی را در این سریال پذیرفتم به این خاطر بود که می‌دانستم او از معدود کارگردانانی است که اسلام و اصولا جامعه اسلامی را خوب می‌شناسد و سریال‌های قبلی او نیز به خوبی نشانگر این مساله است که او از دانش و شناخت کافی برخوردار است.»

 کاراکتر روحانی سریال باورپذیر بود

حسین حسنی، نویسنده فیلمنامه سریال نیز در این نشست با تاکید بر اینکه برخی اشاره می‌کنند تا به امروز اغلب چهره‌هایی که از یک روحانی تصویر شده تک‌بعدی بوده ولی من تلاش کردم ابعاد مختلف این کاراکتر را در نظر بگیرم و بیش از هرچیز به  بعد اجتماعی او نظر داشته باشم. اغلب آثاری که با محوریت روحانیون ساخته می‌شود در تلاش است تا آنها را همواره در سیروسلوک نشان بدهند،  درحالی که تلاش من و لطیفی این بود که تصویری باورپذیر از این کاراکتر ارائه کنیم و به مردم بگوییم آنها هم مانند ما انسان هستند و رفتارهای عادی از آنها سر می‌زند.»

لطیفی اضافه کرد: «سال‌ها پیش سر ساخت سریال «صاحبدلان»، برخی اصرار می‌کردند که «خلیل»  باید یک شخصیت روحانی باشد اما من نپذیرفتم، ولی در سریال «سر دلبران» خودم هم براین باور بودم سیدسلیم باید در نقش یک روحانی فرو برود، هرچند در این مسیر از ابتدا تا انتها می‌دانستم که اگر این سریال را بسازم خیلی در معرض هجمه‌های گوناگون قرار می‌گیرم و ممکن است خیلی فحش بخورم و اساسا مورد آزار واقع شوم، شاید به این خاطر که شرایط فعلی جامعه به‌گونه‌ای است که نسبت به روحانیون با یک جور موضع‌گیری برخورد می‌شود.»

 بازخوردها نسبت به سریال ۵۰- ۵۰ بود

لطیفی نیز در ادامه این بحث اضافه کرد: «من نمی‌گویم سریالی که ساخته‌ام صددرصد از بازخوردهای مثبت برخوردار شده، نه، گاهی در خیابان یک راننده تاکسی که مرا می‌بیند به من دست‌مریزاد می‌گوید و گاهی نیز مورد هجمه انتقادات درست و نادرست قرار می‌گیرم، به نظرم بازخوردها نسبت به این سریال ۵۰- ۵۰ بوده ولی آنچه برایم اهمیت دارد این است که من حال دلم را ساختم و شاید این درست نباشد و دیگر تکرارش نکنم، چون تجربه ثابت کرده اگر کسی بخواهد حال دل خود را بسازد مردم کمتر به آن اثر گرایش پیدا می‌کنند.

موقعی که خواستم این سریال را بسازم مساله ربا و نزول در جامعه ذهنم را درگیر کرده بود، این در حالی است که همیشه معتقد بودم سیستم بانکداری ما از نواقص زیادی برخوردار است و اگر ما مساله نزول را مطرح می‌کنیم بانک‌ها به مراتب بیشتر از این در این وادی در حال فعالیت هستند. منتهی بانک‌ها وقتی چنین اقدامی می‌کنند علیه‌السلام می‌شوند و اگر فرد عادی این کار را کند او را سینه دیوار می‌گذارند و به او انتقاد می‌کنند. حتی دیالوگی در میانه سریال با این مضمون وجود داشت که حذفش کردند. من اولین کارگردانی بودم که با ساخت آثاری چون «سرعت» و «کت جادویی» نسبت به این مساله انتقاد داشته و دارم، چراکه می‌بینم کشورم به خاطر پول و این‌گونه مسائل در حال نابودی است.»

