دوشنبه، تنها روز مهمی برای بازار نفت نبود، بلکه نبض اقتصاد همه کشورهای تولیدکننده و مصرف‌کننده نیز محکم‌تر از همیشه می‌زد. سایت‌های خبری داخلی یا خارجی، همه از نفت نوشته بودند؛ فقط به یک علت؛ نفت دیگر مشتری دو سال گذشته را ندارد و اگر با همین روال پیش برود، قیمت‌ها کاهش می‌یابد و درآمد کشورهای وابسته به این محصول زیرزمینی، کفاف هزینه‌هایشان را نمی‌دهد. هر چند ماجرای ایران متفاوت‌تر از دیگر کشورها بود.
بسیاری از تحلیل‌گران حوزه انرژی بر این باور بودند که در صورتی که بقیه کشورها، توافق گذشته برای کاهش عرضه را تمدید کنند، راهی برای بازگشت ایران به بازارهای جهانی باقی می‌ماند. از سوی دیگر، این وابستگی در کشورهایی مانند عربستان سعودی و کویت نیز دیده می‌شد؛ تا جایی‌که بسیاری از تحلیل‌گران بر این باور بودند که این کشورها ترجیح می‌دهند تا نفت کمتری را بفروشند تا اینکه بخواهند با بحران دوباره کاهش قیمت طلای سیاه مواجه شوند.
هر چند وابستگی به درآمدهای نفتی در بودجه سال‌های مختلف رو به کاهش است و بر اساس برآوردها، امسال سهم درآمدهای نفتی ۲۷درصد برای اداره کشور تخمین زده شده، اما به‌نظر می‌رسد که کاهش این وابستگی بیشتر از اینکه در واقعیت باشد، تنها در قالب اعداد و ارقامی است که هنوز تاثیر خود را در اقتصاد نشان نداده‌اند؛ هر چه که هست، همین نکات کلیدی کافی بود تا یکصدو هفتادو ششمین نشست کشورهای عضو اوپک در وین، توجه رسانه‌ها را به خود جلب کند. هر چند تا لحظه تنظیم این گزارش (۱۶ بعد از ظهردوشنبه)، هنوز خبر دقیقی از نتیجه این ملاقات بیرون نیامده بود، اما تا این لحظه، بسیاری از تحلیل‌گران حوزه انرژی این‌طور پیش‌بینی می‌کردند که کشورهای عضو در سازمان اوپک به منافع بلند خود در زمینه حمایت از قیمت نفت توجه خواهند کرد و بازی با تصمیم‌گیری جمعی به نفع قیمت طلای سیاه در طولانی‌مدت تمام می‌شود.
هر چند بازی سختی از نگاه تحلیل‌گران در حال انجام بود، چرا که حضور کشورهایی مانند عربستان که به بازی جمع اعتقادی نداشتند، می‌توانست به سادگی قیمت طلای سیاه را تحت تاثیر قرار دهد. اما با این همه آنچه که کارشناسان انرژی را به نتیجه امیدوار می‌کرد، نگاه حمایتی اعضای اوپک در قبال نفت بود؛ چرا که قبل از توافق این کشورها برای کاهش عرضه، قیمت نفت با رسیدن به ۴۰ دلار، نگرانی‌های بسیاری را به جوامع وابسته به این محصول تحمیل کرده بود و در جلساتی که در سال گذشته میان این کشورها برگزار شد، بالاخره قیمت نفت قابل‌اتکا برای اقتصادهای وابسته به آن بود و هر طور شده باید این نگاه حمایتی ادامه می‌یافت.
نقش پررنگ ایران در نشست اوپکی‌ها
نکته قابل‌توجهی که در گزارش سایت‌های خارجی پررنگ شده بود، این بود که ایران به عنوان تنها کشور عضو اوپک، حتی تا آخرین لحظه درباره ضرورت تمدید توافق کاهش حرفی نزده بود. نکته‌ای که باعث شده تا بسیاری از تحلیل‌گران داخلی تاکید کنند که ایران نیز باید در راستای کشورهای دیگر حرکت کند و از اتخاذ تصمیمات یک‌جانبه‌گرایی اجتناب کند. وزیر نفت نیز در این‌باره تاکید کرده بود که تصمیمات بیرونی در اوپک را اجرا نمی‌کند؛ «ایران از همکاری با صادرکنندگان نفت خارج از اوپک حمایت می‌کند، اما بدون وحدت درونی اوپک، طرح همکاری کشورهای عضو و غیرعضو اوپک بی‌معناست.» بلومبرگ در این‌باره نوشته بود: «ایران آخرین عضو اوپک است که می‌تواند از طرح تمدید کاهش تقاضا حمایت کند.»
