فرهیختگان نوشت:
۱- روز دوشنبه سی‌ویکم تیر ۹۸ گزارشی منتشر کردیم با تیتر «عادل و صداوسیما در چالش شفافیت»، در این گزارش سعی شد در جهت شفافیت و تنویر افکار عمومی با نگاهی تحقیقی و منصفانه درآمد احتمالی برنامه ۹۰ در سال‌های اخیر از افزونه‌های آن را مورد مطالعه قرار دهیم.
جان‌مایه گزارش مشتمل بر دو سوال اصلی بود؛ اول اینکه درآمد‌های این افزونه‌ها متعلق به صداوسیما بوده یا به شخص خاصی می‌رسیده است؟ و دوم اینکه درآمد‌ها تقریبا چقدر بوده است؟
۲- برای تخمین میزان درآمد به سراغ کارشناسان خبره و اهل فن رفتیم و چکیده چند گفت‌وگو اعدادی شد که در گزارش آمد، برای اینکه از دایره انصاف هم خارج نشویم دو اقدام مهم انجام دادیم؛ اولا پایین‌ترین کران اعداد تخمین زده شده توسط کارشناسان را در گزارش لحاظ کردیم، ثانیا در اقدامی که در رسانه‌ها مرسوم نیست دو روز قبل از انتشار گزارش متن کامل آن را در اختیار عادل فردوسی‌پور قرار دادیم تا اگر پاسخ یا توضیحی دارد در اختیارمان قرار دهد که علی‌رغم موافقت اولیه، تا قبل از انتشار گزارش هیچ پاسخی به ما نداد و جناب فردوسی‌پور ترجیح داد همه توان خود را صرف تلاش برای عدم انتشار گزارش کند.
۳- بعد از انتشار گزارش، عادل فردوسی‌پور ضمن تماس با خبرنگار روزنامه فرهیختگان، نه از طریق رسمی بلکه در یکی از پیام‌رسان‌ها مطلبی را به‌عنوان جوابیه گزارش ارسال کرد، جوابیه‌ای که هم‌زمان با ارسال به فرهیختگان روی سایت برنامه ۹۰ قرار گرفت و البته قبل از انتشار در روزنامه برای خبرگزاری‌ها و سایت‌های خبری هم ارسال شده بود.
نکته قابل تامل در مورد جوابیه‌هایی که فردوسی‌پور برایمان فرستاد این بود که پای هیچ کدام امضای خودش نبود، فردوسی‌پور که خود را فرزند رسانه می‌داند و ۹۰ را هم فرزند خودش، پاسخی نداد اما فرزندانش را جلو فرستاد. نمی‌دانیم شاید اگر ما هم۲۰ سال از موضع بالا زمان و زمین را نقد می‌کردیم خوش‌مان نمی‌آمد وقتی مورد پرسش قرار می‌گیریم جواب بدهیم و ترجیح می‌دادیم نوه‌های صداوسیما را به چالش جوابیه بیاوریم.
بگذریم. جوابیه‌ها سه امضا داشت؛ برنامه ۹۰، شرکت بهکاوان نوآور آرنا و شرکت آتیه داده‌پرداز. از میان این جوابیه‌ها روزنامه فرهیختگان از جنبه حقوقی موظف است تنها بیانیه شرکت آتیه داده‌پرداز را که در متن گزارش به نامش اشاره شده، منتشر کند و نیازی به انتشار جوابیه‌های ۹۰ و بهکاوان نوآور آرنا نیست. در گزارش روزنامه هیچ اشاره‌ای به نام نوآور آرنا نشده بود و ۹۰ هم که چند ماه است تعطیل شده و قانونی وجود ندارد که جوابیه یک برنامه تعطیل‌شده منتشر شود، مطبوعات هم ملزم به چاپ چنین جوابیه‌ای نیستند. مثلا اگر روزنامه‌ای نقدی بر حزب رستاخیر بنویسد آیا کسی می‌تواند روزنامه را ملزم کند جوابیه افرادی را به نام حزب رستاخیر چاپ کند یا نه؟
البته فرهیختگان حسب اعتقاد و التزام به اصل آزادی بیان و از باب لطف، همه جوابیه‌ها را منتشر می‌کند.
