ثبت سازوکار ویژه مالی ایران و اروپا سرانجام پس از کش و قوس‌های فراوان و مذاکرات طولانی که اتحادیه اروپا در بین اعضای خودش داشت، تحت عنوان «اینستکس» راه‌اندازی شد. آغاز عملیات اجرای این سازوکار از سوی اروپایی‌ها از چند منظر قابل تأمل است. یکی جنبه خوشبینانه آن است که نشان می‌دهد روند تعاملات میان ایران و اروپا تا چه اندازه مثبت است و از جهت دیگر از نگرانی اروپا درباره برجام بدون ایران حکایت می‌کند. اما از منظر سوم یعنی وجه واقع‌بینانه ماجرا، راه‌اندازی این کانال مالی که پس از چند ماه از خروج امریکا از توافق هسته‌ای صورت گرفته همه آن چیزی نیست که برای محقق کردن منافع اقتصادی ایران کافی باشد.
اروپا نخستین گام را برداشته است. گامی که قرار است در مرحله نخست مسیر تأمین ضروری‌ترین و اصلی‌ترین کالاهای مورد نظر جمهوری اسلامی را مطمئن سازد و سپس چنانکه مورد تأکید مقام‌های اروپایی قرار گرفته دامنه وسیعی از تعاملات اقتصادی در طیف گسترده‌ای از زمینه‌ها و کالاها را شامل شود. با این حال ذکر چند نکته پیرامون این کانال مالی که در حقیقت نخستین گام عملی در تبلور اراده سیاسی اروپا جهت حفظ توافق هسته‌ای به شمار می‌آید، ضروری است؛
- عملیاتی شدن این سازوکار در گذر زمان و با بررسی چگونگی کارکرد آن در مسیر اجرا می‌تواند کارایی خود را نشان دهد که برای رسیدن به این نتیجه کمی صبوری لازم است.
- اجرای موفق این سازوکار و نتیجه‌بخش بودن آن از منظر فنی و تکنیکی بی‌تردید مشوق سایر کشورهای طرف تجارت با جمهوری اسلای خواهد بود تا بدون نگرانی از تحریم‌های امریکا وارد فرآیند مالی اروپایی شده و تجارت با ایران را ادامه دهند. بنابراین چنانچه این کانال بتواند در میان سایر کشورها ایجاد اطمینان کند، قطعاً گامی رو به جلو برای اجرای سیاست‌های مستقلانه کشورهای دیگر نسبت به ایران خواهد بود.
- بعد از ثبت و آغاز اجرای سازوکار ویژه مالی ایران و اروپا، قدم بسیار بزرگ‌تر با توجه به اهمیت بازار اقتصادی ایران و اروپا برای یکدیگر، آن است که راه‌ها و مجاری حجم گسترده‌تری از تبادلات مالی فراتر از «اینستکس» باز شود و سمت و سوی حرکت دو طرف به سوی یک افق بلندمدت از مناسبات همه‌جانبه باشد. چنانکه دونالد ترامپ، رئیس جمهوری امریکا دریابد علی‌رغم خروج از برجام روابط ایران و اروپا کماکان به صورت مثبت ادامه دارد و همین ضامن بقای برجام خواهد بود.
- بند پایانی سه کشور اروپایی درباره سازوکار ویژه مالی بر لزوم پیوستن ایران به نهاد مالی بین‌المللی «اف ای تی اف» اشاره کرده است. نکته‌ای که بی‌تردید با یک نگاه فنی و تکنیکی مطرح شده و می‌گوید چنانچه شما جزو سیستم مالی بین‌المللی نباشید، طبیعتاً این کانال برای شما کاربردی نخواهد داشت. در حقیقت اروپایی‌ها با اشاره به این موضوع فنی در چنین موقعیت حساسی این پیام را می‌دهند که ایران راهی غیر از پیوستن به «اف ای تی اف» ندارد. یعنی در حالی که مذاکرات پیرامون این موضوع در داخل کشورمان از منظر سیاسی مورد پیگیری قرار گرفته اما تأکید اروپایی‌ها بر جنبه فنی آن است.
حالا در شرایطی که به نظر می‌رسد اروپا با هدف حفظ برجام گام اول را برداشته است، جمهوری اسلامی باید ضمن پیگیری مستمر و فنی اجرای این سازوکار و واداشتن اروپایی‌ها به انجام تام و تمام وظایف‌شان، خود نیز موضوع تصویب لوایح چهارگانه «اف ای تی اف» را به جد در دستور کار قرار دهد تا حداقل موانع داخلی در مسیر مناسبات تجاری‌اش با جهان غرب وجود نداشته باشد.
علی‌اکبر فرازی
- 16
- 4
