به گزارش همشهری، در ۲ هفته گذشته بازار لبنیات روزهای آشفته‌ای را پشت سر گذاشته است. افزایش ۴۰درصدی قیمت بعضی از اقلام لبنی که به ثبت قیمت ۵۰ هزار تومان روی دبه‌های چند نوع ماست منجر شد، تنها شاهد آشفتگی در بازار لبنیات نبود. مشاهدات میدانی خبرنگاران همشهری نشان می‌دهد، ارزان‌ترین شیر موجود در یخچال سوپرمارکت‌ها هم‌اکنون ۱۲ هزار تومان و ارزان‌ترین پنیر ۲۰۰ گرمی ۱۴ هزار تومان فروخته می‌شود. در این بین میانگین قیمت هر عدد بستنی ۵ هزار تومان است. قیمت بستنی‌های پرطرفدار هم به ۱۲ هزار تومان هم رسیده است. در سوی دیگر این بازار، آمار فروش بستنی لیتری که هر سال در تابستان دست‌کم ۳۰ درصد بالا می‌رود، امسال، درحالی‌که گرم‌ترین تابستان ۵۰ سال اخیر را پشت سر می‌گذاریم، به گواه اظهارات فروشنده‌ها تغییری نداشته و حتی فروش دوغ هم تابستان امسال در مقایسه با سال‌های گذشته چشمگیر نبود.
درحالی‌که خبر آزادسازی قیمت لبنیات هنوز رسمیت نیافته، شوک ناشی از آن بازار را به‌شدت تکان داده و نگرانی‌ها از کاهش سهم لبنیات در سفره خانوارها افزایش یافته است. «گرانی اخیر لبنیات چه تأثیری در میزان خرید/ فروش شما داشته است؟» این پرسشی بود که خبرنگاران همشهری در ۲روز گذشته با تعدادی از شهروندان تهرانی و فروشندگان سوپرمارکت‌ها مطرح کردند.
کاسه‌های ماست را پر نمی‌کنیم
شهروندی که در سوپرمارکتی در خیابان آزادی مشغول خرید است در پاسخ به پرسش همشهری می‌گوید: گرانی لبنیات مختص الان نیست و از اول سال قیمت‌ها هر ماه بالا رفته، به همین نسبت مصرف ما هم خیلی کمتر شده، قبلا در کنار غذا، هم ماست استفاده می‌کردیم و هم دوغ، اما الان فقط وقتی مهمان داریم دوغ یا نوشیدنی‌های دیگر را تهیه می‌کنیم.» او که شغل آزاد دارد، اضافه می‌کند: «با این که در ماه ۱۸ میلیون تومان درآمد دارم با ۳ فرزند به سختی هزینه‌ها را تامین می‌کنم؛ چون بچه‌ها مخارج دیگری هم دارند و فقط خورد و خوراک نیست.»
به‌گفته این شهروند، گرانی‌های اخیر در زمینه لبنیات نوع خرید آنها را هم تغییر داده است: «تا حالا ماست سون مصرف می‌کردیم، اما از ۲ هفته پیش قیمتش ۵۰ هزار تومان شده و من به ناچار ماست کم‌چرب می‌خرم که هنوز قیمتش ۳۸ هزار تومان است. حتی همین ماست را هم با حداکثر صرفه‌جویی می‌خوریم؛ همسرم سر سفره کاسه‌های ماست را مثل سابق پر نمی‌کند.»
موازی با خط فقر
آقای نسبتا جوانی که کارمند است، پاسخ متفاوتی دارد: « انتظار این گرانی را داشتیم. از وقتی قیمت دلار دوباره رو به بالا رفت، دوست و آشنا و فامیل به هم پیام می‌دهند که آذوقه بخرید.» مجموع درآمد ماهانه او و همسرش ۱۴ میلیون تومان است که با کسر کرایه خانه، ۱۰ میلیون تومان برای مخارج ماهانه خانواده ۳ نفره‌شان باقی می‌ماند؛ موازی با خط فقر. با این حال می‌گوید با وجود این توصیه‌ها نمی‌داند لبنیات را چطور باید ذخیره کرد؟ از آزادسازی قیمت لبنیات چیزی نشنیده اما وقتی در این زمینه صحبت می‌شود، نگرانی‌هایش بیشتر می‌شود: «الان، ماست ۲ کیلویی ۵۰ هزار تومان شده اگر بنا به افزایش قیمت باشد، حتما به ۶۰ تا ۷۰ هزار تومان می‌رسد؛ حتی ماست لیوانی هم از اول سال هزار تومان گران شده است.»