۴- پاسخ اصلی‌ترین سوال ما از عادل حتی اگر در گزارش درنیامده باشد در نحوه انتشار جوابیه‌ها رخ نشان داده است؛ سوال اصلی ما از فردوسی‌پور این بود که از افزونه‌های ۹۰ خارج چارچوب‌ها و قراردادهای سیما آورده‌ای داشتی یا نه؟ که فردوسی‌پور با انتشار متن جوابیه‌ها در سایت ۹۰ آن هم چهار ماه پس از تعطیلی برنامه پاسخ روشنی به این سوال داد که حتی زمانی که برنامه ندارم هم استفاده می‌کنم چه برسد به زمان پخش برنامه. عادل فردوسی‌پور که در آذر ۹۷ متعهد شده بود (سند شماره یک) همه افزونه‌های برنامه را تحویل دهد این کار را نکرده است و حالا در تابستان ۹۸ همه آنها به صورت خودجوش! به نفع فردوسی‌پور مشغول فعالیت هستند.
۵- در جوابیه شرکت آتیه داده‌پرداز برای اولین بار تفاوت قیمت بین پیامک ارسالی و پیامک برگشتی برنامه ۹۰ مورد تایید قرار گرفته است و اصل درآمدزایی تصدیق شده است؛ اتفاقی که پیش‌تر توسط عوامل برنامه تکذیب می‌شد و این خود گامی رو به جلو برای شفافیت است.
البته شرکت مزبور در ارقام ارائه‌شده توسط روزنامه تشکیک کرده و اختلاف قیمت بین دو پیامک را تنها ۱۷ ریال تخمین زده است. برای صحت‌سنجی تحلیل سند شماره ۲ به ما کمک می‌کند، این سند آخرین نسخه قرارداد میان شرکت و صداوسیماست که در آن تصریح شده شرکت موظف است در هر برنامه ۱۵ میلیون تومان به صداوسیما بدهد. در جوابیه شرکت هم عنوان شده است سامانه پیامکی هر برنامه حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان هزینه داشته است. فرض کنیم شرکت آتیه‌پرداز صرفا جهت رضای خدا و بدون چشمداشت مادی قرارداد می‌بسته است، برای برآورده کردن این رقم حداقل باید در هر برنامه بیش از ۹.۵ میلیون نفر به برنامه پیامک می‌زدند!
بررسی پیامک‌های رسیده به برنامه ۹۰ نشان می‌دهد عدد ۹.۵ میلیون نفر واقعی نیست. میانگین تعداد پیامک‌ها به برنامه ۹۰ شاید حدود دو میلیون باشد، پس یا شرکت آتیه داده‌پرداز در ماجرای پیامک‌ها متضرر شده است یا قیمت پیامک برگشتی چیز دیگری است. فرض اول اشتباه است چون در خود جوابیه به سودآوری حداقل ۵۰۰ میلیون تومانی از پیامک اشاره شده است، یعنی قیمت پیامک دریافتی بالاتر از این حرف هاست. یک دو دو تا چهارتای ساده نشان می‌دهد برای ضرر نکردن شرکت -که قطعی است- هر پیامک باید بیش از ۸۰ ریال سودآوری داشته باشد که با فرض قیمت ۸۹ ریالی ادعایی برای خرید پیامک، قیمت فروش هر پیامک حدود ۱۷۰ ریال می‌شود، یعنی ۲۰ ریال بیشتر از آنچه فرهیختگان نوشته و شرکت آتیه داده‌پرداز آن را اشتباه می‌داند و یکی از علت‌هایی است که باعث شده سایت ۹۰ گزارش فرهیختگان را ناصحیح، غیرمستدل و به دور از انصاف، اخلاق و اصول کار رسانه‌ای قلمداد کند.