آنطور که خبرها حکایت می‌کردند، دیروز و پیش از نشست اوپک در وین، رئیس دوره‌ای اوپک و وزیر نفت ونزوئلا با بیژن زنگنه، دیدار و گفت‌وگو کردند. در این ملاقات زنگنه درباره اهمیت و جایگاه اوپک نکاتی را مطرح و تاکید کرد که نمی‌شود برخی کشورها خارج از اوپک تصمیم‌گیری و آن را به اوپک تحمیل کنند و چنین رفتاری برای بقای اوپک خطرناک است. بنا بر اعلام وزارت نفت، زنگنه تاکید کرد: «اوپک یک سازمان سیاسی نیست ولی برخی اعضا متاسفانه می‌خواهند هماهنگ با آمریکا از اوپک به عنوان یک ابزار سیاسی استفاده کنند.»
زنگنه، بامداد دیروز، پیش از عزیمت به وین هم تاکید کرده بود: «بیشتر اعضای اوپک دوستان ما هستند، اما در حالی که ما با کشوری دشمنی نکرده‌ایم، چند عضو اوپک راه دشمنی با ملت بزرگ ایران را در پیش گرفته‌اند.»
او افزود: «ایران از همکاری با صادرکنندگان نفت خارج از اوپک حمایت می‌کند، اما تا زمانی که برخی اعضای اوپک علیه اعضای دیگر از جمله ایران تنش‌آفرینی می‌کنند، تفاهم اوپک با غیراوپک بی‌معنی می‌شود و هیچ فضایی برای همکاری باقی نمی‌ماند، لذا هیچ‌کس حسن‌نیت اعضای ستیزه‌جوی اوپک را باور نمی‌کند.»
زنگنه با یادآوری اینکه بهتر است اوپک ابتدا در میان اعضای خود تفاهم ایجاد کند، ادامه داد: «بهتر است برخی همسایگان ما دست از ستیزه‌جویی علیه ایران بردارند و دست دوستی ما را بفشارند؛ در غیر این صورت و بدون وحدت درونی اوپک، هر بحث دیگری یک ژست بی‌خاصیت خواهد بود.» به گفته وزیر نفت: «وقتی دو عضو اوپک به دنبال ضربه زدن به منافع سایر اعضا باشند، اوپک رو به فروپاشی می‌رود و صحبت از تفاهم اعضای اوپک و غیراوپک بی‌معنا می‌شود.» مانوئل کود، رئیس دوره‌ای اوپک، نیز بعد از دیدار با زنگنه درباره اینکه برخی اعضا، اوپک را به سازمان سیاسی تبدیل کرده‌اند، تاکید کرد: «در نشست پیش روی اوپک درباره همه مسائل مذاکره می‌کنیم و جمع‌بندی نظرات اعضا در بیانیه پایانی گنجانده می‌شود.»
یک‌جانبه‌گرایی؛ گرفتاری اصلی اوپک
بیژن زنگنه، دیروز در بدو ورود به هتل کوبورگ وین، در جمع خبرنگاران حاضر شد و در پاسخ به سوالی درباره اینکه آیا ایران با تمدید توافق کاهش تولید برای ۹ماه دیگر موافق است؟ گفت: «من مشکلی با کاهش تولید ندارم؛ مشکل و گرفتاری اصلی اوپک در حال حاضر، یک‌جانبه‌گرایی است.» به گفته وزیر نفت: «اوپک به صحبت، مشورت و تصمیم‌گیری جمعی برای مسائل نیاز دارد؛ این روال اوپک نبوده است که یکی دو نفر خارج از اوپک توافق کنند و بر توافق خود در اوپک مهر تایید بزنند. این بزرگ‌ترین خطری است که اوپک با آن روبه‌روست.»
آنطور که ایسنا در این زمینه گزارش کرده، وزیر نفت با بیان اینکه اوپک ۱۴ عضو دارد و همه مسائل باید در جمع اوپکی‌ها بررسی و تصمیم‌گیری شود، تاکید کرد: «اوپک باید به عنوان اوپک وجود داشته باشد، اما الان به‌شدت تضعیف شده است.» زنگنه در پاسخ به این پرسش که چرا برای تمدید کاهش تولید، توافق در ژاپن انجام شد نه در وین؟ گفت: «این سوال من هم هست.»
