دسته چک‌های قدیمی از دور خارج شدند و صاحبان دسته‌چک فقط تا پایان مرداد ماه فرصت تعویض آن و تبدیل به چک‌های صیادی را دارند؛ در غیر این صورت چک قدیمی در سایر بانک‌ها پذیرش نخواهد شد. در روزهای گذشته اغلب بانک‌ها با ارسال پیامک به مشتریان خود تاکید کرده‌اند که طبق دستورالعمل بانک مرکزی واگذاری چک سایر بانک‌ها با طرح قدیم فقط تا آخر مرداد امکان‌پذیر است؛ از این‌رو برای واگذاری چک‌های قدیمی با هر تاریخی به شعب مراجعه کنند.
ماجرا از این قرار است که در پایان شهریور ماه سال گذشته سامانه صیاد به‌عنوان سامانه صدور یکپارچه چک راه‌اندازی شد تا اصلاح رویه و روال صدور دسته چک، یکسان‌سازی مولفه‌ها و خصیصه‌های محتوایی و امنیتی چک در شبکه بانکی اجرایی شود. از آن زمان به مرور بانک‌ها به سامانه متصل شدند تا مشتریان نیز بتوانند همزمان دسته چک‌های خود را تغییر داده و به دسته چک‌های صیادی تبدیل کنند. با توجه به وسعت این طرح، زمان تغییر دسته چک‌ها تا اردیبهشت ماه سال‌جاری اعلام شد؛ اما از آنجا که در این فاصله هنوز به‌طور کامل دسته چک‌ها تغییر نکرده بود، بانک مرکزی اعلام کرد که تا شهریورماه این زمان تمدید شده است و از آن به بعد چک‌های قدیمی دیگر در شعب سایر بانک‌ها پذیرش نمی‌شود و تنها در خود بانک مربوطه پذیرش آن امکان‌پذیر خواهد بود.
بر این اساس با توجه به نزدیک شدن به شهریور ماه زمان تغییر دسته چک‌ها نیز رو به پایان است و باید مشتریان بانک‌ها در اسرع وقت با مراجعه به شعب، دسته‌چک‌های خود را صیادی کنند. یکی از ویژگی‌های مهم چک‌های صیادی به کاهش چک‌های برگشتی برمی‌گردد؛ چراکه در استفاده از چک‌های صیادی امکان استعلام از پیشینه فرد صادرکننده چک وجود داشته و در این حالت دریافت‌کننده چک با اطمینان بیشتری آن را قبول خواهد کرد.
چک‌های قدیمی چه می‌شوند؟
چک‌هایی که بعد از ضرب‌العجل صادر شوند، فاقد اعتبار خواهند بود و در بانک‌ها پذیرفته نمی‌شوند. چک‌های قدیمی نیز با مراجعه به بانک صادرکننده وارد سامانه صیاد خواهند شد و اعتبار آنها تنها در این صورت باقی خواهد ماند، البته درخصوص چک‌های بلندمدت قدیمی که پیش از تاریخ ضرب‌الاجل صادر شده باشند، شعب بانک‌ها با وارد کردن اطلاعات مربوط به آنها در سامانه جدید، اعتبار این نسخه از چک‌ها را با همان ظاهر قدیم مهیا می‌کنند.
در واقع، سیاست‌گذار با در نظر گرفتن کارکرد عرفی دسته‌چک در بازار کسب‌وکار گزینه نقدشوندگی را برای چک‌های مدت‌دار حتی با موعدهای بلندمدت فعال نگه داشته است. به گفته مقام‌های بانک مرکزی فاز کنونی، فاز نخست سامانه صیاد است و پس از ساماندهی دسته چک‌ها در مرحله بعد این روند برای چک‌های رمزدار و چک‌های مبادله‌ای بین بانک‌ها نیز به اجرا درمی‌آید. شرایط جدید برای دریافت دسته چک‌های صیاد نیز پیش از این ارایه شده است.
ویژگی‌های دسته‌چک جدید
در دسته چک‌های صیادی، چک‌ها به صورت متحدالشکل بوده و دیگر مانند دسته چک‌های قدیمی که در تعداد، طرح‌ها، رنگ‌ها و اندازه‌های مختلف بودند، نیستند، چک‌ها با هدف یکپارچه‌سازی و استانداردسازی طراحی شده و به عبارتی به چک به‌عنوان یک اوراق بهادار هویت داده می‌شود، همچنین برای چک‌های صیادی سه سطح ویژگی امنیتی تعریف شده است. در سطح نخست سری و سریال‌های چک به صورت برجسته چاپ شده که با لمس قابل تشخیص است. در سطح دوم ویژگی‌های امنیتی نگاه کردنی مانند واتر مارک و طرح مخفی در برگه چک وجود دارد که این دو سطح به راحتی توسط عموم مردم قابل تشخیص است. در سطح سوم نیز ویژگی‌های امنیتی حرفه‌ای به چک‌ها افزوده شده که قابل تشخیص توسط ابزارهاست و برای بانکداران و اشخاصی که استفاده مستمر و مکرری از چک‌ها دارند، قابل استفاده است، همچنین نسل جدید دسته چک‌های صادره که به دسته‌چک صیادی معروف هستند، ارتباط متقاضی دسته‌چک با شعبه را به ارتباط متقاضی با یک سامانه تغییر می‌دهند، بنابراین با کنار رفتن شعبه و عوامل انسانی، فرآیند اعتبارسنجی، صدور و رصد استفاده از چک کاملا مکانیزه می‌شود.