۶- نکته مهم‌تر این است که آخرین قرارداد صداوسیما با مجموعه آتیه داده‌پرداز به سال ۹۲ برمی‌گردد. در این قرارداد شرکت موظف بوده برای ۲۰ برنامه حدود ۳۰۰ میلیون تومان به صداوسیما پرداخت کند. ارزش ۳۰۰ میلیون سال ۹۲ را کمی با هم مرور کنیم؛ در این سال قیمت سکه تمام حدود یک میلیون تومان است و دلار نزدیک به سه هزار تومان، نکته جالب اینجاست که به گفته مدیرعامل شرکت از آن تاریخ به بعد قراردادی منعقد نشده است، محاسبات ریاضی بالا صرفا برای سال‌هایی است که قراردادی وجود دارد و می‌توان روی آن محاجه کرد و از شفافیت سوال پرسید، وای به سال‌های ۹۲ به بعد که قراردادی وجود ندارد! دیگر تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل!
۷-در بخش دیگری از جوابیه آتیه داده‌پرداز به مساله اپلیکیشن برنامه اشاره و ادعا شده هیچ عایدی برای برنامه وجود نداشته است و اگر هم تبلیغاتی روی اپلیکیشن شده به شکل غیرانتفاعی و احتمالا برای مرضی رضای حق‌تعالی بوده است. جالب است خوانندگان بدانند در دوره‌های مختلف در اپلیکیشن ۹۰ شرکت‌های معظمی تبلیغ می‌شدند؛ ازجمله یک کارخانه خودروسازی که محل استقرارش فاصله چندانی با محل تولد تهیه‌کننده برنامه هم نداشت. سوال دیگر این است که موهبت این تبلیغ رایگان شامل حال کدام شرکت‌ها می‌شده است و در این خیریه بزرگ به روی چه کسانی باز بوده؟
۸- اپلیکیشن برنامه ۹۰ در سال ۹۴ راه‌اندازی شده است؛ درست در سال‌های ۹۲ تا ۹۷ که شرکت مزبور قراردادی با صداوسیما نداشته است. کاش دوستان به جای اصرار بر خیریه خصوصی بودن اپلیکیشن برنامه ۹۰ قرارداد اپلیکیشن را منتشر می‌کردند.
۹- درخصوص درآمد سایت ۹۰ در جوابیه شرکت بهکاوان نوآور آرنا به قرارداد ۵۰-۵۰ با صداوسیما اشاره شده است. طبق اسنادی که خبرنگار فرهیختگان به دست آورده، قرارداد تنها در سال ۹۳ به این شکل تنظیم شده است و در دو سال بعد مبلغ معینی به صداوسیما رسیده است (سند شماره ۳)؛ در سال ۹۳ رقم ۱۵۰ میلیون، در سال ۹۴ همان ۱۵۰ میلیون و در سال ۹۵ نیز ۵۰۰ میلیون تومان، جالب است که متوسط درآمد شرکت در همین جوابیه سالانه یک میلیارد تومان قید شده است، یعنی در این سه سالی که شرکت ۸۰۰ میلیون به صداوسیما پرداخت کرده به ادعای خودش حداقل سه میلیارد درآمد داشته، یعنی دو میلیارد و ۲۰۰ سود خالص، علی برکت‌الله!
۱۰- بگذریم از اینکه برخی همکاران سابق ۹۰ که مسئولیت‌های مهمی در اداره سایت داشته‌اند در گفت‌وگو با فرهیختگان رقم قراردادهای تبلیغاتی سایت را تا ۳۰۰ میلیون تومان در ماه هم گفته‌اند، جالب است که این افراد میزان درآمد فعلی سایت را هم حدود ۱۵۰میلیون در ماه می‌دانند و شاید روزی که خیال‌شان از ترور شخصیتی توسط رسانه‌های زنجیره‌ای راحت باشد حاضر باشند با عنوان رسمی از این اعداد بگویند.