به گفته وزیر نفت: «در حال حاضر، فقط یک‌جانبه‌گرایی ترامپ نیست که دنیا را تهدید می‌کند، بلکه برخی یک‌جانبه‌گرایی‌های دیگر هم وجود دارد؛ اوپک جایی برای تصمیم‌گیری‌های جمعی است و فکر می‌کنم اعضای اوپک هم در مقابل رویه‌ای غیر از این مقاومت می‌کنند.»
باید پول نفت به اینستکس واریز شود
زنگنه در پاسخ به سوال دیگری درباره سازوکار اینستکس عنوان کرد: «اگر اینستکس را به عنوان یک عملیات در نظر بگیرند، بدون واریز مطمئن پول به آن یا با واریز سه یا چهار میلیون دلار یا یورو، این سازوکار پاسخگو نیست؛ باید پول نفت به آن واریز شود.»
وزیر نفت در پاسخ به این سوال که آیا شما با تمدید ۱۲ ماهه توافق کاهش تولید هم موافق هستید؟ عنوان کرد: «حتی اگر سه سال هم بخواهد تمدید شود، مشکلی نیست اما همانطور که قبلاً هم گفتم، هر وقت تحریم‌ها برداشته شود، تا هر میزانی که بتوانیم نفت بفروشیم، کوتاهی نخواهیم کرد.»
چه کسی بیشترین سود را از تنش در منطقه می‌برد؟
زنگنه به سوالی درباره اینکه آیا ایران مسئولیت ساقط کردن پهپاد آمریکایی یا حمله‌ها در دریای عمان و تنگه هرمز را می‌پذیرد، اینگونه پاسخ داد: «باید ببینیم که چه کسی بیشترین سود را از تنش‌های بیشتر در منطقه ما می‌برد. ما می‌خواهیم در وضعیتی صلح‌آمیز زندگی کنیم؛ اما آمریکا و برخی از کشورهای همسایه در خلیج فارس می‌خواهند به ما فشار وارد کنند. این ناعادلانه است، زیرا ما هیچ مشکلی با توافق جهانی که امضا کرده‌ایم نداریم. آمریکا توافق را به خطر انداخت و ما می‌خواهیم همه قدرت‌های جهانی به توافقی که امضا کردیم، پایبند باشند.»
زنگنه در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا ملاقاتی با وزیر انرژی روسیه خواهد داشت، گفت: «مشکلی برای دیدار با هیچ کدام از وزرا ندارم. جلسات دیگری نیز امروز خواهم داشت.»
او در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینکه آیا فکر می‌کنید دیگر وزرای اوپک هم نگرانی‌های شما را دارند، گفت: «نمی‌دانم اما این‌طور فکر می‌کنم.» زنگنه در پاسخ به پرسشی درباره اینکه آیا در حال حاضر به اروپا نفت می‌فروشید، گفت:« به شکل رسمی؛ هیچ.» او در پاسخ به این پرسش که آیا انتظار دارید صادرات نفت به چین در ماه‌های آینده افزایش یابد، نیز یادآور شد: «نمی‌توانم چیزی درباره تحریم‌ها بگویم.»
طرح همکاری اوپک و غیراوپک در حال حاضر موضوعیت ندارد
زنگنه در بخش دیگری از صحبت‌های خود، درباره طرح همکاری کشورهای عضو و غیرعضو اوپک گفت: «اساسنامه همکاری در این زمینه، یکی از موارد برنامه مذاکرات است که آن را رد می‌کنم. فکر می‌کنم اکنون زمان بحث درباره این نوع مسائل نیست، زیرا زمانی که درون اوپک چالش‌های بسیار داریم، نمی‌توانیم به شکلی معنادار درباره همکاری‌های جدید میان اوپک و غیراوپک بحث کنیم. بهتر است ابتدا همکاری میان اعضای اوپک را شکل دهیم.»