چرا صیاد راه‌اندازی شد؟
با رونمایی از لوگوی سامانه صیاد عملا گام اجرایی پیاده‌سازی سامانه یکپارچه چک در کشور برداشته می‌شود. با راه‌اندازی این سیستم، بانک مرکزی موفق به صدور چک‌های یکپارچه می‌شود و همچنین اطلاعات چک به صورت آنلاین در دسترس متقاضیان است که امکان شناسایی و اعتبارسنجی را فراهم می‌کند. این سیستم سبب منحصربه‌فرد بودن چک و آنلاین بودن آن بدون در نظر گرفتن بانک صادرکننده می‌شود. سامانه‌ای که چهار هدف «ارتقای ضریب امنیتی و اعتباربخشی به برگه چک»، «استانداردسازی جانمایی مورد نوشتاری و کاهش عملیات تصدی‌گری»، «بررسی صلاحیت دارنده دسته‌چک از طریق سامانه‌های اعتبارسنجی بانک مرکزی» و «ایجاد شفافیت اطلاعاتی و جلوگیری از سوءاستفاده‌های ناشی از تبانی شعب در صدور دسته چک» را دنبال می‌کند.
چک کشیدن سخت‌تر می‌شود
با راه‌اندازی سامانه صیاد از سوی بانک مرکزی، از این پس چتر نظارتی نهاد ناظر علاوه بر گردش پولی حاصل از چک، بر جریان اعتباری پرداخت نیز گسترده می‌شود. یکی از مهمترین ویژگی‌های سامانه صیاد کاهش تنش اعتباری و افزایش قدرت نظارت بر فرآیند صدور چک‌هاست. با فعال شدن این سامانه عملا در بخش اعتبار پرداختی، امکان رصد جریان چک‌ها وجود دارد. در سال‌های گذشته فقدان یک سامانه جامع درباره اطلاعات ارقام چک‌ها و سوابق افراد باعث کاهش کارآیی این ابزار شده و در نتیجه از اعتبار این ابزار کاسته بود. با فعال شدن سامانه صیاد امکان ارزیابی رفتار بانک‌ها و مشتریان از سوی مقام ناظر به‌راحتی صورت خواهد گرفت. به گفته مسئولان، اطلاعات و عملکرد هر کسی که متقاضی دسته‌چک باشد، از طریق یک سامانه متمرکز در صیاد استعلام می‌شود و در صورتی که اهلیت لازم را برای گرفتن دسته‌چک داشته باشد، فرآیند صدور دسته‌چک برای وی اتفاق می‌افتد. عملکرد سامانه صیاد به این صورت است که با مراجعه مشتری به شعبه، ثبت اولیه درخواست صدور دسته‌چک از سوی کاربر شعبه انجام می‌پذیرد و در صورت تایید از سوی رئیس شعبه، درخواست مورد نظر به منظور استعلام، به سامانه صیاد بانک مرکزی ارسال می‌شود. چنانچه درخواست‌دهنده از نظر بانک مرکزی، واجد شرایط دریافت دسته‌چک باشد، درخواست مذکور از سامانه صیاد به گروه صدور دسته‌چک به منظور شخصی‌سازی و چاپ چک ارسال خواهد شد.
چه تعداد چک برگشت خوردند
بالغ بر ۱.۳میلیون فقره چک به ارزشی حدود ١٣٥ هزار میلیارد ریال در خردادماه ١٣٩٧، در کل کشور برگشت داده شده است که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد و مبلغ به ترتیب ۷ و ۳.۳درصد کاهش نشان می‌دهد. در استان تهران بالغ بر ٤٦٤هزار فقره چک به ارزشی بالغ بر ٦٦هزار‌میلیارد ریال برگشت داده شد و در کل کشور ۱۴.۶درصد از کل تعداد چک‌های مبادله‌ای و ۱۷.۳درصد از کل مبلغ چک‌های مبادله‌ای برگشت داده شده است. در ماه مورد گزارش، در استان تهران ۱۴درصد از کل تعداد چک‌های مبادله‌ای و ۱۴.۹درصد از کل مبلغ چک‌های مبادله‌ای برگشت داده شده است. در ماه مذکور بین سایر استان‌های کشور بیشترین نسبت ارزش چک‌های برگشتی بـه کل ارزش چک‌های مبادله‌شده در استان به ترتیب به استان‌های خوزستان (۳۰.۷ درصد)، سمنان (۲۷.۹ درصد) و لرستان (۲۷.۸ درصد) اختصاص یافته است و استان‌های کرمانشاه (۱۰.۶ درصد)، بوشهر (۱۴.۷ درصد) و گیلان (۱۵.۵ درصد) کمترین نسبت ارزش چک‌های برگشتی به کل ارزش چک‌های مبادله‌شده در استان را به خود اختصاص داده‌اند.
- 11
- 7