۱۱- ناشفافی ها و تخلفات مالی بیشتری هم پیرامون برنامه ۹۰ وجود دارد که موجب اعتراض‌های در داخل سازمان هم شده است، به گواه اسناد موجود در سازمان، یکی از همین شرکت‌ها در سال ۹۶ به شکل فراقانونی فعالیت داشته یا تبلیغات ۹۰ در سال ۹۷ مورد مخالفت مراجع ذی‌ربط بوده است. (سند شماره ۴)
اینها بخشی از ابهامات و سوالاتی است که حول و حوش برنامه ۹۰ به تهیه‌کنندگی عادل فردوسی‌پور وجود دارد و فرهیختگان حسب رسالت خود در موضوع شفافیت و عدالت به بخش‌هایی از آن اشاره کرده است، لذا آمادگی خود را برای ادامه این بحث از سوی طرفین اعلام می‌کنیم.
امیر جلیلوند، مدیر شرکت آتیه داده‌پرداز:از سال ۹۲ هیچ قراردادی با تلویزیون نداشتیم
بعد از انتشار مطلبی تحت‌عنوان «عادل و صداوسیما در چالش شفافیت»، شرکت آتیه داده‌پرداز جوابیه‌ای را برای ما ارسال کرد. ضمن انتشار متن این جوابیه گفت‌وگویی با امیر جلیلوند مدیر این شرکت داشتیم که در ادامه می‌خوانید.
درخصوص جوابیه سوالاتی دارم.
یک‌سری رقم‌هایی در گزارش شما آمده بود که من در جوابیه آنها را اصلاح کردم. ۶۹ ریالی که در گزارش آمده است صحیح نیست و ۸۹ ریال قیمت مصوب اپراتور است و هیات دولت هر سال این قیمت را مشخص می‌کند.
سوالی که الان داریم این است که همین رقم ۸۹ ریال، برای چه زمانی بوده است؟
اصلا قیمت پیامک تغییری نکرده است. از زمان دوره دوم ریاست‌جمهوری آقای احمدی‌نژاد بود که قیمت‌ها دو نرخی شد که پیامک‌های فینگلیش (غیرفارسی) با پیامک فارسی، قیمت‌های متفاوتی داشتند. پیامک‌های فارسی ۸۹ ریال شد و پیامک‌های غیرفارسی بیش از ۲۲۰ ریال. اما چون پیامک‌های برگشتی ما فارسی و در قالب ۷۰ کاراکتر بودند، رقم ۸۹ ریال صحیح است.
با احتساب اینکه در جوابیه آمده شرکت شما از هر پیامک کمتر از ۸ درصد کسب می‌کند، درنتیجه حدود ۵۰۰ میلیون تومان عاید شرکت شما شده است.
نه این رقم درآمد است و نه سودی که شرکت برده است. مشکلی که در گزارش شماست اینکه واژه درآمد و سود را از هم تفکیک نکردید. وقتی شرکتی، سامانه پیام کوتاهی راه‌اندازی می‌کند که مختص یک برنامه تلویزیونی مثل برنامه نود است، طبیعتا یک‌سری هزینه‌ها از جمله نرم‌افزاری و سخت‌افزاری دارد که شما اصلا هیچ‌کدام از این هزینه‌ها را در گزارش لحاظ نکردید.
در گزارش، ما درآمدی که از هر پیامک عاید شما می‌شود را آوردیم و کاری به هزینه‌های شما نداشتیم.
وقتی شما از ۶ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان نام می‌برید، یعنی اینکه شرکت ما این مقدار سود از ماحصل این کار برده است.
نه، در گزارش آمده بود که این مبلغ، درآمد پیامک‌ها است. به هر حال با همان فرضیات شما هم حساب کتاب کنیم باید در هر برنامه‌ای حدود ۱۰ میلیون شرکت‌کننده پیامک می‌دادند تا شما فقط ضرر نکنید؟
شما از کجا می‌دانید که ما ضرر نکردیم.