هم کاهش فروش داشتیم و هم افزایش فروش
اما این افزایش قیمت چه تأثیری بر فروش داشته است؟ یک فروشنده سوپرمارکت تغییرات ۲،۳ هفته گذشته بازار لبنیات را عجیب می‌داند. او می‌گوید: «فروش لبنیات، هم از لحاظ میزان و هم تنوع کمتر شده و این مخصوص چندوقت اخیر نیست، از ابتدای سال و حتی سال قبل این کاهش مصرف محسوس بود؛ به‌طوری‌که بعضی از محصولات را اصلا سفارش نمی‌دهیم چون کسی نمی‌خرد، اما در هفته‌های اخیر اتفاقی که افتاده این است که مردم برای خرید هرچیزی که می‌شود مدت طولانی‌تری نگهداری کرد، تقاضای بیشتری داشته‌اند.»
به‌گفته او، فروش شیرهای مدت‌دار و پنیر در این ۲ هفته بیشتر شده، اما به‌طور خاص میزان فروش ماست سون تاحدودی کاهش یافته و مردم به برندهای دیگر روی آورده‌اند. او که از افزایش بیشتر قیمت‌ها در آینده نگران است، ادامه می‌دهد:«عمده خرید مردم کالاهایی است که قیمت مصوب دارند، همه توان خرید متنوع را ندارند و اگر افزایش قیمت با همین شتاب ادامه داشته باشد، قدرت انتخاب از بخش بیشتری از خانوارها گرفته می‌شود. همین حالا هم تنوع و میزان خرید کم شده و خرید خیلی‌ها نه براساس سلیقه بلکه با حساب و کتاب و دو دوتا چهارتا کردن انجام می‌شود.»
۲۰۰ هزار تومان فقط برای پنیر
در سوپرمارکتی واقع در یکی از مناطق غرب تهران، خانم خانه‌داری تنها این پاسخ کوتاه را برای پرسش ما دارد: «شنیده‌ام قیمت‌ها تا ۳ماه آینده وحشتناک نجومی می‌شه و الان تازه خوبه!» آقای میانسالی که خرید کرده و در حال خارج شدن از مغازه است به گفت‌وگوی ما می‌پیوندد و می‌گوید: «امروز برای ۴ قلم جنس ۳۰۰ هزار تومان پول دادم.» او با اشاره به کیسه خریدی که در دست دارد، اضافه می‌کند: «ماستی که تا ماه پیش ۲۲ هزار تومان می‌خریدم حالا ۳۵ هزار تومن شده، پنیری را که خودم دوست دارم، نمی‌خرم؛ چون برای هر قالبش باید ۶۰ هزار تومان پول بدهم، ناچارم پنیر سفید بخرم، اما همین پنیر سفید هم شده ۲۰ هزار تومان که تازه در بهترین حالت، مصرف ۳روز خانواده ماست، باید ماهانه ۲۰۰ هزار تومان فقط برای پنیر هزینه کنم.»