بنا بر اعلام وزارت نفت، زنگنه در پاسخ به پرسش مجددی با این مضمون که آیا در آینده اساسنامه همکاری اوپک و غیر اوپک را امضا خواهید کرد، نیز اظهار کرد: «فکر نمی‌کنم اکنون زمان بحث درباره این مسئله باشد، زیرا پیش از هر چیز، اوپک باید اتحاد در داخل را ایجاد کند و این برای اعضای اوپک قابل قبول نیست برخی اعضا با دیگر اعضای اوپک بجنگند.»
وزیر نفت به این پرسش که آیا پیامی برای رئیس جمهوری آمریکا دارید، گفت: «فکر می‌کنم اگر آن‌ها می‌خواهند چیزی را تغییر دهند، این است که باید به مردم و حکومت ایران احترام بگذارند. این بسیار مهم است. با افزایش فشار خیلی روشن است که ما موضع خود را تغییر نمی‌دهیم. بهتر است به مردم، رهبری و دولت ایران احترام بگذارند. به عنوان نخستین گام قابل قبول، فکر می‌کنم لازم است تحریم‌های ضد ایران برداشته شود و آنگاه تغییرات زیادی در شرایط رخ خواهد داد.»
ایران اوپک را ترک نمی‌کند
زنگنه به پرسش یک خبرنگار مبنی بر اینکه اگر این رویه ادامه یابد و عربستان و روسیه به طور یک‌جانبه سیاست اوپک را تعیین کنند، آیا ایران تهدید می‌کند که اوپک را ترک خواهد کرد؟ گفت: « نه. ایران اوپک را ترک نمی‌کند، اما باور دارم اوپک خواهد مرد. با این فرایندها، اوپک خواهد مرد.»
او در پاسخ به این پرسش که آیا شما اصرار خواهید کرد اوپک در بیانیه خود، موضع‌گیری خاصی، مثلاً اظهارنظری درباره شرایط سیاسی کند تا شما آن را امضا کنید، گفت: «موضع ما بسیار شفاف است. قبلا هم به شما گفتم من هیچ مشکلی با تمدید توافق کاهش تولید یا کاهش بیشتر آن ندارم و نمی‌خواهم جلوی کاهش تولید گرفته شود.»
زنگنه در پاسخ به اینکه چگونه می‌خواهید با یک‌جانبه‌گرایی مقابله کنید، گفت: «این ماموریت من به تنهایی نیست. این مشکل اوپک به‌طور کلی است. این یک‌جانبه‌گرایی‌ها، کلیت اوپک را تهدید می‌کند، نه فقط ایران را. یک‌جانبه‌گرایی ضد ایران نیست، بلکه ضد موجودیت اوپک، اتحاد و همدلی اوپک است. من به دیگران می‌گویم و اطلاع می‌دهم و فکر می‌کنم دیگران به خوبی این موضوع را درک می‌کنند. اما چگونگی آن، بستگی به بحث‌ها دارد.»
وزیر نفت در پاسخ به این پرسش که آیا با دیگر اعضای اوپک به جز عربستان اجماع دارید، عنوان کرد: «من هیچ مشکلی برای بحث با عربستان ندارم.» زنگنه همچنین در پاسخ به این پرسش که آیا می‌خواهید روسیه به‌طور رسمی به اوپک بپیوندد، گفت: «ما هیچ درخواستی از روسیه دریافت نکرده‌ایم.»
هر چه که هست، بازار نفت این‌روزها بیشتر از همیشه به نتیجه این نشست‌ها وابسته شده است. برخی از تحلیل‌گران حوزه انرژی بر این باور هستند که اوپک قدرت سابق خود در زمینه قیمت نفت را ندارد، هر چند در این زمینه اظهارنظرهای متفاوتی وجود دارد و به گفته برخی دیگر از آگاهان حوزه انرژی، در صورتی که کشورهای این سازمان مانند گذشته بر موضوع کاهش تولید خود تمرکز کنند، می‌توانند قیمت طلای سیاه را در کوتاه‌مدت افزایش دهند.
این در حالی است که نقش این کشورها در حمایت از قیمت نفت تا جایی اهمیت پیدا کرده که این حمایت می‌تواند در سرنوشت اقتصاد ایران نیز تاثیرگذار باشد. چرا که اگر کشورهای صادرکننده نفت پایبند به کاهش عرضه خود باشند، در این‌صورت ایران از بازارهای جهانی حذف نخواهد شد و امیدی برای بازگشت به این بازار وجود دارد. باید دید در روزهای آینده سرنوشت نفت به کجا ختم می‌شود؟
- 12
- 1