یعنی ضرر کردید؟
بله، ضرر کردیم. قبل از هر چیزی بهتر است که ساز وکار این پیامک‌ها را برای شما بگویم. وقتی یک نفر پیامکی را برای یک برنامه‌ای مثل نود ارسال می‌کند چه اتفاقی می‌افتد؟ پولش را چه‌کسی می‌دهد؟ پولش را مخاطب می‌دهد و به اندازه همان پول پیامک عادی است. حالا اینجا در پاسخ به هر پیامی که مخاطب‌ها برای برنامه می‌فرستند، یک پیامک بازگشتی تبلیغاتی به آنها باز ارسال می‌شد. پیام تبلیغاتی هم مختص اسپانسری بود که با صداوسیما قرارداد داشت. پکیج برنامه نود در قالب یک سری آیتم‌های مشخص تبلیغاتی با قسمت بازرگانی صداوسیما بود و هزینه هر پیام برگشتی هم از همین اسپانسرها گرفته می‌شد. یعنی اسپانسرها باید هزینه پیامک برگشتی (که حدود ۸۵ درصدش هزینه‌های اپراتور است) را پرداخت می‌کردند.
پس شما به صداوسیما پولی نمی‌دادید؟
نه، ما به صداوسیما پول نمی‌دادیم. صداوسیما در قالب یک‌سری قراردادهایی با اسپانسر، پول فضاهای تبلیغاتی را می‌گرفته است. مثلا این اواخر برای هر برنامه، حدودا ۳۰۰ میلیون تومان بوده است. این فضاهای تبلیغاتی هم از جمله تبلیغات‌های محیط برنامه بوده تا زیرنویس‌ها، جایزه‌ها و پویش و چیزهای دیگر. حالا این وسط هم اسپانسر و فضای تبلیغاتی پیامک‌های بازگشتی، فقط هزینه اپراتور را به ما پرداخته می‌کرده است.
سوالم این است که این وسط شما پولی به صداوسیما ندادید؟
از سال ۹۲ تا ۹۷، قسمت بازرگانی صداوسیما مستقیما با اسپانسر در ارتباط بوده است. اما در سال‌های قبل از ۹۲ ما یک‌سری قرارداد با تلویزیون داشتیم که فضاهای تبلیغاتی را می‌فروختیم. مثلا با قسمت مدیریت امور عمومی در ارتباط بودیم و آنها اسپانسری که معرفی می‌کردیم را تایید می‌کردند. حدود چهار، پنج سال همین‌طور بود تا اینکه از سال ۹۲ به بعد روند تغییر کرد و دیگر ما صلاحیت انتخاب اسپانسر را نداشتیم.
شما در جوابیه گفتید هزینه کردید و سود چندانی نداشتید؟ چه هزینه‌هایی داشتید؟
ما از سال ۹۷ همه‌چیز را به خود سازمان صداوسیما تحویل دادیم چون هیچوقت نتوانستیم مدیران سازمان را قانع کنیم که این سامانه هزینه دارد. شما تصور کنید در شرایط عادی پهنای باند ۸۰ مگا‌بایت است و ما در روزهای دوشنبه، پهنای باند را تا ۳۰۰ مگا‌بایت می‌رساندیم که همه اینها هزینه داشت. به هر حال این سامانه هزینه داشت و بالاخره یا باید آنها اسپانسر می‌آوردند یا اینکه اجازه می‌دادند که ما اسپانسر بیاوریم. برای همین ما هم ادامه ندادیم. وقتی فضای تبلیغاتی دراختیار ما نیست و درآمدی نداشتیم حالا برنامه چه دو میلیون نفر شرکت‌کننده داشته باشد و چه ۲۵ میلیون نفر.
مگر می‌شود شما اپلیکیشنی داشته باشید و ضرر بدهد و به مدت ۴ سال فعالیت‌تان ادامه داشته باشد؟
اصلا قرار ما نبود که به مدت چهار سال ادامه داشته باشد. قرار بود یک سال باشد.
یعنی همان سال اول شما ضرر کردید و دوباره قرارداد را تمدید کردید؟
اصلا قراردادی نبود که ما بخواهیم تمدید کنیم. اما اینکه می‌گویید چرا باوجود ضرر‌دادن، همچنان این‌کار را ادامه می‌دادیم باید بگویم که به هر حال وقتی یک شرکتی بتواند برنامه پرمخاطبی مثل نود را ساپورت کند، به‌لحاظ فنی می‌تواند یک موفقیت محسوب شود. موفقیت این اپلیکیشن کمی نبود که بخواهیم بگویم به‌طور قطعی مثلا ۱۰۰ میلیون سود کردیم.
- 11
- 2