به مرحله حذف کالا نزدیک شده‌ایم
خط فقر به ۱۰ میلیون تومان رسیده و نبود توازن بین افزایش هزینه و دستمزد، سرعت انقراض طبقه متوسط را بالا برده است. حذف یکی در میان کالاها از سبد خرید حالا فقط مختص اقشار ضعیف نیست؛ اگرچه برای خیلی‌ها هنوز به مرحله حذف کالاهای اساسی نرسیده است. در یک سوپرمارکت بانویی که درحال جست‌وجوی یخچال برای یافتن پنیر مورد نظرش است، اینطور به پرسش همشهری پاسخ می‌دهد: «ما در زمان خرید مواد غذایی فقط به تاریخ مصرف نگاه می‌کنیم و خوشبختانه از لحاظ اقتصادی در شرایطی هستیم که هیچ‌وقت قیمت‌ها باعث نشده چیزی را حذف کنیم؛ به همین دلیل کمتر به قیمت روی بسته‌بندی کالاها دقت می‌کنیم. فکر می‌کنم فعلا در شرایطی هستیم که اگر قیمت‌گذاری دولتی برداشته شود و شرکت‌ها آزادانه کالاهای خود را قیمت‌گذاری کنند، دست‌کم در زمینه اقلام اساسی باز هم بتوانیم خرید کنیم و مجبور به حذف یا حتی صرفه‌جویی نباشیم، اما برای خریدهای بزرگ‌تری مثل لوازم منزل همین حالا هم با مشکلات زیادی مواجهیم.» مجموع درآمد ماهانه این زوج کارمند بدون فرزند ماهانه ۱۵ میلیون تومان است و به‌گفته او با اینکه جز اجاره خانه خرج عمده دیگری ندارند در ماه‌های اخیر بازتاب تورم و افزایش قیمت‌ها را در زندگی خود احساس کرده‌اند: «این‌ماه ناچار شدیم بخشی از پس‌اندازی را که برای تعویض مبلمان کنار گذاشته بودیم، برای مخارج جاری هزینه کنیم.»
شوک به بازار
فروشندگان هم تأثیر افزایش قیمت‌ها را در فروش روزانه خود احساس کرده‌اند. صاحب یکی از سوپرمارکت‌های به نسبت لوکس با بیان اینکه مشتری‌هایش از طبقه مرفه هستند در توضیح تغییر فروش ناشی از افزایش قیمت‌ها می‌گوید: «تغییرات با درصد پایین در قیمت کالاها برای مشتری‌ها محسوس نیست و اغلب بدون دیدن قیمت خرید می‌کنند، اما تغییرات جهشی از نوع افزایشی که اخیرا و یکباره در قیمت ماست‌های دبه‌ای ایجاد شده برای بخشی از مشتری‌ها قابل توجه است و در بازار شوک ایجاد می‌کند.»
او اضافه می‌کند:« اتفاقی که در موارد مشابه افتاده این بوده که یا مردم برای خرید هجوم می‌آورند و قیمت کالاها شبیه بازارسیاه می‌شود یا مشتری‌ها در اعتراض به افزایش قیمت مدتی خرید آن کالا را تحریم می‌کنند و انواع دیگری را می‌خرند، اما تقریبا در همه موارد، مشتری بعد از مدتی دوباره به همان کالایی که تحریم کرده بوده بازمی‌گردد؛ چون اولا تغییرات قیمتی در کالاهای مشابه به‌صورت زنجیروار اتفاق می‌افتد؛ مثل همین الان که برندهای دیگر هم بعد از کاله قیمت ماست‌های خود را بالا برده‌اند و ثانیا تجربه نشان داده مشتری اغلب کیفیت مورد نظرش را در کالاهای مشابه پیدا نمی‌کند و ناچار است بعد از مدتی خود را با افزایش قیمت وفق دهد.»
کاهش سرانه مصرف لبنیات
آمارها نشان می‌دهد، سرانه مصرف لبنیات کشور که در سال‌های اخیر روندی نزولی داشته حالا تحت‌تأثیر تندتر شدن شیب منحنی رشد قیمت، این روند تشدید شده است. اگرچه هنوز رقم قابل استنادی برای آن ارائه نشده، اما مشاهدات میدانی خبرنگاران همشهری نشان می‌دهد بیشتر مردم به صرفه‌جویی و اقتصادی‌تر کردن خریدها روی آورده‌اند. طبق این گزارش در مناطقی از شهر بازار لبنیات برخلاف انتظار با افزایش تقاضا و هجوم برای خرید بیشتر مواجه بوده که شوک و نگرانی ناشی از ادامه روند افزایش قیمت در آینده تنها دلیل آن بوده است. در مناطق مرفه‌نشین اما به‌نظر می‌رسد تغییرات چندانی در میزان خرید رخ نداده و مردم خود را با این گرانی هم مثل دیگر گرانی‌ها وفق داده‌اند.
* فرخنده رفائی
- 11
- 2