محمدرضا شفیعی تهیه‌کننده نیز گفت: «سکانسی در سریال بود که می‌گفت درست است که انقلاب شده ولی به نظر می‌رسد در بانک‌ها انقلاب صورت نگرفته است.»

حسنی نویسنده سریال نیز گفت: «جالب است که این جمله را آیت‌ا... جوادی‌آملی هم اشاره کرده‌اند ولی این سکانس چون از زبان ما گفته شد در سریال حذف شد.»

 اهل گلایه نیستم

لطیفی با اشاره به اینکه برخی در این سال‌ها به من انگ فیلمساز حکومتی می‌زنند ادامه داد: «حتی در برنامه‌ رضا رشیدپور هم به این مساله اشاره کردم که شما فقط یک ٌبعد قضیه را می‌بینید و هیچ وقت ندیده‌اید چه فیلمنامه‌هایی به من پیشنهاد شده و من ساخت آنها را قبول نکرده‌ام. من اساسا اهل گله نیستم، حتی در روزهای اخیر که پدرم را براثر خطای پزشکی از دست داده‌ام از بیمارستان شکایت نکرده‌ام.»

 نسل امروز با نسل گذشته تفاوت دارد

یکی از حواشی این نشست خبری، درگیری برزو ارجمند با جمعی از اهالی رسانه بود. او با اشاره به اینکه سوالات خبرنگاران از عمق کافی برخوردار نیست و به همین دلیل سال‌هاست مصاحبه نمی‌کند، گفت: «انتقاد می‌کنند که چرا این سریال حرف جامعه امروز را نمی‌زند و برای نسل فعلی ساخته نشده و من می‌خواهم بگویم نسل ما با آنچه امروز هست خیلی تفاوت دارد، نسل ما روی حرف پدرش حرفی نمی‌زد، شاملو می‌خواند و شجریان گوش می‌داد، مطالعه می‌کرد، هر وقت اذان می‌زدند پدرم می‌گفت صدای رادیو را در خانه بلند کنید، ولی امروز تا اذان می‌شود،

می‌گویند صدایش را قطع کن. موج انتقادات نسبت به سریال «سر دلبران» و بازی من در نقش روحانی این‌قدر زیاد بود که ‌ای‌کاش می‌توانستم کامنت‌های فحاشی مردم  که را در اینستاگرامم  برایم گذاشته‌اند منتشر کنم ولی بازهم به خودم می‌گویم اگر از این بین فقط ۷۰۰ نفر هم سریال را دیده و پسندیده باشند برایم کافی است و خدا را شکر می‌کنم.»

لطیفی نیز برای جلوگیری از بالا نگرفتن مباحثه میان خبرنگاران و برزو ارجمند و شهرام عبدلی که او هم اهالی رسانه را به نداشتن دانش و تسلط کافی متهم می‌کرد، گفت: «به نظرم حق با هر دو طرف است، هم  بعضی خبرنگارانی که فکر می‌کنند باید سریالی از جنس امروز ساخته شود و هم من که حال دل خود را ساختم و دیگر هم چنین کاری نمی‌کنم.»

 ارج و قرب بازیگرانی مثل قریبیان بیشتر از ماست

این در حالی است که در پایان نشست، خبرنگار «فرهیختگان» با انتقاد از رفتار شهرام عبدلی، اشاره کرد سطح دانش تمام خبرنگاران شبیه به هم نیست و تعمیم دادن چنین صفتی برای همه بی‌انصافی به شمار می‌رود، عبدلی نیز پاسخ داد: «این حرف را زدم چون هیچ کدام‌تان درباره ویژگی‌های بازیگری ما در این سریال سوال نکردید، ضمن اینکه معتقدم بزرگانی چون فرامرز قریبیان کار خوبی می‌کنند که با اهالی رسانه مصاحبه نمی‌کنند و ارج و قرب‌شان هم محفوظ است و من هم تصمیم دارم دیگر با هیچ رسانه‌ای مصاحبه نکنم.»

آزاده صالحی